Badanie właściwości miejscowej sądu po zmianach KPC
Zmiany w Kodeksie postępowania cywilnego wprowadzone przez ustawę z lipca 2019 r. przynoszą istotne konsekwencje dla badania właściwości miejscowej sądu. Nowela ustanawia obowiązek sądu badania swojej właściwości z urzędu w każdym stanie sprawy, co stanowi istotną zmianę w porównaniu do dotychczasowych przepisów. Celem reformy jest usprawnienie postępowania sądowego poprzez precyzyjne określenie zasad badania właściwości miejscowej i rozdział tych zasad od innych przesłanek procesowych.
Tematyka: Kodeks postępowania cywilnego, zmiany, badanie właściwości miejscowej, sąd, postępowanie cywilne, reforma, przepisy, niewłaściwość sądu, tryb postępowania, ochrona prawna
Zmiany w Kodeksie postępowania cywilnego wprowadzone przez ustawę z lipca 2019 r. przynoszą istotne konsekwencje dla badania właściwości miejscowej sądu. Nowela ustanawia obowiązek sądu badania swojej właściwości z urzędu w każdym stanie sprawy, co stanowi istotną zmianę w porównaniu do dotychczasowych przepisów. Celem reformy jest usprawnienie postępowania sądowego poprzez precyzyjne określenie zasad badania właściwości miejscowej i rozdział tych zasad od innych przesłanek procesowych.
Dzięki zmianom w ustawie z 17.11.1964 r. Kodeks postępowania cywilnego (t.j. Dz.U. z 2018 r. poz. 1360, ze zm., dalej jako KPC) dokonanym przez ustawę z 4.7.2019 r. o zmianie ustawy Kodeks postępowania cywilnego oraz niektórych innych ustaw (Dz.U. 2019 poz. 1469, dalej jako ZmKPC19) od 7.11.2019 r. sąd w postępowaniu cywilnym będzie swoją właściwość brał pod rozwagę z urzędu w każdym stanie sprawy. Zmienią się też same zasady badania właściwości miejscowej sądu. • Nowela KPC ustanawia zasadę badania przez sąd każdej swojej właściwości z urzędu w każdym stanie sprawy (art. 200 § 11 KPC). • Omawiana nowelizacja KPC ma na celu rozdzielenie regulacji badania właściwości miejscowej od regulacji trybu badania innych przesłanek procesowych niezwiązanych z właściwością sądu (art. 202 KPC). • Zmiany dotyczą art. 200 i 202 KPC. W dotychczasowym stanie prawnym zasady badania przez sąd swojej właściwości opierały się na zakazie jej badania z urzędu. Sam tryb postępowania sądu w przypadku stwierdzenia braku swojej właściwości był, zdaniem ustawodawcy, nieefektywny i wymagał zmiany. Przede wszystkim nie przewidywał sankcji dla stron za świadome kierowanie spraw do niewłaściwych sądów. Po drugie nie przewidywał żadnych sankcji za nieuzasadnione przekazywanie spraw. Po trzecie, zdaniem ustawodawcy, regulacja badania przez sąd swojej właściwości miejscowej, została „w sztuczny sposób podzielona na regulację dotyczącą niewłaściwości miejscowej (art. 202 KPC) i niewłaściwości wynikającej z innych podstaw (art. 200 KPC), a połączona z regulacją trybu badania innych przesłanek procesowych niezwiązanych z właściwością sądu”. W związku z powyższym ustawodawca zdecydował się na wprowadzenie zmian w KPC związanych z doprecyzowaniem przepisów o badaniu właściwości miejscowej sądu. Przede wszystkim do KPC wprowadzono zasadę badania przez sąd każdej swojej właściwości z urzędu w każdym stanie sprawy i zawarto ją w art. 200 § 11 KPC. Jednocześnie wprowadzono wyjątek od tej zasady. Zgodnie bowiem z art. 200 § 12 KPC, niewłaściwość dającą się usunąć za pomocą umowy stron sąd bierze pod rozwagę z urzędu tylko do czasu doręczenia pozwu. Po tym czasie sąd bierze tę niewłaściwość pod rozwagę tylko na zarzut pozwanego, zgłoszony i należycie uzasadniony przed wdaniem się w spór co do istoty sprawy. Ponadto podkreślono wyraźnie, że powyższe przepisy nie uchybiają przepisowi z art. 15 KPC, który stanowi, że sąd właściwy w chwili wniesienia pozwu pozostaje właściwy aż do ukończenia postępowania, choćby podstawy właściwości zmieniły się w toku sprawy oraz, że sąd nie może uznać, że jest niewłaściwy, jeżeli w toku postępowania stał się właściwy. Warto dodać, że w nowym art. 200 § 14 KPC wyraźnie wskazano, że sąd, który stwierdzi swą niewłaściwość, przekaże sprawę sądowi właściwemu. Art. 202 KPC w wyniku omawianej nowelizacji został skrócony i wskazano w nim, że okoliczności, które uzasadniają odrzucenie pozwu, jak również niewłaściwy tryb postępowania, brak należytego umocowania pełnomocnika, brak zdolności procesowej pozwanego, brak w składzie jego organów lub niedziałanie jego przedstawiciela ustawowego sąd będzie mógł wziąć pod rozwagę z urzędu w każdym stanie sprawy. Nowe przepisy weszły w życie 7.11.2019 r.
Nowe przepisy Kodeksu postępowania cywilnego wprowadzają klarowne zasady badania właściwości miejscowej sądu, skracając jednocześnie procedury i precyzując tryb postępowania w przypadku stwierdzenia niewłaściwości. Reforma ma na celu usprawnienie sądowego procesu decyzyjnego oraz zapewnienie stron odpowiedniej ochrony prawnej.