Uznanie orzeczenia zagranicznego sądu

Każdy, kto ma interes prawny, może wystąpić do sądu z wnioskiem o ustalenie uznania orzeczenia sądu państwa obcego. Artykuł omawia sprawę S.J. przeciwko Towarzystwu (...) Spółce Akcyjnej z siedzibą w W., gdzie Sąd Okręgowy w Olsztynie oddalił apelację. Sprawa dotyczyła odmowy wypłaty świadczenia odszkodowawczego na rzecz powoda po zgonie żony, na podstawie zagranicznego wyroku rozwodowego.

Tematyka: uznanie orzeczenia zagranicznego, Sąd Okręgowy, wyrok rozwodowy, uznawanie orzeczeń, przesłanki uznania, postępowanie sądowe

Każdy, kto ma interes prawny, może wystąpić do sądu z wnioskiem o ustalenie uznania orzeczenia sądu państwa obcego. Artykuł omawia sprawę S.J. przeciwko Towarzystwu (...) Spółce Akcyjnej z siedzibą w W., gdzie Sąd Okręgowy w Olsztynie oddalił apelację. Sprawa dotyczyła odmowy wypłaty świadczenia odszkodowawczego na rzecz powoda po zgonie żony, na podstawie zagranicznego wyroku rozwodowego.

Każdy, kto ma w tym interes prawny, może wystąpić do sądu z wnioskiem o ustalenie, że orzeczenie sądu
państwa obcego podlega albo nie podlega uznaniu - orzekł Sąd Okręgowy w Olsztynie.
Opis stanu faktycznego
Powód S.J. wystąpił przeciwko Towarzystwu (...) Spółce Akcyjnej z siedzibą w W. z powództwem o zapłatę kwoty
5000 zł z odsetkami ustawowymi za opóźnienie liczonymi od 3.10.2018 r. do dnia zapłaty, a nadto o zasądzenie od
pozwanego na jego rzecz kosztów procesu według norm przepisanych.
W uzasadnieniu podniósł, że od ponad 20 lat posiada u pozwanego (...), a zakres wiążącej strony umowy obejmuje
wypłatę kwoty 5000 zł z tytułu zgonu małżonka. Żona powoda zmarła w dniu 20.9.2018 r. podczas przebywania na
terenie Stanów Zjednoczonych. W dniu 27.9.2019 r. powód zgłosił szkodę, a w dniu 2.10.2019 r. pozwany odmówił
wypłaty świadczenia z uwagi na to, że w amerykańskim akcie zgonu jest wpisane, że zmarła D.J. była rozwiedziona.
Powód oświadczył, że nic nie wiedział o rozwodzie, który miał miejsce najprawdopodobniej w USA. Powodowi nic nie
wiadomo, aby było przeprowadzone odpowiednie postępowanie sądowe zwane „legalizacją”.
W odpowiedzi na pozew pozwany wniósł o oddalenie powództwa w całości oraz o zasądzenie od powoda na rzecz
pozwanego kosztów procesu, w tym kosztów zastępstwa procesowego według norm przepisanych. W uzasadnieniu
pozwany przyznał, że powód był objęty umową (...). Oświadczył, że odmówił wypłaty świadczenia
odszkodowawczego na rzecz powoda, gdyż z aktu zgonu D.J. wynika, że w chwili śmierci była ona rozwiedziona,
a więc nie była żoną powoda. Pozwany podniósł, że wyrok rozwodowy wydany w USA podlega uznaniu z mocy
prawa, gdyż w dniu 1.7.2009 r. zmianie uległy przepisy odnośnie uznania zagranicznego wyroku rozwodowego
w Polsce, a wszystkie wyroki wydane po tej dacie podlegają uznaniu z mocy prawa, jeśli tylko nie zachodzi żadna
z przesłanek wskazanych w KPC.
Wyrokiem z 19.4.2019 r. Sąd Rejonowy w Mrągowie w punkcie I zasądził od pozwanego na rzecz powoda kwotę
5000 zł z odsetkami ustawowymi za opóźnienie od 12.10.2018 r. do dnia zapłaty; w punkcie II oddalił powództwo
w pozostałym zakresie; w punkcie III zasądził od pozwanego na rzecz powoda kwotę 250 zł tytułem zwrotu kosztów
procesu.
Pozwany wniósł apelację od powyższego wyroku, zaskarżając go w części tj. w pkt 1 i 3. Sąd Okręgowy w Olsztynie
IX Wydział Cywilny Odwoławczy po rozpoznaniu w dniu 22.8.2019 r. w Olsztynie na posiedzeniu niejawnym sprawy
z powództwa S. J. przeciwko Towarzystwu (...) Spółce Akcyjnej z siedzibą w W. o zapłatę na skutek apelacji
pozwanego od wyroku Sądu Rejonowego w Mrągowie z 19.4.2019 r. (I C 999/18) oddalił apelację.
Z uzasadnienia Sądu
Sąd Rejonowy poczynił prawidłowe ustalenia faktyczne, które Sąd Okręgowy aprobuje i uznaje za własne. Sąd
I instancji także dokonał należytej analizy materiału dowodowego i na tej podstawie wysnuł trafne wnioski. Sąd
Okręgowy w pełni podziela stanowisko Sądu I instancji, że pozwany bezpodstawnie odmówił powodowi wypłaty
należnego mu świadczenia.
Powód przedłożył polisę, która potwierdziła zawarcie umowy ubezpieczenia obejmującej zgon współmałżonka
i wysokość należnego mu z tego tytułu świadczenia. Przedłożył również potwierdzenie zgłoszenia roszczenia oraz
akt zgonu D.J. Pozwany argumentował, że w chwili śmierci małżonkowie J. byli rozwiedzeni, jednakże twierdzenia te
wynikają co najwyżej z odpisu aktu zgonu sporządzonego w USA. Stosownie do przepisu art. 6 KC ciężar
udowodnienia faktu spoczywa na osobie, która z faktu tego wywodzi skutki prawne. Status D.J. jako osoby
rozwiedzionej w chwili śmierci nie został przez pozwanego wykazany. Z pewnością dowodu takiego nie stanowi
sporządzony w USA akt zgonu. Dokument ten nie jest dowodem na to, czy zmarła w chwili śmierci pozostawał
w związku małżeńskim. Akt zgonu potwierdza jedynie fakt w nim stwierdzony, nie zaś okoliczności uboczne.
Zgodnie z art. 3 ustawy z 28.11.12014 r. - Prawo o aktach stanu cywilnego (t.j.: Dz.U. z 2018 r. poz. 2224 ze zm.;
dalej jako: PrASC) akty stanu cywilnego stanowią wyłączny dowód zdarzeń w nich stwierdzonych; ich niezgodność
z prawdą może być udowodniona jedynie w postępowaniu sądowym. W postanowieniu z 30.8.2006 r. (II CSK 62/06)
Sąd Najwyższy wskazał na tle poprzednio obowiązującego stanu prawnego, że akt zgonu zawierający informację
o stanie cywilnym osoby zmarłej wynikającym z zawarcia małżeństwa oraz dane dotyczące małżonka tej
osoby nie stanowi dowodu pozostawania osoby zmarłej w chwili śmierci w związku małżeńskim (art. 67 ust. 1,
art. 4 w zw. z art. 61 i art. 62 oraz art. 21 ust. 3 ustawy z 29.9.1986 r. - Prawo o aktach stanu cywilnego; Dz.U. Nr 36,
poz. 180; dalej jako: PrASC86). W uzasadnieniu Sąd Najwyższy wskazał, że zgodnie z art. 4 w zw. z art. 61
PrASC86, wyłącznym dowodem zawarcia związku małżeńskiego jest akt małżeństwa.



Inne akty stanu cywilnego nie stanowią dowodu zawarcia małżeństwa. W szczególności, o zawarciu małżeństwa nie
zaświadcza zawarty w akcie zgonu zapis, dotyczący stanu cywilnego zmarłego oraz danych o małżonku osoby
zmarłej (art. 67 ust. 1 pkt 1 i 3 PrASC). Zapis taki nie obejmuje stwierdzenia zawarcia małżeństwa (art. 4 PrASC);
jego umieszczenie w akcie dotyczącym bezpośrednio innego, stwierdzonego zdarzenia (zgonu) należy traktować -
zgodnie z treścią art. 21 ust. 3 PrASC - jedynie jako informację o istnieniu aktu małżeństwa.
Odnosząc się do argumentacji pozwanego o uznaniu z mocy prawa wyroku rozwodowego orzeczonego w USA,
wskazać należy, że w niniejszej sprawie wyrok rozwiązujący małżeństwo powoda z D.J. nie został przez żadną ze
stron przedłożony. Tym samym pozwany nie może powoływać się na płynące z niego skutki, gdyż nie wypełnił
obowiązków wynikających z art. 1147 § 1 KPC, a w szczególności nie wykazał, że potencjalne amerykańskie
orzeczenie rozwodowe jest prawomocne, co jest warunkiem koniecznym uznania obcego orzeczenia w krajowym
porządku prawnym.
Mając powyższe argumenty na uwadze za bezpodstawny należało uznać zarzut naruszenia art. 1145 KPC, 1146
KPC w zw. z art. 1148 i 11481 KPC. Brak bowiem orzeczenia stwierdzającego rozwód, a z kolei znajdujący się
w aktach sprawy akt zgonu z pewnością nie stanowi orzeczenia sądu państwa obcego o jakim mowa w art. 1145
KPC.
Przepis art. 145 KPC stanowi, że orzeczenia sądów państw obcych wydane w sprawach cywilnych podlegają
uznaniu z mocy prawa, chyba że istnieją przeszkody taksatywnie wymienione w ustawie. Orzeczenie nie podlega
uznaniu, m.in. w przypadku, gdy:
1) nie jest prawomocne w państwie, w którym zostało wydane;
2) zapadło w sprawie należącej do wyłącznej jurysdykcji sądów polskich;
3) pozwanemu, który nie wdał się w spór co do istoty sprawy, nie doręczono należycie i w czasie umożliwiającym
podjęcie obrony pisma wszczynającego postępowanie;
4) strona w toku postępowania była pozbawiona możności obrony;
5) sprawa o to samo roszczenie między tymi samymi stronami zawisła w Rzeczypospolitej Polskiej wcześniej niż
przed sądem państwa obcego;
6) jest sprzeczne z wcześniej wydanym prawomocnym orzeczeniem sądu polskiego albo wcześniej wydanym
prawomocnym orzeczeniem sądu państwa obcego, spełniającym przesłanki jego uznania w Rzeczypospolitej
Polskiej, zapadłymi w sprawie o to samo roszczenie między tymi samymi stronami;
7) uznanie byłoby sprzeczne z podstawowymi zasadami porządku prawnego Rzeczypospolitej Polskiej.
Na kanwie analizowanej sprawy, z pewnością nie doszło do wypełnienia przewidzianych prawem czynności,
mających na celu uznanie orzeczenia zagranicznego sądu. Zasada uznania z mocy prawa (tzw. uznanie de plano)
sprawia, że nie jest przesłanką uznania i w konsekwencji skuteczności zagranicznego orzeczenia
postępowanie delibacyjne, zakończone wydaniem przez sąd polski orzeczenia o uznaniu orzeczenia sądu
państwa obcego. W konsekwencji ewentualne rozstrzygnięcie sądu w tym zakresie ma jedynie deklaratywny
charakter polegający na ustaleniu, że uznanie z mocy prawa nastąpiło lub nie nastąpiło. Postępowanie w sprawach
o uznanie orzeczeń sądów zagranicznych nie ma charakteru postępowania nieprocesowego. Jest to postępowanie
szczególne, do którego w razie braku unormowań regulujących je należy stosować odpowiednio przepisy o procesie
(art. 13 § 2 KPC). Warto jednak zwrócić uwagę, że w postanowieniu Sądu Apelacyjnego w Katowicach z 6.8.2013 r.
(I ACz 693/13) wskazano, że „postępowanie delibacyjne jest szczególnym rodzajem postępowania
jurysdykcyjnego, do którego w braku unormowań regulujących je stosować należy odpowiednio przepisy o procesie
(art. 13 § 2 KPC). Unormowania zawarte w Kodeksie postępowania cywilnego nie rozstrzygają kwestii uczestnictwa
w tym postępowaniu. Jest to postępowanie dwustronne, tak jak proces, a zatem nie może toczyć się tylko z udziałem
wnioskodawcy, bez udziału innych zainteresowanych podmiotów w szczególności drugiej strony procesu, który toczył
się przed sądem zagranicznym, ewentualnie obu stron procesu, jeżeli wniosek o uznanie zagranicznego orzeczenia
zgłosiła osoba trzecia względnie z udziałem następców prawnych zmarłej strony, czego skarżąca nie kwestionuje”.
Wyrok SO w Olsztynie z 22.8.2019 r., IX Ca 1146/19







Sąd Okręgowy w Olsztynie uznał, że pozwany nie wykazał prawomocności amerykańskiego wyroku rozwodowego, co uniemożliwia jego uznania w polskim porządku prawnym. Brak przesłanek do uznania orzeczenia zagranicznego sądu doprowadził do oddalenia apelacji i zakończenia sprawy IX Ca 1146/19. Dalsza analiza przypadku podkreśla konieczność przestrzegania procedur uznawania orzeczeń zagranicznych.