Zmiany stawek opłat w postępowaniu cywilnym

Ustawa z 4.7.2019 r. wprowadza pierwsze od 12 lat zmiany w opłatach postępowania cywilnego, takie jak opłaty od pism procesowych, zakaz przekazywania opłat między sądami, poszerzenie podstaw zwolnienia od kosztów sądowych czy wprowadzenie opłaty manipulacyjnej. Nowe przepisy mają na celu usprawnienie postępowania i dostosowanie opłat do rzeczywistych potrzeb oraz sytuacji materialnej stron.

Tematyka: Zmiany stawek opłat, postępowanie cywilne, opłaty sądowe, KSCU, ZmKPC19, oświadczenie o rozszerzeniu powództwa, zwolnienie od kosztów sądowych, opłata manipulacyjna, przekazanie sprawy innemu sądowi, opłata od pozwu bezzasadnego, koszty tłumaczeń i doręczeń, zaliczka na koszty doręczeń, odpłatność postępowania sądowego

Ustawa z 4.7.2019 r. o zmianie ustawy - Kodeks postępowania cywilnego oraz niektórych innych ustaw (Dz.U.
z 2019 r. poz. 1469; dalej jako: ZmKPC19) wprowadza pierwsze od 12 lat zmiany w wysokości opłat
w postępowaniu cywilnym określone w ustawie z 28.7.2005 r. o kosztach w sprawach cywilnych (t.j.: Dz.U.
z 2019 r. poz. 785 ze zm.; dalej jako: KSCU).
• Nowelizacja przepisów KSCU zakłada wprowadzenie opłat od pism procesowych zawierających
oświadczenia o rozszerzeniu powództwa (art. 3 ust. 2 pkt 1a i art. 25a KSCU).
• Nowela wyraźnie zakazuje przekazywania między sądami opłat sądowych w przypadku przekazania sprawy
innemu sądowi (art. 21a KSCU).
• Poszerzeniu uległy też podstawy zwolnienia osoby fizycznej od kosztów sądowych (art. 102 ust. 1 KSCU).
• Wprowadzono obowiązek uiszczenia minimalnej opłaty manipulacyjnej w przypadku zwrotu opłaty
z powodu nierozpoznania danego pisma z przyczyn zależnych od strony (art. 79 ust. 3 KSCU).
• Ustawodawca zrezygnował z pobierania opłaty od wydania pierwszego wniosku o wydanie odpisu
orzeczenia kończącego postępowanie z klauzulą wykonalności, złożonego przez stronę inicjującą
postępowanie, nie będzie pobierana (art. 77a KSCU).
• Nowelizacja KSCU dopuszcza pobieranie zaliczki na pokrycie kosztów tłumaczeń i doręczeń w wybranych
przypadkach (art. 5 ust. 3 KSCU).
• W celu usprawnienia postępowania cywilnego ustawodawca zdecydował się odstąpić od zasady
odpłatności postępowania sądowego w przypadkach, gdy sąd ma do czynienia z powództwem oczywiście
bezzasadnym (art. 14a KSCU).
Ustanowienie opłaty od oświadczenia o rozszerzeniu powództwa
Nowelizacja KSCU likwiduje dotychczasowe rozbieżności co do pobierania opłat od pism procesowych zawierających
oświadczenia o rozszerzeniu powództwa lub o innej jego zmianie powodującej wzrost wartości przedmiotu sporu,
ustanawiając stosowną opłatę (art. 3 ust. 2 pkt 1a KSCU). Sposób jej ustalania określa art. 25a KSCU. Zgodnie z nim
opłatę od oświadczenia o rozszerzeniu powództwa lub o jego zmianie w sposób powodujący wzrost wartości
przedmiotu sporu pobiera się w wysokości różnicy między opłatą należną od powództwa rozszerzonego lub
zmienionego a opłatą należną sprzed rozszerzenia lub zmiany powództwa, nie niższej jednak niż 30 złotych.
Przekazanie sprawy innemu sądowi a przekazanie opłat sądowych innemu sądowi
W praktyce sądowej przypadki przekazywania sprawy innemu sądowi nie należą do rzadkości. W takiej sytuacji,
w ślad za przekazaniem sprawy, sąd często wzywa także do przekazania (przeksięgowania) opłat sądowych
pobranych już tej sprawie. Ustawodawca postanowił jednak wprost zakazać tego typu praktyk, gdyż opłaty sądowe
nie stanowią dochodu konkretnego sądu, a dochód budżetu państwa. Nie ma w związku z tym znaczenia, do którego
sądu opłata została wniesiona. Nowy art. 21a KSCU wprost stanowi więc, że w przypadku przekazania sprawy
innemu sądowi nie przekazuje się temu sądowi pobranych w tej sprawie opłat sądowych.
Poszerzenie podstawy zwolnienia osoby fizycznej od kosztów sądowych
Ustawodawca postanowił przy okazji podnoszenia opłat sądowych pochylić się nad sytuacją mniej zamożnej części
społeczeństwa, rozszerzając podstawy zwolnienia najuboższych od kosztów sądowych. Zgodnie ze zmienionym art.
102 ust. 1 KSCU, osoba fizyczna może domagać się zwolnienia od kosztów sądowych, jeżeli złoży oświadczenie,
z którego wynika, że nie jest w stanie ich ponieść bez uszczerbku utrzymania koniecznego dla siebie i rodziny bądź
też ich poniesienie narazi ją na taki uszczerbek.
Szersze zastosowanie opłaty minimalnej o charakterze manipulacyjnym
Nowością w obszarze opłat sądowych jest wprowadzona do KSCU opłaty minimalnej o charakterze opłaty
manipulacyjnej, która potrącana będzie w przypadku zwrotu opłaty z powodu nierozpoznania danego pisma
z przyczyn zależnych od strony. Pozwoli to na częściowe choć pokrycie poniesionych przez sąd kosztów w postaci
nakładu pracy, materiałów biurowych czy wydatków na korespondencję. Oznacza to, że opłaty wniesione przez
stronę w sprawie, która z winy strony nie została rozpoznana podlegają zwrotowi w wysokości pomniejszonej

o zryczałtowaną opłatę manipulacyjną. Wartość tej opłaty ustalono na poziomie wynoszącym aktualnie 30 zł (art. 79
ust. 3 KSCU).
Rezygnacja z opłaty od wydania tytułu wykonawczego
Dotychczas w postępowaniu cywilnym opłata sądowa od pisma inicjującego postępowanie obejmowała jedynie
właściwe postępowanie rozpoznawcze. Czynność polegająca na wydaniu stronie odpisu orzeczenia z klauzulą
wykonalności (tytułu wykonawczego) podlegała zaś oddzielnej opłacie kancelaryjnej.
Ustawodawca postanowił zrezygnować z pobierania tej drugiej opłaty, co w jego opinii ma zaoszczędzić czas i pracę
sądu. Opłata ta i tak nie pokrywała kosztów pracy sądu poświęconej na przygotowanie dokumentacji, a jej nałożenie
i ustalenie jej wysokości było czasochłonne. Zgodnie więc z nowym art 77a. KSCU opłata od pierwszego wniosku
o wydanie odpisu orzeczenia kończącego postępowanie z klauzulą wykonalności, złożonego przez stronę inicjującą
postępowanie, nie będzie pobierana.
Koszty tłumaczeń i doręczeń i możliwość ich pokrycia w formie zaliczki w wybranych przypadkach
Co do zasady, tak jak dotychczas, koszty doręczeń pism sądowych, wchodzą w skład opłaty sądowej od pisma
inicjującego postępowanie. Ustawodawca postanowił jednak wprowadzić możliwość pobierania zaliczek na wydatki
związane z kosztami doręczenia pism przez komornika oraz dodatkowymi kosztami doręczenia za granicą, w tym
kosztami tłumaczenia (art. 5 ust. 3 KSCU). Koszty te, jak podkreśla ustawodawca potrafią sięgać tysięcy złotych.
Odstąpienie od opłaty od pozwu oczywiście bezzasadnego
Nowelizacja KSCU zakłada także odstąpienie od zasady odpłatności postępowania sądowego w przypadkach, gdy
sąd ma do czynienia z powództwem oczywiście bezzasadnym. Ma to związek ze zmianami w tym zakresie
wprowadzonymi przez ZmKPC19 do Kodeksu postępowania cywilnego i rozpoznawaniem powództwa oczywiście
bezzasadnego w trybie art. 1911 KPC.
Dopiero w przypadku wniesienia apelacji od powoda wnoszącego pozew oczywiście bezzasadny sąd będzie pobierał
opłatę. Wówczas opłata ta pobierana będzie i od pozwu i od apelacji. Jej wysokość ustalana będzie ryczałtowo,
a powód będzie mógł wystąpić od zwolnienia z niej.
Szczegółowe zasady postępowania w tego typu sprawach określa nowy art. 14a KSCU. W sprawie, w której
powództwo zostało oddalone w trybie art. 1911 KPC, powoda nie obciąża się kosztami sądowymi. Jeżeli jednak
apelacja została oddalona w trybie art. 3671 KPC, sąd II instancji obciąży powoda opłatą podstawową od pozwu i od
apelacji. Jeżeli powód wniósł o zwolnienie od kosztów sądowych, sąd II instancji może mu je przyznać.
Nowe przepisy obowiązują od 21.8.2019 r.

Nowelizacja KSCU wprowadza istotne zmiany w wysokości opłat w postępowaniu cywilnym, takie jak ustanowienie opłaty od oświadczenia o rozszerzeniu powództwa, zakaz przekazywania opłat między sądami, poszerzenie podstaw zwolnienia od kosztów sądowych czy wprowadzenie opłaty manipulacyjnej. Nowe przepisy mają na celu usprawnienie postępowania i dostosowanie opłat do rzeczywistych potrzeb oraz sytuacji materialnej stron.