Zmiany w KPC w sprawach z zakresu prawa pracy
W związku z wejściem w życie nowych przepisów dotyczących Kodeksu pracy i Kodeksu postępowania cywilnego, wprowadzono istotne zmiany związane z wydawaniem świadectw pracy oraz postępowaniem w sprawach z zakresu prawa pracy. Ustawa z 16.5.2019 r. przynosi nowe regulacje dotyczące uprawnień pracowników i obowiązków pracodawców, mające na celu ułatwienie dochodzenia praw pracowniczych i skuteczną egzekucję orzeczeń. Zmiany te wprowadzają istotne udogodnienia dla pracowników oraz zwiększają ochronę ich interesów.
Tematyka: Zmiany w KPC, zmiany w Kodeksie pracy, wydawanie świadectw pracy, postępowanie w sprawach pracowniczych, ochrona praw pracowniczych
W związku z wejściem w życie nowych przepisów dotyczących Kodeksu pracy i Kodeksu postępowania cywilnego, wprowadzono istotne zmiany związane z wydawaniem świadectw pracy oraz postępowaniem w sprawach z zakresu prawa pracy. Ustawa z 16.5.2019 r. przynosi nowe regulacje dotyczące uprawnień pracowników i obowiązków pracodawców, mające na celu ułatwienie dochodzenia praw pracowniczych i skuteczną egzekucję orzeczeń. Zmiany te wprowadzają istotne udogodnienia dla pracowników oraz zwiększają ochronę ich interesów.
W związku z wejściem w życie w dniu 7.9.2019 r. ustawy z 16.5.2019 r. o zmianie ustawy – Kodeks pracy oraz niektórych innych ustaw (Dz.U. z 2019 r. poz. 1043) wprowadzającej zmiany w ustawie z 26.6.1974 r. - Kodeks pracy (t.j.: Dz.U. z 2019 r. poz. 1040 ze zm.; dalej jako: KP) w zakresie nowych zasad wydawania świadectw pracy, doszło również do zmian w ustawie z 17.11.1964 r. - Kodeks postępowania cywilnego (t.j.: Dz.U. z 2019 r. poz. 1460 ze zm.; dalej jako: KPC) co do aspektów proceduralnych wydawania świadectw pracy. • Zmiany w Kodeksie postępowania cywilnego dotyczą zobowiązania pracodawcy do wydania lub sprostowania świadectwa pracy ze względu na żądanie pracownika, tak zwane ustalenie uprawnienia do otrzymania świadectwa pracy, jak i charakteru prawnego świadectwa. • Treści prawomocnego wyroku zobowiązującego pracodawcę do wydania świadectwa pracy będzie mogło zastąpić to świadectwo. • Do Kodeksu postępowania cywilnego dodano: „Dział IVb Sprawy z zakresu prawa pracy”. • Zmieniono art. 1050 KPC, poprzez dodanie § 11 dotyczącego możliwości złożenia przez wierzyciela wniosku o wykonanie egzekucji czynności niezastępowalnej. Zmiany w postępowaniu w sprawach z zakresu prawa pracy Ustawa z 16.5.2019 r. o zmianie ustawy – Kodeks pracy oraz niektórych innych ustaw po art. 4771 KPC dodała art. 4771a i art. 4771b KPC. Przepisy dotyczą wystąpienia przez pracownika z żądaniem, o którym mowa w art. 971 § 1 KP. W przypadku bowiem niewydania przez pracodawcę świadectwa pracy lub wydania jednak z błędami (wobec czego świadectwo wymaga sprostowania), pracownikowi przysługuje prawo wystąpienia do sądu pracy z żądaniem zobowiązania pracodawcy do wydania świadectwa pracy czy też jego sprostowania. Ustawą ustawy z 16.5.2019 r. o zmianie ustawy – Kodeks pracy oraz niektórych innych ustaw dodano również do KPC dział IVb „Sprawy z zakresu prawa pracy”, tj. przepisy od art. 69110 do art. 69111, które określają zakres przedmiotowy ustalenia uprawnienia do otrzymania świadectwa pracy. Istotne jest to, że we wniosku pracownika zawierającym ww. żądanie ustalenia uprawnienia do otrzymania świadectwa pracy wskazuje się: 1) okres i rodzaj wykonywanej pracy, wymiar czasu pracy, zajmowane stanowiska oraz miejsce wykonywania pracy; 2) tryb rozwiązania albo okoliczności wygaśnięcia stosunku pracy - jeżeli pracownik posiada te informacje, a w przypadku ich nieposiadania - okoliczności zaprzestania świadczenia pracy przez pracownika; 3) pracodawcę, który był obowiązany do wydania świadectwa pracy, oraz przede wszystkim przyczynę, z powodu której wystąpienie przeciwko niemu z żądaniem zobowiązania do wydania świadectwa pracy jest niemożliwe. Informacje te są niezbędne, bowiem na ich podstawie sąd jest władny wydać wyrok zastępujący treść niewydanego czy też niesprostowanego świadectwa pracy. Treść wyroku zastępującego świadectwo pracy Jeżeli wytoczenie powództwa o zobowiązanie pracodawcy do wydania świadectwa pracy jest możliwe, sąd rozpozna żądanie w procesie jako żądanie zobowiązania pracodawcy do wydania świadectwa pracy. Jeżeli jednak pracodawca nie istnieje albo z innych przyczyn wytoczenie przeciwko niemu powództwa jest niemożliwe, pracownikowi przysługuje w przeciągu 3 lat (przed upływem terminu przedawnienia) prawo wystąpienia do sądu pracy z żądaniem ustalenia uprawnienia do otrzymania świadectwa pracy. Wówczas, na podstawie przepisu art. 4771a KPC powyższe żądanie sąd rozpozna w postępowaniu nieprocesowym, a w wyroku uwzględniającym żądanie zobowiązania pracodawcy do wydania świadectwa pracy, sąd określi treść świadectwa pracy zgodnie z art. 97 § 2 KP, w którym poda: informacje dotyczące okresu i rodzaju wykonywanej pracy, zajmowanych stanowisk, trybu rozwiązania albo okoliczności wygaśnięcia stosunku pracy, a także inne informacje niezbędne do ustalenia uprawnień pracowniczych i uprawnień z ubezpieczenia społecznego, wzmiankę o zajęciu wynagrodzenia za pracę w myśl przepisów o postępowaniu egzekucyjnym, a na żądanie pracownika poda również informację o wysokości i składnikach wynagrodzenia oraz o uzyskanych kwalifikacjach. Tak określona przez sąd treść świadectwa pracy powinna spełnić wymagania określone przepisami wydanymi na podstawie art. 97 § 4 KP, czyli rozporządzenia Ministra Rodziny, Pracy i Polityki Społecznej z 30.12.2016 r. w sprawie świadectwa pracy (t.j.: Dz.U. z 2018 r. poz. 1289 ze zm.) oraz rozporządzenia Ministra Rodziny, Pracy i Polityki Społecznej z 18.6.2019 r. zmieniającego rozporządzenie w sprawie świadectwa pracy (Dz.U z 2019 r. poz. 1197). Jeżeli okaże się, że określenie wszystkich faktów związanych z zatrudnieniem wymienionych w tych przepisach będzie niemożliwe, sąd w wyroku określi co najmniej: okres i rodzaj wykonywanej pracy, wymiar czasu pracy, zajmowane stanowiska oraz tryb rozwiązania albo okoliczności wygaśnięcia stosunku pracy, a w sytuacji gdy określenie trybu rozwiązania albo okoliczności wygaśnięcia stosunku pracy również jest niemożliwe – wskaże, że rozwiązanie stosunku pracy nastąpiło za wypowiedzeniem dokonanym przez pracodawcę. W konsekwencji przepis art. 4771b § 2 KPC wskazuje, że prawomocny wyrok zobowiązujący pracodawcę do wydania świadectwa pracy zastępuje to świadectwo. Egzekucja czynności niezastępowalnej W przepisie art. 1050 KPC po § 1 dodano § 1 1 w brzmieniu: w sprawach z zakresu prawa pracy wierzyciel może złożyć wniosek, o którym mowa w § 1, do sądu właściwości ogólnej dłużnika albo do sądu, w którego okręgu praca jest, była lub miała być wykonywana, albo do sądu, w okręgu którego znajduje się zakład pracy. Przepis dotyczy sytuacji prawnej, w której jeżeli dłużnik ma wykonać czynność, której inna osoba wykonać za niego nie może (tzw. czynność niezastępowalna), a której wykonanie zależy wyłącznie od jego woli, sąd, w którego okręgu czynność ma być wykonana, na wniosek wierzyciela po wysłuchaniu stron wyznaczy dłużnikowi termin do wykonania i zagrozi mu grzywną na wypadek, gdyby w wyznaczonym terminie czynności nie wykonał. Przyczyną zmiany jest to, że w dotychczasowym stanie prawnym sądem właściwym do prowadzenia egzekucji tzw. czynności niezastępowalnych był sąd, w którego okręgu czynność miała być wykonana. Zwykle tym sądem był sąd, w którego okręgu znajdowała się siedziba dłużnika, co było dużym utrudnieniem dla pracowników. Zmieniono więc właściwość sądu na korzyść pracowników, poprzez jej rozszerzenie, wskazując że taka czynność może zostać skierowana do sądu właściwości ogólnej dłużnika albo do sądu, w którego okręgu praca jest, była lub miała być wykonywana, albo do sądu, w okręgu którego znajduje się zakład pracy. Ustawodawca wskazał, że: "Takie ukształtowanie przepisów o właściwości stanowi realną barierę dla skutecznej egzekucji prawomocnych orzeczeń zobowiązujących pracodawcę do wykonania określonych czynności, np. wydania świadectwa pracy. Zdarzają się bowiem przypadki, że pracodawcy zmieniają swoją siedzibę przenosząc ją do innej miejscowości (zazwyczaj dużego miasta), co skutkuje zmianą właściwości sądu. Zaznaczyć należy, że siedziba takiego sądu zazwyczaj jest odległa nie tylko od miejsca zamieszkania pracownika, ale również od miejsca świadczenia pracy, co stanowi naturalną przeszkodę w skutecznym egzekwowaniu wyroku. Kolejną barierę stanowi natomiast znaczny wpływ spraw w sądach właściwych ze względu na siedzibę dłużnika, czego konsekwencją są opóźnienia w rozpoznaniu wniosku. Tymczasem, zauważyć należy, że chociażby w przypadku wskazanego wyżej świadectwa pracy, chodzi o dokument niezmiernie istotny dla pracownika, którego posiadanie warunkuje możliwość zarejestrowania się w charakterze bezrobotnego tudzież poszukującego pracy, a także łatwe udowodnienie okresów zatrudnienia w razie podjęcia zatrudnienia u innego pracodawcy bądź ubiegania się o świadczenia z ubezpieczenia społecznego". Zmiana przepisów w KPC w zakresie spraw pracowniczych, szczególnie możliwości wydania przez sąd wyroku zastępującego świadectwo pracy, jak i rozszerzenie właściwości sądu co do egzekucji czynności niezastępowalnej, niewątpliwie służy ochronie interesów pracowników, wzmacniając tym samym funkcję ochronną prawa pracy.
Nowe przepisy w Kodeksie postępowania cywilnego dotyczące spraw z zakresu prawa pracy umożliwiają pracownikom skuteczniejsze dochodzenie swoich praw, w tym żądania wydania lub sprostowania świadectwa pracy. Dodatkowo, rozszerzono właściwość sądów co do egzekucji czynności niezastępowalnych, co wpłynie pozytywnie na skuteczność egzekucji orzeczeń. Zmiany te mają na celu wzmocnienie ochrony praw pracowniczych oraz ułatwienie dostępu do sprawiedliwości.