Zmiany w KPC wynikające z nowelizacji dotyczącej ograniczania zatorów płatniczych

1.1.2020 r. wejdą w życie przepisy nowelizujące ustawę o terminach zapłaty w transakcjach handlowych. Zmiany dotyczą KPC, w tym procedury udzielania zabezpieczenia roszczeń pieniężnych w transakcjach handlowych. Nowelizacja wprowadza ułatwienia dla powodów w uzyskaniu zabezpieczenia, zwiększając ochronę wierzycieli. Dodatkowo, referendarze sądowi będą mogli wydawać postanowienia w sprawach o zabezpieczenie roszczeń pieniężnych.

Tematyka: nowelizacja KPC, ograniczanie zatorów płatniczych, zabezpieczenie roszczeń, transakcje handlowe, referendarze sądowi

1.1.2020 r. wejdą w życie przepisy nowelizujące ustawę z 8.3.2013 r. o terminach zapłaty w transakcjach
handlowych (t.j.: Dz.U. z 2019 r. poz. 118; po zmianie nazwy tej ustawy: ustawa o przeciwdziałaniu
nadmiernym opóźnieniom w transakcjach handlowych). Zmiany wynikają z ustawy z 19.7.2019 r. o zmianie
niektórych ustaw w celu ograniczenia zatorów płatniczych (t.j.: Dz.U. z 2019 r. poz. 1649; dalej jako:
OgrZatorPłU) i dotyczą także KPC. Zmiany odnoszą się do przesłanek uzyskania nakazu zapłaty
w postępowaniu nakazowym i procedury zabezpieczenia dochodzonego roszczenia.
Zmiany w KPC
Zgodnie z art. 1 pkt 1 OgrZatorPłU zmianie ulegnie dotychczasowa treść przepisu art. 485 § 2a KPC, który po
pierwsze zostanie oznaczony jako § 2 1, a po drugie otrzyma nowe brzmienie, zgodnie z którym: „Sąd wydaje nakaz
zapłaty na podstawie dołączonej do pozwu umowy, dowodu spełnienia wzajemnego świadczenia niepieniężnego,
dowodu doręczenia dłużnikowi faktury lub rachunku, jeżeli powód dochodzi należności zapłaty świadczenia
pieniężnego w rozumieniu art. 4 pkt 1a ustawy z 8.3.2013 r. o przeciwdziałaniu nadmiernym opóźnieniom
w transakcjach handlowych (t.j.: Dz.U. z 2019 r. poz. 118 ze zm.), odsetek w transakcjach handlowych określonych
w tej ustawie lub rekompensaty, o której mowa w art. 10 ust. 1 tej ustawy, oraz na podstawie dokumentów
potwierdzających poniesienie kosztów odzyskiwania należności, jeżeli powód dochodzi również zwrotu kosztów,
o których mowa w art. 10 ust. 2 tej ustawy.”
Przepis powyższy dotyczy jednej z podstaw wydania nakazu zapłaty w postępowaniu nakazowym, a zmiana polega
na doprecyzowaniu, że jednym z roszczeń jest świadczenie pieniężne w rozumieniu art. 4 pkt 1a ustawy
o przeciwdziałaniu nadmiernym opóźnieniom w transakcjach handlowych, tj. wynagrodzenie za dostawę towaru lub
wykonanie usługi w transakcji handlowej.
Kolejne zmiany w KPC wprowadza przepis art. 1 pkt 3 OgrZatorPłU, na mocy którego po § 2 w art. 7301 KPC
zostanie dodany § 21 w brzmieniu: „Interes prawny w udzieleniu zabezpieczenia uważa się za uprawdopodobniony,
gdy żądającym zabezpieczenia jest powód dochodzący należności zapłaty z tytułu transakcji handlowej w rozumieniu
ustawy z dnia 8.3.2013 r. o przeciwdziałaniu nadmiernym opóźnieniom w transakcjach handlowych, w przypadku gdy
wartość tej transakcji nie przekracza siedemdziesięciu pięciu tysięcy złotych, a dochodzona należność nie została
uregulowana i od dnia upływu terminu jej płatności upłynęły co najmniej trzy miesiące.”
Nowelizacja wprowadza zatem bardzo duże ułatwienie dla powoda w uzyskaniu zabezpieczenia roszczenia
wynikającego z transakcji handlowej, gdyż ustawodawca wprost wskazuje warunki, których spełnienie
powoduje, że interes prawny w udzieleniu zabezpieczenia uważa się za uprawdopodobniony, co jest
podstawą do żądania udzielenia zabezpieczenia. Ułatwienie to dotyczy wartości transakcji do 75 000 zł, nie zaś
wartości przedmiotu sporu. Może się zdarzyć zatem tak, że omawiany przepis będzie miał zastosowanie w sporach
dotyczących zapłaty powyżej 75000 zł, gdy obok roszczenia głównego wynikającego z transakcji handlowej, będą
dochodzone także roszczenia poboczne, na przykład rekompensata wynikającą z odzyskiwania należności.
Dalej przepis art. 1 pkt 4 OgrZatorPłU przewiduje, że po art. 735 KPC dodaje się przepis art. 735 1 KPC, który
stanowi: „§ 1. W sprawach o udzielenie zabezpieczenia roszczeń pieniężnych, w których żądającym zabezpieczenia
jest powód dochodzący należności zapłaty z tytułu transakcji handlowej w rozumieniu ustawy z dnia 8.3.2013 r.
o przeciwdziałaniu nadmiernym opóźnieniom w transakcjach handlowych, o których mowa w art. 7301 § 21,
postanowienie w przedmiocie udzielenia zabezpieczenia może wydać także referendarz sądowy. Referendarz
sądowy nie może podejmować czynności zastrzeżonych dla sądu, o których mowa w art. 751. § 2. Przepisu § 1
zdanie pierwsze nie stosuje się do zabezpieczenia, o którym mowa w art. 747 pkt 6. § 3. Do skargi na postanowienie
referendarza sądowego stosuje się odpowiednio przepis art. 767 3a. Skarga podlega rozpoznaniu w terminie tygodnia
od dnia jej wpływu do sądu.”
Możliwość rozpoznania wniosku o udzielenia zabezpiecza w sprawach sporu wynikającego z realizacji
transakcji handlowych niewątpliwie przyspieszy uzyskanie zabezpieczenia spłaty należności, co jest
realizacją zamysłu ustawy z 19.7.2019 r. o zmianie niektórych ustaw w celu ograniczenia zatorów płatniczych.
Tak samo, gdy chodzi o procedurę rozpoznania skargi na orzeczenie referendarza sądowego.
Uzasadnienie zmiany

Uzupełniające powyższe omówienie nowych przepisów, warto zwrócić uwagę także na uzasadnienie do ustawy
z 19.7.2019 r. o zmianie niektórych ustaw w celu ograniczenia zatorów płatniczych w tym zakresie: „Odniesienie
projektowanej zmiany do świadczeń pieniężnych z tytułu transakcji handlowych, których wartość nie przekracza 75
tys. zł, wynika z wyważenia interesu wierzyciela i dłużnika. Z jednej strony, projektodawca dostrzegł potrzebę
zwiększenia ochrony wierzycieli w związku ze spotykanym w obrocie procederem wytransferowywania majątku przez
dłużnika. Z drugiej strony, zasadne było uwzględnienie sytuacji drugiej strony danej transakcji. Kwota przekraczająca
75 tys. zł mogłaby istotnie wpłynąć na możliwość kontynuowania przez dłużnika działalności gospodarczej, a to ze
względu na brak możliwości operowania zabezpieczonymi aktywami. Jednocześnie przywołana wartość
koresponduje z właściwością sądów rejonowych jako sądów I instancji.
W projektowanych przepisach wprost wskazano, że w takich przypadkach interes prawny uważa się za
uprawdopodobniony, gdy żądającym zabezpieczenia jest powód dochodzący zapłaty z tytułu transakcji handlowej
w przypadku gdy wartość tej transakcji nie przekracza siedemdziesięciu pięciu tysięcy złotych, a dochodzona
należność nie została uregulowana i od dnia upływu terminu jej płatności upłynęły co najmniej trzy miesiące.
Zaproponowane rozwiązanie dostatecznie zabezpieczy interesy dłużników, ponieważ kryterium pozwalającym na
zastosowanie projektowanego przepisu jest „wartość transakcji handlowej”, a nie wartość przedmiotu sporu.
Podobne rozwiązanie zostało przyjęte w obowiązującym przepisie art. 5053 § 3 KPC. W przypadku tego ostatniego
przepisu kryterium różnicującym jest również wartość całego roszczenia, która decyduje, czy dochodzona część
roszczenia może być rozpoznawana w postępowaniu uproszczonym. Natomiast w omawianym, projektowanym
przepisie art. 7301 § 21 KPC, kryterium różnicującym jest wartość całej transakcji handlowej (tj. umowy), niezależnie
od tego, czy dochodzona jest jedynie jej część czy też całość. (...).
W postępowaniu upominawczym nakazy zapłaty mogą być wydawane przez referendarzy sądowych, którzy nie mają
uprawnień do wydawania postanowień w przedmiocie zabezpieczenia. Taka sytuacja w powiązaniu z projektowanymi
zmianami może spowodować przedłużenie rozpoznania stosunkowo prostych spraw o zapłatę.
W związku z powyższym w projekcie zaproponowano dodanie przepisu, zgodnie z którym w sprawach
o zabezpieczenie roszczeń pieniężnych nieprzekraczających siedemdziesięciu pięciu tysięcy złotych, postanowienia
w przedmiocie udzielenia zabezpieczenia będą mogli wydać także referendarze sądowi. Rozpoznanie skargi na
postanowienia referendarza przez sąd w terminie tygodniowym od jej wpływu sprawi, że następstwa ewentualnego
niewłaściwego rozstrzygnięcia będą mogły być szybko odwrócone”.

Uzasadnienie zmian związanych z ograniczaniem zatorów płatniczych podkreśla potrzebę zwiększenia ochrony wierzycieli oraz uwzględnienie sytuacji dłużników. Nowe przepisy precyzują warunki uzyskania zabezpieczenia w transakcjach do 75 000 zł. Zmiany mają przyspieszyć uzyskanie zabezpieczenia spłaty należności i ułatwić rozpoznanie skarg na orzeczenia referendarzy sądowych.