Wyższe opłaty sądowe sposobem na odciążenie sądów i zwrot kosztów postępowania
Nowelizacja ustawy Kodeks postępowania cywilnego przynosi znaczące zmiany w wysokości opłat sądowych, mając na celu zmniejszenie wydatków państwa na wymiar sprawiedliwości oraz odciążenie sądów. Nowe przepisy podnoszą stawki opłat, wprowadzają opłaty za dotychczas nieodpłatne czynności i zmniejszają liczbę stawek opłat stałych.
Tematyka: opłaty sądowe, zmiany prawne, koszty postępowań, sądy, wymiar sprawiedliwości, Kodeks postępowania cywilnego
Nowelizacja ustawy Kodeks postępowania cywilnego przynosi znaczące zmiany w wysokości opłat sądowych, mając na celu zmniejszenie wydatków państwa na wymiar sprawiedliwości oraz odciążenie sądów. Nowe przepisy podnoszą stawki opłat, wprowadzają opłaty za dotychczas nieodpłatne czynności i zmniejszają liczbę stawek opłat stałych.
Obszerna nowelizacja ustawy z 17.11.1964 r. - Kodeks postępowania cywilnego (t.j.: Dz.U. z 2018 r. poz. 1360, ze zm., dalej jako: KPC) przewiduje także pierwsze od blisko 12 lat tak szerokie zmiany w wysokości opłat sądowych. Ma to na celu m.in. zmniejszenie wydatków z budżetu państwa na wymiar sprawiedliwości oraz odciążenie sądów. • Nowelizacja zakłada podniesienie najniższych stawek opłat sądowych. • Ustawodawca odstąpił od zwrotu uiszczonych opłat poniżej określonego minimum. • Nowością jest wprowadzenie opłat za wybrane dotychczas nieodpłatne czynności. • Zmiany obejmą również zmniejszenie liczby stawek opłat stałych oraz ujednolicenie opłat w niektórych sprawach. • Przywrócona zostanie opłata od wniosku o uzasadnienie orzeczenia sądu, zaliczana na poczet opłaty od środka zaskarżenia w przypadku jego wniesienia. Ustawa z 4.7.2019 r. o zmianie ustawy - Kodeks postępowania cywilnego oraz niektórych innych ustaw (Dz.U. z 2019 r. poz. 1469, dalej jako: ZmKPC19) wprowadziła zmiany nie tylko w Kodeksie postępowania cywilnego, ale także w ustawie z 28.7.2005 r. o kosztach w sprawach cywilnych (t.j.: Dz.U. z 2019 r. poz. 785 ze zm., dalej jako: KSCU). Zmiany te wiążą się z dążeniem do poprawy funkcjonowania sądów powszechnych w Polsce, zwłaszcza w zakresie zmniejszenia obciążeń sądów i zmniejszenia kosztów postępowań w sprawach cywilnych, jakie ponosi budżet państwa. Główne obszary zmian Ustawodawca wskazuje trzy główne obszary, w których zmiany są niezbędne, aby obniżyć nakłady finansowe Skarbu Państwa na utrzymanie wymiaru sprawiedliwości i usprawnić i przyspieszyć działanie sądów. Po pierwsze chodzi o dostosowanie wysokości opłat sądowych do siły nabywczej i wartości pieniądza w Polsce. Aby to osiągnąć ustawodawca podniósł najniższe stawki opłat sądowych. Po drugie ustawodawcy zależy na redukcji nakładów na sądownictwo, co chce osiągnąć poprzez wprowadzenie odpłatności pewnych dotychczas bezpłatnych czynności. Ponadto ustawodawca podniósł inne opłaty oraz zrezygnował ze zwracania dotychczas poniesionych opłat. Po trzecie, w celu odciążenia sądów, ustawodawca zdecydował się na przywrócenie opłaty, zaliczanej na poczet opłaty od środka zaskarżenia w przypadku jego wniesienia, tak aby zniechęcić strony do niepotrzebnego wnioskowania o uzasadnienie wyroku. Od 12 lat wysokość opłat sądowych nie uległa zmianie Według ustawodawcy, na przestrzeni ostatnich lat doszło do sytuacji, w której Skarb Państwa zaczął dotować postępowania przed sądami cywilnymi. W większości przypadków beneficjentami tych dotacji są osoby fizyczne i prawne, które, w ocenie ustawodawcy, posiadają wystarczające środki finansowe na dochodzenie swoich roszczeń. Osoby ubogie są bowiem zazwyczaj zwolnione od kosztów sądowych i mogą korzystać z darmowej pomocy prawnej. Sytuacja ta spowodowana jest w dużej mierze brakiem podwyżek stawek opłat sądowych. Ustawodawca uznał więc, że po 12 latach od wejścia w życie KSCU, należy je podnieść. Zbyt niskie koszty sądowe a przewlekanie postępowań i nadmierne obciążenie sądów Zbyt niskie stawki opłat sądowych odbijają się negatywnie nie tylko na finansach wymiaru sprawiedliwości, ale także powodują nadmierne obciążenie sądów i prowadzą do nieuzasadnionego przewlekania postępowań. Jak zauważył ustawodawca, często strony niewielkich sporów, zamiast podjąć próbę ich polubownego rozwiązania, wnoszą sprawy do sądów, powodując ich nadmierne obciążenie. Wydłuża to oczekiwanie na rozstrzygnięcie w poważniejszych sprawach. Wprowadzenie opłaty od wniosku o uzasadnienie orzeczenia sądu Istotną zmianą w zakresie kosztów sądowych jest wprowadzenie opłaty od wniosku o uzasadnienie orzeczenia sądu. Opłata taka będzie mogła być później zaliczona na poczet opłaty od środka zaskarżenia w przypadku jego wniesienia. Opłata ta zapobiec ma wnoszeniu wniosków o uzasadnienie w drobnych sprawach. Przygotowanie uzasadnienia, w ciągu 14 dni od ogłoszenia wyroku, jest jedną z najbardziej praco i czasochłonnych czynności wykonywanych przez sędziego w toku całego postępowania. Zmiany weszły w życie 21.8.2019 r.
Wprowadzone zmiany mają poprawić funkcjonowanie sądów powszechnych w Polsce poprzez zmniejszenie obciążeń sądów i kosztów postępowań cywilnych. Przywrócenie opłaty od wniosku o uzasadnienie orzeczenia ma zniechęcić do niepotrzebnego wnioskowania i przyczynić się do przyspieszenia działania sądów.