Skarga na przewlekłość postępowania w postępowaniu klauzulowym
Skarga na przewlekłość postępowania w postępowaniu klauzulowym dotyczy sprawy o nadanie klauzuli wykonalności, gdzie Sąd Apelacyjny w Katowicach wydał postanowienie. Skarżąca K.S. wniosła o stwierdzenie przewlekłości postępowania, gdy Sąd Rejonowy i Okręgowy nie rozpatrzyły jej wniosku. Skarga dotyczyła również uzupełnienia orzeczenia dot. kosztów postępowania klauzulowego.
Tematyka: skarga, przewlekłość postępowania, klauzula wykonalności, koszty postępowania, Sąd Apelacyjny
Skarga na przewlekłość postępowania w postępowaniu klauzulowym dotyczy sprawy o nadanie klauzuli wykonalności, gdzie Sąd Apelacyjny w Katowicach wydał postanowienie. Skarżąca K.S. wniosła o stwierdzenie przewlekłości postępowania, gdy Sąd Rejonowy i Okręgowy nie rozpatrzyły jej wniosku. Skarga dotyczyła również uzupełnienia orzeczenia dot. kosztów postępowania klauzulowego.
Przy uwzględnieniu zasady prokonwencyjnej wykładni skarga na przewlekłość postępowania przysługuje w sprawie o nadanie klauzuli wykonalności - orzekł Sąd Apelacyjny w Katowicach. Opis stanu faktycznego Skarżąca K.S., powołując się na przepis art. 2 w zw. z art. 3 pkt 7 i art. 6 ust. 2 ustawy z 17.6.2004 r. o skardze na naruszenie prawa strony do rozpoznania sprawy w postępowaniu przygotowawczym prowadzonym lub nadzorowanym przez prokuratora i postępowaniu sądowym bez nieuzasadnionej zwłoki (t.j.: Dz.U. z 2018 r. poz. 75 ze zm.; dalej jako: PrzewlU) wniosła o stwierdzenie przewlekłości postępowania prowadzonego pod sygnaturą akt I 1Nc 1626/14 przez Sąd Rejonowy w (...) i Sąd Okręgowy w (...) pod sygn. III Cz 494/16 w zakresie nierozpoznania wniosku z 21.6.2017 r. w okresie od 20.7.2017 r. do chwili obecnej, zasądzenie na jej rzecz sumy pieniężnej w kwocie 5000 zł za okres zwłoki w czynnościach, w trybie art. 12 ust. 4 PrzewlU, zasądzenie na jej rzecz zwrotu kosztów postępowania. Uzasadniając żądanie skarżąca podała, że Sąd Rejonowy w (...) nadał klauzulę wykonalności w dniu 21.4.2017 r. postanowieniu Sądu Okręgowego w (...) z 19.10.2016 r. (III Cz 494/16), jednakże nie orzekł w przedmiocie wniosku pełnomocnika co do kosztów postępowania klauzulowego. Wnioskiem z 21.6.2017 r. pełnomocnik zwrócił się o uzupełnienie tego orzeczenia. Mimo upływu 18 miesięcy i dwóch ponagleń wniosek nadal nie jest rozpoznany przez Sądy obu instancji, w których w tym czasie znajdowały się akta sprawy. Prezes Sądu Rejonowego w (...) w odpowiedzi na skargę wniósł o jej odrzucenie. Podał, że skarga dotyczy sprawy prawomocnie zakończonej, a więc nie została wniesiona w jej toku w rozumieniu przepisu art. 5 ust. 1 PrzewlU. W przedmiotowej sprawie sędzia referent wydał niezwłocznie zarządzenie o nadaniu klauzuli wykonalności postanowieniu Sądu Okręgowego w (...) i przyznanie wierzycielom kosztów postępowania klauzulowego w kwocie 120 zł. Zarządzenie wykonano 21.4.2017 r., lecz w wyniku omyłki w treści klauzuli nie zamieszono postanowienia o kosztach. Wniosek wierzycieli o uzupełnienie postępowania klauzulowego w tym zakresie wpłynął do akt, kiedy te pozostawały w dyspozycji Sądu Okręgowego w (...). Po ich zwróceniu akta przedłożono sędziemu referentowi, który ze względu na kolejność wpływu pisma przeoczył wniosek o uzupełnienie postanowienia klauzulowego. Prezes Sądu Okręgowego w (...) wniósł o oddaleniu skargi. Podniósł, że wszystkie wnioski, które miały być zgodnie z właściwością rozpoznane przez ten Sąd oraz środki zaskarżenia były rozpoznane bez nieuzasadnionej zwłoki. Sąd Apelacyjny w przywołanym postanowieniu stwierdził, że w postępowaniu o sygnaturze I 1Nc 1626/14, toczącym się przed Sądem Rejonowym w (...) pod sygnaturą akt I 1Nc 1626/14 w sprawie z powództwa L.J., A.S., J.J. i K.S. przeciwko H.C., M.C., A.C. i A.C. o zapłatę nastąpiła przewlekłość postępowania. Z uzasadnienia Sądu Wniosek o nadanie klauzuli wykonalności i przyznanie kosztów postępowania klauzulowego został skierowany do Sądu Rejonowego w (...), kiedy akta pozostawały w dyspozycji tego Sądu. Z poczynionych ustaleń wynika, że wydane zostało postanowienie o nadaniu klauzuli wykonalności na rozstrzygnięcie o kosztach postępowania zażaleniowego incydentalnemu orzeczeniu Sądu II instancji, lecz w wyniku przeoczenia w postanowieniu nie orzeczono o kosztach postępowania klauzulowego. W takiej sytuacji, zgodnie z art. 781 § 1 KPC, Sąd Rejonowy nadał klauzulę zgodnie z właściwością wynikającą z tego przepisu. Nieprawidłowym było skierowanie wniosku o uzupełnienie postanowienia klauzulowego o orzeczeniu o kosztach do Sądu II instancji tylko dlatego, że w tym czasie akta pozostawały w dyspozycji tego Sądu. Wprawdzie wspomniany przepis pozwala Sądowi Okręgowemu nadać klauzulę wykonalności, gdy akta pozostają w jego dyspozycyjności, co wynika z dążenia do szybkiego uzyskania przez wierzycieli tytułu wykonawczego, ale w niniejszej sprawie wierzyciele taki tytuł już uzyskali. Brak jest przepisu prawa procesowego pozwalającemu Sądowi II instancji uzupełnienia postanowienia klauzulowego wydanego przez Sąd I instancji. Tego rodzaju uzupełnienie zgodnie z art. 351 § 1 KPC w zw. z art. 352 KPC należy do właściwości Sądu, który w swym orzeczeniu pominął rozstrzygnięcie o kosztach. Od daty zwrotu akt Sądowi Rejonowemu w (...) przez Sąd Okręgowy w (...) tj. od 27.9.2017 r. do daty rozpoznania niniejszej skargi postanowienie klauzulowe nie zostało uzupełnione przez Sąd I instancji i to mimo kilku monitów ze strony wierzycieli. Zarzut nieuzasadnionej zwłoki w rozpoznawaniu wniosku w tym zakresie jest nie do odparcia. Twierdzeniu temu nie sprzeciwia się odmienne stanowisko wyrażone w odpowiedzi na skargę przez Prezesa Sądu Rejonowego w (...), że zarządzenie o wydaniu klauzuli wykonalności przyznaniu kosztów sędzia referent wydał niezwłocznie. Zarządzenie tego rodzaju ma charakter techniczno-organizacyjny i stanowi w istocie polecenie przygotowania projektu postanowienia w tym zakresie. Nie jest też trafny pogląd Prezesa Sądu Rejonowego, że skarga winna ulec odrzuceniu jako niedopuszczalna, gdyż została skierowana do sądu już po zakończeniu postępowania co do istoty sprawy. Nie jest więc skargą w toku postępowania w rozumieniu art. 5 ust. 1 PrzewlU. Stanowisko takie było reprezentowane we wcześniejszym orzecznictwie m.in. w uchwale SN z 4.8.2016 r. (III SPZP 1/16), w której wyrażono pogląd o niedopuszczalności skargi na przewlekłość w postępowaniu klauzulowym. Sąd Apelacyjny w obecnym składzie przychyla się jednak do przeciwnego poglądu wyrażonego w późniejszym postanowieniem Sądu Najwyższego z 18.1.2017 r. (III SPZP 2/17), sprowadzającym się do stwierdzenia, że przy uwzględnieniu zasady prokonwencyjnej wykładni skarga na przewlekłość postępowania przysługuje w sprawie o nakazie klauzuli wykonalności. W orzeczeniu tym zwrócono uwagę, że od 6.1.2017 r. obowiązuje nowe brzmienie przepisów ustawy będącej podstawą skargi polegające m.in. na dodaniu przepisu art. 1 ust. 3, nakazującego stosowanie przepisów tej ustawy zgodnie ze standardami wynikającymi z Konwencji o ochronie praw człowieka i podstawowych wolności sporządzonej w Rzymie dnia 4.11.1950 r. (Dz.U. z 1993 r. poz 284 ze zm.). Analizując przepisy tej konwencji Sąd Najwyższy uznał, że nie zawsze zakończenie fazy głównej postępowania może być utożsamiane z ostatecznym zaspokojeniem roszczeń cywilnych uprawnionego będących przedmiotem sprawy, co przemawia za dopuszczalnością skargi na przewlekłość sprawy także w przypadku zwłoki w kolejnych fazach postępowania m.in. w postępowaniu klauzulowym. Czasokres zwłoki Sądu Rejonowego w (...) w rozpoznaniu wniosku wierzycieli o uzupełnienie postępowania klauzulowego jest znaczny. Jednakże kwota żądanego wynagrodzenia w tym postępowaniu jest niewielka, niewspółmiernie niska w stosunku do żądanego zadośćuczynienia. Dlatego Sąd Apelacyjny na mocy art. 12 ust. 2 PrzewlU stwierdził przewlekłość postępowania przed Sądem Rejonowym w (...) i na mocy art. 12 ust. 1 PrzewlU przyznał skarżącej od Skarbu Państwa sumę pieniężną w kwocie 2000 zł jako stosowną kompensatę za oczekiwanie na rozpoznanie wniosku w postępowaniu klauzulowym. Dalej idącą skargę oddalono na mocy art. 12 ust. 1 PrzewlUb jako nieuzasadnioną. Przepis art. 2 ust. 1 PrzewlU stanowi, że strona może wnieść skargę o stwierdzenie, iż w postępowaniu, którego skarga dotyczy, nastąpiło naruszenie jej prawa do rozpoznania sprawy bez nieuzasadnionej zwłoki, jeżeli postępowanie zmierzające do wydania rozstrzygnięcia kończącego postępowanie w sprawie trwa dłużej niż to konieczne dla wyjaśnienia istotnych okoliczności faktycznych i prawnych albo dłużej niż to konieczne do załatwienia sprawy egzekucyjnej lub innej dotyczącej wykonania orzeczenia sądowego. Rozpoznając skargę, sąd ocenia, czy w sprawie doszło do przewlekłości postępowania, dokonując oceny terminowości i prawidłowości czynności podjętych przez sąd w celu wydania rozstrzygnięcia kończącego postępowanie w sprawie albo czynności podjętych przez prokuratora prowadzącego lub nadzorującego postępowanie przygotowawcze w celu zakończenia postępowania przygotowawczego lub czynności podjętych przez sąd lub komornika sądowego w celu przeprowadzenia i zakończenia sprawy egzekucyjnej albo innej sprawy dotyczącej wykonania orzeczenia sądowego. Dokonując tej oceny, sąd musi uwzględnić łączny dotychczasowy czas postępowania od momentu jego wszczęcia do chwili rozpoznania skargi, niezależnie od tego, na jakim etapie skarga została wniesiona, a także charakter sprawy, stopień faktycznej i prawnej jej zawiłości, znaczenie dla strony, która wniosła skargę, rozstrzygniętych w niej zagadnień oraz zachowanie się stron, a w szczególności strony, która zarzuciła przewlekłość postępowania. Jak trafnie zauważył Sąd Najwyższy w uzasadnieniu uchwały składu siedmiu sędziów z 28.3.2013 r. (III SPZP 1/13), przedmiotem postępowania wywołanego skargą na przewlekłość jest badanie podniesionego przez składającego skargę zarzutu, że doszło do naruszenia przysługującego mu prawa do sądu przez przewlekłe prowadzenie postępowania w sprawie od chwili jego wszczęcia, niezależnie od tego, czy aktualnie sprawa znajduje się już w kolejnej fazie tego postępowania. U stawa z 17.6.2004 r. o skardze na naruszenie prawa strony do rozpoznania sprawy w postępowaniu przygotowawczym prowadzonym lub nadzorowanym przez prokuratora i postępowaniu sądowym bez nieuzasadnionej zwłoki dotyczy bowiem prawa strony do rozpoznania bez nieuzasadnionej zwłoki sprawy w postępowaniu sądowym, a nie w postępowaniu przed sądem konkretnej instancji. Postanowienie SA w Katowicach z 21.3.2019 r., I S 9/19
Sąd Apelacyjny uznał przewlekłość postępowania. Skarżąca otrzymała kompensatę za oczekiwanie na rozpoznanie wniosku. Wniosek o uzupełnienie postanowienia klauzulowego nie został rozpatrzony przez Sąd I instancji, co skutkowało oddaleniem dalszej skargi.