Miejsce, w którym nastąpiło zdarzenie wywołujące szkodę

Przedsiębiorstwo tworzące kartel może być pozwane przed sąd właściwy dla miejsca, w którym ceny zostały zniekształcone, nawet jeśli to przedsiębiorstwo nie nawiązało stosunków umownych z poszkodowanym. Artykuł omawia decyzję Komisji dotyczącą kartelu producentów samochodów ciężarowych oraz spór sądowy między Tibor - Trans a DAF Trucks NV. Pytanie prejudycjalne dotyczy interpretacji miejsca wywołującego szkodę z art. 7 pkt 2 rozporządzenia UE Nr 1215/2012.

Tematyka: kartel, ceny zniekształcone, DAF Trucks, Tibor - Trans, rozporządzenie UE Nr 1215/2012, Trybunał Sprawiedliwości, odszkodowanie, prawo konkurencji

Przedsiębiorstwo tworzące kartel może być pozwane przed sąd właściwy dla miejsca w którym ceny zostały
zniekształcone, nawet jeśli to przedsiębiorstwo nie nawiązało stosunków umownych z poszkodowanym.
Stan faktyczny
W 2016 r. Komisja wydała decyzję C(2016) 4673 final dotyczącą postępowania przewidzianego w art. 101 TFUE oraz
w art. 53 Porozumienia o Europejskim Obszarze Gospodarczym (dalej jako: decyzja), w której stwierdziła istnienie
zmowy pomiędzy 15 międzynarodowymi producentami samochodów ciężarowych, w tym spółką prawa
niderlandzkiego DAF Trucks NV, w latach 1997-2011 r. Zmowa dotyczyła określania cen i podwyższania cen brutto
samochodów ciężarowych na terytorium EOG, a także harmonogramu i przenoszenia kosztów wprowadzania
technologii emisji dla średnich i dużych samochodów ciężarowych. Komisja uznała, że naruszenie art. 101 TFUE
dotyczyło całego terytorium EOG. W konsekwencji Komisja nałożyła grzywnę na przedsiębiorstwa biorące udział
w zmowie, w tym DAF Trucks.
Tibor ‑ Trans Fuvarozó és Kereskedelmi Kft. (dalej jako: Tibor ‑ Trans) jest przedsiębiorstwem prowadzącym
działalność w dziedzinie krajowego i międzynarodowego transportu towarów, które w latach 2000-2008 inwestowało
w zakup nowych samochodów ciężarowych. Jako użytkownik końcowy Tibor ‑ Trans nie mógł dokonywać
bezpośrednich zakupów u producentów i był zmuszony do korzystania z pomocy koncesjonariuszy z siedzibą na
Węgrzech. Prawo własności do samochodów ciężarowych było przenoszone na Tibor ‑ Trans po wykonaniu umowy
leasingu, wraz z jej zakończeniem. Tibor ‑ Trans nigdy nie kupowała samochodów ciężarowych bezpośrednio od
DAF Trucks.
W 2017 r. Tibor - Trans wniósł do sądu w Győr (Węgry) przeciwko DAF Trucks powództwo o odszkodowanie za
szkody wynikające z faktu, iż nabyła samochody ciężarowe za ceny zniekształcone w następstwie uzgodnień
o znamionach zmowy, w których uczestniczyła DAF Trucks. Tibor - Trans podniosła, że sądy węgierskie wywodzą
swoją jurysdykcję do rozpoznania sprawy w postępowaniu głównym z art. 7 pkt 2 rozporządzenia Parlamentu
Europejskiego i Rady (UE) Nr 1215/2012 z 12.12.2012 r. w sprawie jurysdykcji i uznawania orzeczeń sądowych oraz
ich wykonywania w sprawach cywilnych i handlowych (Dz. Urz. 2012, L 351, s. 1). DAF Trucks kwestionowała
jurysdykcję międzynarodową węgierskich sądów.
Pytanie prejudycjalne
Czy art. 7 pkt 2 rozporządzenia Nr 1215/2012 należy interpretować w ten sposób, że w ramach powództwa
o naprawienie szkody spowodowanej przez naruszenie w rozumieniu art. 101 TFUE, polegające w szczególności na
mających znamiona zmowy uzgodnieniach w kwestii ustalania cen i podwyższania cen brutto samochodów
ciężarowych, można uznać, iż za „miejsce, w którym nastąpiło zdarzenie wywołujące szkodę” może zostać uznane
miejsce, w którym poszkodowany, jak twierdzi, poniósł tę szkodę, nawet jeśli powództwo jest skierowane przeciwko
uczestnikowi rozpatrywanego kartelu, z którym poszkodowany nie nawiązał stosunków umownych?
Stanowisko TS
Z orzecznictwa wynika, że w zakresie, w jakim rozporządzenie Nr 1215/2012 uchyla i zastępuje rozporządzenie Nr
44/2001, które samo zastąpiło Konwencję z 1968 r. o jurysdykcji i wykonywaniu orzeczeń sądowych w sprawach
cywilnych i handlowych, dokonana przez Trybunał wykładnia przepisów tych ostatnich instrumentów prawnych
obowiązuje także w odniesieniu do przepisów rozporządzenia Nr 1215/2012, jeżeli przepisy te można uznać za
„równoważne” (wyroki: Nothartová, C-306/17, pkt 18; Gradbeništvo Korana, C-579/17, pkt 45).
Trybunał wskazał, że powództwo o naprawienie szkody wynikającej z podnoszonego naruszenia unijnego
prawa konkurencji, takie jak będące przedmiotem postępowania głównego, jest objęte zakresem znaczeniowym
pojęcia „spraw cywilnych i handlowych” w rozumieniu art. 1 ust. 1 rozporządzenia Nr 1215/2012 i należy
w związku z tym do zakresu stosowania tego rozporządzenia (wyrok flyLAL‑ Lithuanian Airlines, C-302/13, pkt 38).
Zgodnie z orzecznictwem TS dotyczącym art. 7 pkt 2 rozporządzenia Nr 1215/2012 pojęcie „miejsce, w którym
nastąpiło zdarzenie wywołujące szkodę” należy rozumieć w ten sposób, że obejmuje ono swoim zakresem zarówno
miejsce urzeczywistnienia się samej szkody, jak i miejsce wystąpienia zdarzenia powodującego powstanie
tej szkody, wobec czego możliwe jest pozwanie pozwanego, zgodnie z wyborem powoda, przed sąd w jednym
z tych miejsc (wyroki: Kolassa, 375/13, pkt 45; Universal Music International Holding, C-12/15, pkt 28). Pytanie
prejudycjalne dotyczy wyłącznie ustalenia miejsca urzeczywistnienia się podnoszonej szkody, sprowadzającej się do
nadwyżki w zapłaconej cenie, która została sztucznie zawyżona, tj. ceny samochodów ciężarowych uzgodnionej
w ramach kartelu będącego przedmiotem postępowania głównego. Trybunał stwierdził, że miejsce urzeczywistnienia

się tego rodzaju szkody zależy od tego, czy jest to szkoda pierwotna, wynikająca bezpośrednio ze zdarzenia
powodującego powstanie szkody, której miejsce wystąpienia może uzasadniać jurysdykcję w świetle art. 7 pkt 2
rozporządzenia Nr 1215/2012, czy też są to późniejsze negatywne konsekwencje, które nie mogą uzasadniać
przyznania jurysdykcji na podstawie tego przepisu (wyrok flyLAL‑ Lithuanian Airlines, pkt 31). Trybunał uznał, że
wyrażenie „miejsce, w którym nastąpiło zdarzenie wywołujące szkodę” nie można interpretować tak szeroko, aby
obejmowało ono każde miejsce, w którym odczuwalne są niekorzystne skutki okoliczności, która już spowodowała
szkodę, która to szkoda wystąpiła faktycznie w innym miejscu. Z orzecznictwa TS wynika, że szkoda, która jest
jedynie pośrednią konsekwencją szkody poniesionej pierwotnie przez inne osoby, które bezpośrednio doznały
szkody, a która urzeczywistniła się w innym miejscu niż miejsce, w którym poszkodowany pośrednio poniósł szkodę,
nie może stanowić podstawy dla ustalenia jurysdykcji na podstawie tego przepisu (wyrok Dumez France i Tracoba,
C-220/88, pkt 14, 22).
Trybunał uznał, że szkoda podnoszona w postępowaniu głównym wynika zasadniczo z nadwyżki w zapłaconej cenie,
która została sztucznie zawyżona, i z tego względu wydaje się być bezpośrednim następstwem naruszenia
w rozumieniu art. 101 TFUE, a w związku z tym stanowi szkodę bezpośrednią, umożliwiającą co do zasady
uzasadnienie jurysdykcji sądów państwa członkowskiego, na którego terytorium szkoda ta się urzeczywistniła.
Trybunał wskazał, że z decyzji Komisji wynika, że naruszenie w rozumieniu art. 101 TFUE dotyczyło całego EOG.
Spowodowało ono na tym rynku zakłócenie konkurencji, a do tego rynku od 1.5.2004 r., należą również Węgry.
Z orzecznictwa TS wynika, że jeżeli rynek, na który ma wpływ antykonkurencyjne zachowanie, stanowi rynek
państwa członkowskiego, na którego terytorium miała wystąpić podnoszona szkoda, należy uznać, że do celów
zastosowania art. 7 pkt 2 rozporządzenia Nr 1215/2012 miejsce urzeczywistnienia się szkody znajduje się w tym
państwie członkowskim (wyrok flyLAL‑ Lithuanian Airlines, pkt 40). Trybunał podkreślił, że ta wykładnia odpowiada
celom bliskości i przewidywalności przepisów o jurysdykcji, z tego względu że z jednej strony sądy państwa
członkowskiego, stanowiącego rynek, na który mają wpływ zachowania antykonkurencyjne, są najbardziej
odpowiednie do rozpatrzenia takich powództw odszkodowawczych, a z drugiej strony podmiot gospodarczy, który
wykazuje te zachowania, może rozsądnie spodziewać się, że zostanie pozwany przed sądy miejsca, w którym jego
zachowania zakłóciły zasady uczciwej konkurencji.
Reasumując TS orzekł, że art. 7 pkt 2 rozporządzenia Nr 1215/2012 należy interpretować w ten sposób, że
w ramach powództwa o naprawienie szkody spowodowanej przez naruszenie w rozumieniu art. 101 TFUE,
polegające w szczególności na mających znamiona zmowy uzgodnieniach w kwestii ustalania cen
i podwyższania cen brutto samochodów ciężarowych, „miejsce, w którym nastąpiło zdarzenie wywołujące
szkodę” oznacza – w sytuacji takiej jak zaistniała w postępowaniu głównym – miejsce na rynku, na które
naruszenie to miało wpływ, czyli miejsce, gdzie ceny zostały zniekształcone, w którym poszkodowany, jak
twierdzi, poniósł szkodę, nawet jeśli powództwo zostało skierowane przeciwko uczestnikowi rozpatrywanego
kartelu, z którym poszkodowany nie nawiązał stosunków umownych.
Przedstawiony wyrok wpisuje się w linię orzeczniczą Trybunału dotycząca wykładni przepisu regulującego
jurysdykcję szczególną w art. 7 pkt 2 rozporządzenia Nr 1215/2012, a mianowicie sądu w innym państwie
członkowskim właściwego dla „miejsca, w którym nastąpiło zdarzenie wywołujące szkodę”. Trybunał uznał, że
przedsiębiorstwo uczestniczące w zmowie cenowej może być pozwane w państwie członkowskim na który wpływ
miało to antykonkurencyjne zachowanie. W ocenie TS w tym zakresie nie ma znaczenia czy przedsiębiorstwo
uczestniczące w tej zmowie oraz przedsiębiorstwo poszkodowane łączy bezpośredni stosunek umowny.
Wyrok TS z 29.7.2019 r., Tibor-Trans, C-451/18

Trybunał Sprawiedliwości wydał wyrok stwierdzający, że miejsce, w którym nastąpiło zdarzenie wywołujące szkodę, może być miejscem, gdzie ceny zostały zniekształcone, nawet jeśli poszkodowany nie nawiązał stosunków umownych z uczestnikiem kartelu. Wyrok ten ma istotne znaczenie dla spraw o odszkodowanie związane z naruszeniem prawa konkurencji w UE.