Formularze sądowe w nowym KPC

Nowa nowelizacja Kodeksu postępowania cywilnego wprowadza zmiany dotyczące stosowania formularzy sądowych. Ustawodawca uznał, że obowiązkowe korzystanie z formularzy nie przynosi korzyści ani sądom, ani stronom postępowania cywilnego. W rezultacie, strony będą mogły dobrowolnie korzystać z formularzy w postępowaniach nieprocesowych, a obowiązek stosowania formularzy zostanie zachowany tylko w wybranych sprawach. Nowelizacja ma wejść w życie po 3 miesiącach od ogłoszenia.

Tematyka: formularze sądowe, KPC, postępowanie cywilne, nowelizacja, obowiązek stosowania, strony postępowania, sprawy cywilne, sądownictwo, Kodeks postępowania cywilnego

Ustawodawca doszedł do wniosku, że stosowanie formularzy sądowych nie upraszcza postępowania
cywilnego. Nowelizacja KPC wprowadza obowiązek stosowania formularzy sądowych w postępowaniach
nieprocesowych (Dz. U. z 2019 r. poz. 1469).
• Zniesienie obowiązku stosowania formularzy przez usługodawców i sprzedawców (art. 1871 KPC).
• Zniesienie obowiązku wnoszenia pism procesowych na formularzach w niektórych postępowaniach odrębnych (art.
493 § 2 i 503 § 2 KPC).
• Zniesienie obowiązku wnoszenia pism procesowych na formularzach sądowych w określonych sytuacjach
procesowych (art. 5052 KPC).
Ustawodawca doszedł do wniosku, że formularze sądowe nie upraszczają postępowania. Jak czytamy
w uzasadnieniu, wręcz komplikują procedurę cywilną, a ponadto nie przynoszą ani sądom ani stronom widocznych
korzyści.
Formularze sądowe pełnomocnikom procesowym nie są potrzebne, gdyż potrafią oni sporządzić pismo procesowe
od podstaw i bez ich użycia. Z kolei strona postępowania cywilnego, która nie ma fachowego pełnomocnika, ma, jak
pokazuje praktyka, problem zarówno ze sporządzeniem pisma procesowego, jak i z wypełnieniem formularza
sądowego. W związku z tym, po nowelizacji KPC, strony będą mogły korzystać z formularzy dobrowolnie.
Ustawodawca stwierdził, że należy odejść od obligatoryjnego ich stosowania, zaś fakultatywnie powinny być
stosowane w postępowaniach nieprocesowych.
W związku z powyższym skreślono art. 1871 KPC. Wykreślenie tego artykułu zwolniło powodów będących
usługodawcą lub sprzedawcą z wnoszenia pozwów na urzędowym formularzu w następujących sprawach:
• świadczenie usług pocztowych i telekomunikacyjnych,
• przewóz osób i bagażu w komunikacji masowej,
• dostarczanie energii elektrycznej, gazu i oleju opałowego,
• dostarczanie wody i odprowadzanie ścieków,
• wywóz nieczystości,
• dostarczanie energii cieplnej.
Ponadto skreślony z KPC został art. 493 § 2, zgodnie z którym jeżeli powód wniósł pismo procesowe na urzędowym
formularzu, wniesienie zarzutów wymagało zachowania tej formy. Uchylony został także art. 503 KPC, zgodnie
z którym pismo zawierające sprzeciw wnosi się do sądu, który wydał nakaz zapłaty, a w przypadku nakazu wydanego
przez referendarza sądowego – do sądu, przed którym wytoczono powództwo. Jeżeli pozew wniesiono na
urzędowym formularzu, wniesienie sprzeciwu wymaga również zachowania tej formy.
Na mocy omawianej nowelizacji uchylono też przepis nakładający obowiązek wnoszenia na urzędowym formularzu
pism w postępowaniu uproszczonym (art. 5052 KPC). W artykule 5052 KPC pozew, odpowiedź na niego i sprzeciw od
wyroku zaocznego, jak również pisma zawierające wnioski dowodowe, wnoszone w postępowaniu uproszczonym,
powinny być sporządzone na formularzach sądowych.
W postępowaniu rozpoznawczym dodano art. 493 § 3, zgodnie z którym w postępowaniu po wniesieniu zarzutów:
1. nie stosuje się przepisów dotyczących:
• wezwania do udziału w sprawie (art. 194 KPC),
• wezwania lub zawiadomienia współuczestników koniecznych (art. 195 KPC),
• wniesienia powództwa przez niewłaściwą osobę (art. 196 KPC),
• skutków prawnych zawiadomień i wezwań do wzięcia udziału w sprawie w charakterze pozwanego (art. 198 KPC),
2. powództwo wzajemne jest niedopuszczalne,
3. nie można występować z nowymi roszczeniami zamiast lub obok dotychczasowych.

Pamiętać należy, że w przypadku zmiany okoliczności powód ma prawo żądać zamiast pierwotnego przedmiotu
sporu jego wartości lub innego przedmiotu, a w sprawach o świadczenie powtarzające się może nadto rozszerzyć
żądanie pozwu o świadczenia za dalsze okresy.
Formularze sądowe zachowane zostaną w postępowaniu wieczystoksięgowym, gdyż sprawy te wymagają
podania ściśle określonych danych lub wiadomości. Dlatego też obowiązek wnoszenia pism procesowych na
formularzach sądowych pozostanie w postępowaniach nieprocesowych. Postępowania nieprocesowe charakteryzują
się tym, że nie występuje w nich spór o prawo.
Obowiązek wnoszenia pism procesowych na formularzach sądowych pozostanie więc w następujących sprawach:
• sprawy z zakresu prawa osobowego: ubezwłasnowolnienie, uznanie za zmarłego i stwierdzenie zgonu;
• sprawy z zakresu prawa rzeczowego: stwierdzenie zasiedzenia, przepadek rzeczy, zniesienie współwłasności,
ustanowienie drogi koniecznej, postępowanie wieczystoksięgowe;
• sprawy z zakresu prawa spadkowego: zabezpieczenie spadku, spis inwentarza, przyjmowanie świadczeń
o przyjęciu i odrzuceniu spadku, ogłoszenie testamentu, stwierdzenie nabycia spadku, dział spadku oraz inne sprawy
spadkowe;
• sprawy z zakresu prawa rodzinnego i opiekuńczego: podział majątku wspólnego po ustaniu wspólności majątkowej
między małżonkami, separacja na zgodny wniosek i zniesienie separacji, pozbawienie, ograniczenie i przywrócenie
władzy rodzicielskiej;
• sprawy depozytowe;
• sprawy z zakresu przepisów o przedsiębiorstwach;
• postępowanie rejestrowe;
• sprawy przekazane do rozpoznania w trybie nieprocesowym na podstawie przepisów pozakodeksowych.
Formularze pism procesowych w postępowaniu cywilnym określane będą w drodze rozporządzenia przez ministra
sprawiedliwości.
Omawiane zmiany wejdą w życie po upływie 3 miesięcy od dnia ogłoszenia nowelizacji.

Wprowadzone zmiany mają na celu uprościć postępowanie cywilne poprzez umożliwienie stronom dobrowolnego korzystania z formularzy sądowych. Obowiązek stosowania formularzy będzie obowiązywał jedynie w konkretnych sprawach, takich jak sprawy z zakresu prawa osobowego, rzeczowego, spadkowego, rodzinnego, opiekuńczego oraz inne. Nowelizacja ma wejść w życie po 3 miesiącach od ogłoszenia.