Niedopuszczalność wniosku o wyłączenie sędziego niewyznaczonego do rozpoznania sprawy
Sąd Najwyższy uznał, że wniosek o wyłączenie sędziego niewyznaczonego do rozpoznania sprawy jest niedopuszczalny i podlega odrzuceniu bez składania przez sędziego oświadczenia. W uzasadnieniu pytania prawnego wskazano, że gwarantuje to bezstronność sędziego, która jest kluczowa dla sprawiedliwego procesu. Orzecznictwo SN potwierdza, że wniosek o wyłączenie może dotyczyć także sędziego niewyznaczonego do sprawy, ale ewentualnie mogącego ją rozpoznać w przyszłości.
Tematyka: wniosek o wyłączenie sędziego, niedopuszczalność wniosku, bezstronność sędziego, orzecznictwo SN, efektywność postępowania, gwarancje procesowe
Sąd Najwyższy uznał, że wniosek o wyłączenie sędziego niewyznaczonego do rozpoznania sprawy jest niedopuszczalny i podlega odrzuceniu bez składania przez sędziego oświadczenia. W uzasadnieniu pytania prawnego wskazano, że gwarantuje to bezstronność sędziego, która jest kluczowa dla sprawiedliwego procesu. Orzecznictwo SN potwierdza, że wniosek o wyłączenie może dotyczyć także sędziego niewyznaczonego do sprawy, ale ewentualnie mogącego ją rozpoznać w przyszłości.
Sąd Najwyższy uznał, że wniosek o wyłączenie sędziego niewyznaczonego do rozpoznania sprawy jest niedopuszczalny i podlega odrzuceniu bez składania przez sędziego oświadczenia, o jakim mowa w art. 52 § 2 KPC, przy czym sędzia objęty takim wnioskiem o wyłączenie, może zasiadać w składzie sądu rozpoznającego ten wniosek. Stan faktyczny Krajowa Rada Sądownictwa wydała uchwałę, w której postanowiła przedstawić Prezydentowi RP wniosek o powołanie do pełnienia urzędu na stanowisku sędziego w Sądzie Okręgowym w G. osób imiennie wymienionych w uchwale, oraz nie przedstawić wniosku o powołanie do pełnienia urzędu na stanowisku sędziego pozostałych uczestników postępowania nominacyjnego, w tym M.D., który wniósł odwołanie. Zaskarżając uchwałę M.D. złożył również wniosek o wyłączenie od rozpoznania sprawy imiennie wskazanych sędziów Izby Dyscyplinarnej Sądu Najwyższego oraz pozostałych sędziów Sądu Najwyższego powołanych przez Prezydenta RP po 9.10.2018 r., z uwagi na fakt, że uczestniczyli oni w postępowaniu nominacyjnym na urząd sędziego Sądu Najwyższego prowadzonym przed Krajową Radą Sądownictwa w składzie złożonym z osób, w stosunku do których – według odwołującego się - zachodzą wątpliwości, czy były uprawnione do opiniowania i rekomendowania kandydatów na urząd sędziego Sądu Najwyższego. Z uzasadnień SN Sąd Najwyższy przedstawił do rozstrzygnięcia składowi 7 sędziów Sądu Najwyższego zagadnienie prawne: C zy na podstawie przepisu art. 49 KPC dopuszczalne jest sformułowanie przez stronę wniosku o wyłączenie sędziego z powołaniem się na zaistnienie okoliczności, które mogłyby wywołać uzasadnioną wątpliwość co do jego bezstronności, jeżeli sędzia objęty wnioskiem nie został wyznaczony do rozpoznania określonej sprawy? W uzasadnieniu pytania prawnego wskazano, że zgodnie z treścią art. 45 ust. 1 Konstytucji RP i art. 6 ust. 1 Konwencji o Ochronie Praw Człowieka i Podstawowych Wolności (Dz.U. z 1993 r. Nr 61, poz. 284), jedną z podstawowych gwarancji, jakie muszą zostać spełnione w związku z rozpatrywaniem danej sprawy, jest rozpoznanie jej przez sąd (skład sędziowski), który będzie bezstronny w stosunku do strony sporu. Instrumentem gwarantującym rzetelny przebieg procesu oraz zapewniającym bezstronność sędziego jest instytucja wyłączenia sędziego z mocy ustawy, na żądanie sędziego albo na wniosek strony. W dotychczasowym orzecznictwie Sądu Najwyższego dominuje pogląd, że wniosek strony o wyłączenie może dotyczyć nie tylko sędziego wyznaczonego do rozpoznania danej sprawy, ale też sędziego pracującego w sądzie rozpoznającym daną sprawę, ale niewyznaczonego do jej rozpoznania, który ewentualnie w przyszłości będzie mógł rozpoznawać sprawę (SN z 20.1.1995 r., II PO 1/95, OSNAPiUS Nr 11/1995, poz. 138; SN z 7.9.1994 r., I PO 10/94, OSNAPiUS Nr 4/1995, poz. 56). Wniosek o wyłączenie sędziego lub sędziów musi określać ich tożsamość, oraz wskazywać zindywidualizowane przyczyny wyłączenia w odniesieniu do każdego z nich (SN z 21.4.2004 r., III CO 2/04, OSNC Nr 12/2004, poz. 207). Prezentowany jest również pogląd, że wniosek o wyłączenie może dotyczyć zasadniczo jedynie sędziego orzekającego w danej sprawie, a nie sędziego „potencjalnego”, tj. pracującego w sądzie rozpoznającym sprawę, lecz niewyznaczonego do jej rozpoznania, który ewentualnie w przyszłości będzie mógł rozpoznawać sprawę (SN z 2.6.2010 r., II UO 1/10. W konsekwencji, wniosek zawierający żądanie wyłączenia sędziego, który nie jest członkiem składu orzekającego, jest niedopuszczalny i jako taki podlega odrzuceniu. Granice dopuszczalnego wniosku wyznaczone są zakresem interesu strony domagającej się wyłączenia. Wyłączenie odnosi się do określonej sprawy prowadzonej w konkretnym czasie przed określonym sądem (I NSPO 1/19 z 8.5.2019 r.,, www.sn.pl). W uzasadnieniu pytania prawnego zwrócono uwagę na ryzyko wykorzystywania przez strony instytucji wyłączenia sędziego w sposób instrumentalny przez stronę, np. w celu odroczenia w czasie wydania orzeczenia kończącego postępowanie w sprawie. Podkreślono też, że efektywność postępowania rozumiana jako postulat wydania sprawiedliwego orzeczenia w warunkach poszanowania gwarancji procesowych stron bez nieuzasadnionej zwłoki, wymaga podejmowania przez sąd działań zapobiegających obstrukcji procesowej, zapewniających właściwy przebieg postępowania, respektujących zasadę równouprawnienia stron. Sąd Najwyższy uznał, że ocena bezstronności sędziego może mieć miejsce wyłącznie wówczas, gdy dana sprawa zostaje mu przydzielona. Rozwiązanie to gwarantuje zachowanie konstytucyjnych standardów procesowych prawa do sądu i bezstronnego rozpoznania danej sprawy. Strona ma bowiem możliwość składania indywidualnych wniosków o wyłączenie poszczególnych sędziów wyznaczonych do rozpoznania danej sprawy wraz z indywidualnym przedstawieniem i uprawdopodobnieniem przyczyn wyłączenia każdego z nich. Uchwała SN (7) z 26.7.2019 r., I NOZP 1/19
Sąd Najwyższy podkreślił, że ocena bezstronności sędziego powinna nastąpić dopiero po przydzieleniu mu konkretnej sprawy. Wniosek o wyłączenie sędziego 'potencjalnego' jest uznawany za niedopuszczalny i podlega odrzuceniu. Istotne jest zapobieganie nadużyciom tej instytucji, aby zachować efektywność postępowania i zapewnić równouprawnienie stron.