Wniosek o wyłączenie sędziego po zmianach w KPC

Tematyka: wniosek o wyłączenie sędziego, zmiany w KPC, art. 531 KPC, art. 52 KPC, konsekwencje wyłączenia sędziego, art. 481 KPC, bezstronność sądu, nowelizacja KPC, Kodeks postępowania cywilnego

Jedną z instytucji nagminnie wykorzystywaną do obstrukcji postępowania i zachowań pieniaczych, zdaniem
projektodawców zmian w KPC, jest wniosek o wyłączenie sędziego.
Sankcje złożenia wniosku o wyłączenie sędziego
W myśl art. 531 § 1 KPC niedopuszczalny jest wniosek o wyłączenie sędziego:
1) oparty wyłącznie na okolicznościach związanych z rozstrzygnięciem przez sąd o dowodach;
2) złożony po raz kolejny co do tego samego sędziego z powołaniem tych samych okoliczności.
Sankcją złożenia takiego wniosku będzie pozostawienie go w aktach sprawy bez żadnych dalszych czynności. To
samo dotyczy pism związanych z jego wniesieniem. O pozostawieniu wniosku i pism związanych z jego wniesieniem
zawiadamia się stronę wnoszącą tylko raz – przy złożeniu pierwszego pisma. W przypadku złożenia ustnie wniosku
przewodniczący zawiadamia stronę o jego bezskuteczności.
Odejście od rozpoznawania wniosku o wyłączenie sędziego w składzie trzech sędziów
W myśl art. 52 § 1 KPC o wyłączeniu sędziego rozstrzyga sąd, w którym sprawa się toczy, a gdyby sąd ten nie mógł
wydać postanowienia z powodu braku dostatecznej liczby sędziów – sąd nad nim przełożony. Dotychczasowy art. 52
§ 2 KPC stanowił, że postanowienie wydaje sąd w składzie trzech sędziów zawodowych po złożeniu wyjaśnienia
przez sędziego, którego wniosek dotyczy. Postanowienie może być wydane na posiedzeniu niejawnym. Po zmianach
postanowienie będzie wydawane po złożeniu wyjaśnienia przez sędziego, którego wniosek dotyczy. W przypadku
niezłożenia wyjaśnienia w terminie dwóch tygodni od dnia wpływu wniosku do sądu właściwego, a jeśli był dotknięty
brakami – od dnia ich usunięcia, wniosek podlega rozpoznaniu bez wyjaśnienia, chyba że sąd uzna złożenie
wyjaśnienia za konieczne. Wprowadzone zmiany mają, zdaniem projektodawcy, przyspieszyć rozpoznanie wniosku
o wyłączenie sędziego i wzorowane są na procedurze karnej.
Konsekwencje wyłączenie sędziego w sytuacji, gdy jest on osobiście zainteresowany w sprawie
W myśl art. 481 KPC w przypadku wyłączenia sędziego na podstawie art. 48 § 1 pkt 1–4 KPC (sędzia jest wyłączony
z mocy samej ustawy:
1) w sprawach, w których jest stroną lub pozostaje z jedną ze stron w takim stosunku prawnym, że wynik sprawy
oddziaływa na jego prawa lub obowiązki;
2) w sprawach swego małżonka, krewnych lub powinowatych w linii prostej, krewnych bocznych do czwartego
stopnia i powinowatych bocznych do drugiego stopnia;
3) w sprawach osób związanych z nim z tytułu przysposobienia, opieki lub kurateli;
4) w sprawach, w których był lub jest jeszcze pełnomocnikiem albo był radcą prawnym jednej ze stron) sąd występuje
do sądu nad nim przełożonego o wyznaczenie innego sądu do rozpoznania sprawy, a sąd przełożony wyznacza inny
równorzędny sąd.

Takie rozwiązanie, zdaniem projektodawcy, pozwala z góry wykluczyć wpływ oczywistych zależności
osobistych (koleżeńskich, towarzyskich) między wyłączonym sędzią a pozostałymi sędziami danego sądu na
rozstrzygnięcie danej sprawy. Rozpoznanie sprawy przez inny równorzędny sąd nie narusza konstytucyjnego
prawa stron do sądu, skoro rozpoznanie sprawy następuje na podstawie i w trybie tych samych norm prawnych, co
w sądzie pierwotnie właściwym, a odejście od zasad ustalania właściwości jest uzasadnione potrzebą lepszego
zagwarantowania bezstronności sądu.
Jednocześnie w treści art. 54 KPC wskazano, że skutków takich nie rodzi wyłączenie osoby innej niż sędzia,
a w projektowanym art. 508 § 4 KPC – że nowej regulacji nie stosuje się w sprawach rozpoznawanych
w postępowaniu wieczystoksięgowym i w postępowaniu rejestrowym, a także w sprawach z zakresu prawa
spadkowego, z wyjątkiem spraw o stwierdzenie nabycia spadku i przedmiotu zapisu windykacyjnego oraz o dział
spadku.
Zgodnie z ustawą z dnia 5.7.2019 r. o zmianie ustawy - Kodeks postępowania cywilnego oraz niektórych innych
ustaw (Dz. U. z 2019 r., poz. 1469), powyższe zmiany zaczną obowiązywać od 21.8.2019 r.

Zgodnie z ustawą z dnia 5.7.2019 r. o zmianie ustawy - Kodeks postępowania cywilnego oraz niektórych innych ustaw, powyższe zmiany zaczną obowiązywać od 21.8.2019 r. Projektowane zmiany mają przyspieszyć rozpoznanie wniosku o wyłączenie sędziego i wzorowane są na procedurze karnej, co ma zapobiec wpływowi osobistych zależności na rozstrzygnięcie sprawy.