Ujednolicenie zasad dotyczących uzasadniania wyroków w postępowaniu cywilnym
Zgodnie z nowelizacją Kodeksu postępowania cywilnego uzasadnienia wyroków sądowych w postępowaniu cywilnym powinny być zwięzłe, co wiąże się m.in. z zaniechaniem powtarzania treści dokumentów zawartych w aktach. Nowe przepisy nakładają obowiązek zwięzłego sporządzania uzasadnień wyroków zarówno na piśmie, jak i ustnie. Ustawa wprowadza także ujednolicenie zasad doręczania i uzasadniania orzeczeń w postępowaniu nieprocesowym i cywilnym, mające na celu przyspieszenie procesu cywilnego.
Tematyka: Kodeks postępowania cywilnego, uzasadnienie wyroku, postępowanie cywilne, ujednolicenie zasad, zwięzłość uzasadnienia, nowelizacja KPC
Zgodnie z nowelizacją Kodeksu postępowania cywilnego uzasadnienia wyroków sądowych w postępowaniu cywilnym powinny być zwięzłe, co wiąże się m.in. z zaniechaniem powtarzania treści dokumentów zawartych w aktach. Nowe przepisy nakładają obowiązek zwięzłego sporządzania uzasadnień wyroków zarówno na piśmie, jak i ustnie. Ustawa wprowadza także ujednolicenie zasad doręczania i uzasadniania orzeczeń w postępowaniu nieprocesowym i cywilnym, mające na celu przyspieszenie procesu cywilnego.
Zgodnie z nowelizacją Kodeksu postępowania cywilnego uzasadnienia wyroków sądowych w postępowaniu cywilnym powinny być zwięzłe, co wiąże się m.in. z zaniechaniem powtarzania treści dokumentów zawartych w aktach. Ponadto, zgodnie z ustawą o zmianie ustawy - Kodeks postępowania cywilnego oraz niektórych innych ustaw (druk 3137), podpisaną przez Prezydenta 24.7.2019 r., ujednoliceniu ulegną zasady doręczania i uzasadniania orzeczeń w postępowaniu nieprocesowym i zasady obowiązujące w procesie cywilnym. • Artykuł 3271 § 2 KPC nakłada na sąd obowiązek zwięzłego sporządzania uzasadnienia wyroku w procedurze cywilnej, zarówno na piśmie, jak i ustnie. • W sytuacji, gdy sporządzenie uzasadnienia wyroku jest niemożliwe, termin na wniesienie środka odwoławczego biegnie od dnia doręczenia stronie zawiadomienia (art. 331 § 4 KPC). Pisemne i ustne uzasadnienie wyroku i jego zwięzłość Ustawodawca uznał, że zarówno ustne, jak i pisemne uzasadnienie wyroku, powinno podlegać identycznym zasadom, przy czym należy odejść od praktyki przygotowywania coraz obszerniejszych uzasadnień na rzecz zwięzłości. Jest to kolejna zmiana wprowadzona do KPC, mająca na celu przyspieszenie postępowania cywilnego. Tu także ustawodawca sięgnął do rozwiązań sprawdzonych w procedurze karnej. W związku z tym do KPC wprowadzono nowy art. 3271 KPC, zgodnie z którym uzasadnienie wyroku, sporządzane zwięźle, powinno zawierać wskazanie podstawy faktycznej rozstrzygnięcia, a mianowicie: ustalenie faktów, które sąd uznał za udowodnione, dowodów, na których się oparł, i przyczyn, dla których innym dowodom odmówił wiarygodności i mocy dowodowej oraz wyjaśnienie podstawy prawnej wyroku z przytoczeniem przepisów prawa. W szczególności chodzi tutaj o brak konieczności powtarzania treści dokumentów zawartych w aktach sprawy czy też treści przywoływanych w uzasadnieniu orzeczeń sądowych. Pozwoli to na oszczędzenie czasu na pisanie obszernego uzasadnienia wyroku przez sąd I instancji, i oszczędzi sądowi II instancji konieczności zapoznawania się z tak obszernym uzasadnieniem. Podkreślić należy, że pisemne uzasadnienie wyroku sporządza się w zakresie wynikającym z wniosku. Oznacza to, że uzasadnienie „powinno objąć nie tylko te zagadnienia, które wprost zostały wymienione we wniosku, lecz także te, których rozstrzygnięcie było podstawą rozstrzygnięć kwestionowanych przez stronę” (art. 328 § 3 i art. 329 § 1 KPC). Sankcją złożenia wadliwego wniosku o uzasadnienie wyroku jest jego odrzucenie (art. 328 § 4 KPC). Pisemne uzasadnienie wyroku jako przesłanka do wniesienia środka odwoławczego W związku z tym, że przywrócono opłaty sądowe od wniosku o uzasadnienie wyroku w postępowaniu cywilnym, złożenie tego wniosku stało się konieczną przesłanką wniesienia środka zaskarżenia. Ponadto, kontrola instancyjna wyroku nie jest możliwa bez przedłożenia uzasadnienia tego wyroku. Dlatego też ustawodawca zdecydował się wprowadzić w nowelizacji KPC kolejne rozwiązanie wzorowane na procedurze karnej, tym razem dotyczące zaskarżania wyroków. Zgodnie z nim, wniesienie środka zaskarżenia zawsze musi być poprzedzone sporządzeniem pisemnego uzasadnienia wyroku. Pociąga to za sobą kolejne zmiany, w tym zwłaszcza odejście od wyjątku polegającego na sporządzeniu uzasadnienia z urzędu w przypadku wniesienia środka zaskarżenia w terminie. Na złożenie wniosku o uzasadnienie wyroku strony będą miały, jak dotychczas, tydzień czasu od dnia ogłoszenia sentencji wyroku, przy czym, gdy wyrok doręcza się z urzędu, termin do żądania doręczenia uzasadnienia liczy się od dnia doręczenia. Ponadto, do uzasadnienia, dołączane będzie pouczenie o trybie o trybie zaskarżenia. Omówione zmiany zawierają art. 328 § 1 i 2, art. 331 § 1–3 oraz art. 369 KPC, a odnośnie wyroków zaocznych – art. 342 i art. 343 KPC. Postępowanie w sytuacji, gdy niemożliwe jest sporządzenie uzasadnienia wyroku Omawiana nowelizacja KPC uzupełnia także lukę w przepisach Kodeksu związaną z sytuacją, gdy sporządzenie uzasadnienie wyroku jest niemożliwe. Zgodnie z regulacjami, jakie wprowadza w tym zakresie art. 331 § 4 KPC, prezes sądu będzie miał obowiązek zawiadomić o tym stronę, a termin do wniesienia środka odwoławczego winien biec od doręczenia tego zawiadomienia. Jest to sytuacja nietypowa, o czym należy pouczyć stronę, która działa bez fachowego pełnomocnika. Stronie takiej należy także doręczyć pouczenie o trybie zaskarżenia. Ujednolicenie zasad dotyczących doręczania i uzasadniania orzeczeń rozstrzygających co do istoty sprawy w postępowaniu nieprocesowym i procesie cywilnym Nowelizacja KPC zrywa także z dotychczasową odrębnością w zakresie doręczania i uzasadniania orzeczeń rozstrzygających co do istoty sprawy w postępowaniu nieprocesowym i w procesie. Oznacza to, że w postępowaniu nieprocesowym zostaną zastosowane te same zasady, co w procesie, oraz, że zniesiony zostanie wyjątek dopuszczający zrzeczenie się doręczenia postanowienia w postępowaniu nieprocesowym. I tak, co do postanowień wpadkowych, zastosowanie będzie miał art. 357 KPC, a do postanowień co do istoty spraw - art. 316–332 KPC. Termin do sporządzenia pisemnego uzasadnienia wyroku Dotychczas obowiązujące przepisy KPC wskazują, że termin ten zaczyna bieg wraz ze złożeniem wniosku, przy czym, w sytuacji, gdy złożenie wniosku następuje za pośrednictwem poczty albo wniosek wniesiony był do niewłaściwego sądu czas zużyty na obrót pocztowy potrafi być tak długi, że, na co zwraca uwagę ustawodawca, „termin ten kończy bieg dzień lub dwa po przedłożeniu akt sędziemu, a w skrajnych przypadkach – nawet przed tym przedłożeniem”. W obliczu nadmiernego obciążenia sądów, kwestia ta nabiera szczególnej wagi, dlatego też ustawodawca zdecydował się przyjąć jako początku biegu terminu dzień wpływu wniosku od właściwego sądu. W sytuacji, gdy wniosek ten będzie dotknięty brakami – od dnia usunięcia tych braków (art. 329 § 2–4 KPC). Ponownie, na wzór rozwiązań stosowanych w procedurze karnej, ustawodawca dopuścił możliwość przedłużenia terminu do sporządzenia uzasadnienia nie tylko z powodu zawiłej sprawy, ale także ze względu na nadmierne obciążenie sądu. O czasie, na który przedłuża się termin, decydować będzie prezes sądu, biorąc pod uwagę realia pracy konkretnego sędziego.
Nowelizacja KPC wprowadza wiele zmian dotyczących zasad uzasadniania wyroków w postępowaniu cywilnym. Wprowadza zasady zwięzłego uzasadniania zarówno ustnie, jak i pisemnie, oraz określa nowe przepisy dotyczące terminów i konsekwencji związanych z brakami w uzasadnieniu. Ujednolicenie zasad dotyczących doręczania i uzasadniania orzeczeń w postępowaniu nieprocesowym i procesie cywilnym ma na celu usprawnienie postępowania i zapewnienie spójności przepisów.