Zmiany przepisów dotyczących biegłych i sporządzanych przez nich opinii w postępowaniu cywilnym
Rządowy projekt ustawy o zmianie ustawy - Kodeks postępowania cywilnego wprowadza szereg zmian dotyczących roli biegłych i sporządzanych przez nich opinii. Nowe przepisy pozwalają m.in. łączyć rolę świadka i biegłego, korzystać z opinii biegłych na zlecenie organu władzy publicznej czy doprecyzowują tryb wyłączania biegłego z postępowania.
Tematyka: Kodeks postępowania cywilnego, biegły, opinia, postępowanie cywilne, nowelizacja, sąd, dowód, wyłączenie, wynagrodzenie, zeznanie, regulacje
Rządowy projekt ustawy o zmianie ustawy - Kodeks postępowania cywilnego wprowadza szereg zmian dotyczących roli biegłych i sporządzanych przez nich opinii. Nowe przepisy pozwalają m.in. łączyć rolę świadka i biegłego, korzystać z opinii biegłych na zlecenie organu władzy publicznej czy doprecyzowują tryb wyłączania biegłego z postępowania.
Rządowy projekt ustawy o zmianie ustawy - Kodeks postępowania cywilnego oraz niektórych innych ustaw (druk 3137), skierowany 5.7.2019 r. do podpisu Prezydenta, wprowadza do Kodeksu postępowania cywilnego szereg zmian dotyczących biegłych i sporządzanych przez nich opinii. • Zgodnie ze znowelizowanym art. 5057 KPC w postępowaniu uproszczonym można będzie łączyć rolę świadka i biegłego. • Dopuszczalne będzie korzystanie z opinii biegłych sporządzonych na zlecenie organu władzy publicznej w innym postępowaniu (art. 2781 KPC). • O wyłączeniu biegłego będzie rozstrzygał sąd prowadzący daną sprawę (art. 281 KPC). • Biegły sporządzający opinię na piśmie będzie mógł złożyć przyrzeczenie w formie pisemnej (art. 282 KPC). • Biegły będzie mógł otrzymać dostęp nie tylko do przedmiotu oględzin, ale także do akt sprawy (art. 284 KPC). • Szczegółowym rozwiązaniom poddano regulacje dotyczące wynagradzania biegłych (art. 288 KPC). Uchylenie zakazu łączenia ról świadka i biegłego W postępowaniu uproszczonym, w przypadku spraw o niższej wartości przedmiotu sporu, ustawodawca zdecydował się na uchylenie zakazu łączenia roli świadka i biegłego. Zmiana, która dotyczy art. 5057 KPC, ma na celu umożliwienie sądowi korzystania z opinii najlepszych specjalistów, którzy do tej pory zazwyczaj występowali w roli świadków. To im strony zlecały przygotowanie specjalistycznych analiz, które następnie, jako świadkowie, prezentowali przed sądem. Wykluczało to możliwość zasięgnięcia ich opinii jako biegłych. Zazwyczaj też, nie byli oni wpisani na listę biegłych sądowych, z której w pierwszej kolejności korzystał sąd. Wprowadzone nowelizacją rozwiązanie nie tylko umożliwi zasięganie ich opinii, ale też znacząco wpłynie na przyspieszenie postępowania i obniży jego koszty. Przywołany przepis Kodeksu przewiduje bowiem, że złożenie zeznań przez świadka nie stoi na przeszkodzie zasięgnięciu jego opinii jako biegłego, także co do faktów, o których zeznał (świadek-ekspert), nawet jeżeli uprzednio sporządził opinię na zlecenie podmiotu innego niż sąd. Biegły w nowej procedurze Doprecyzowaniu uległy także przepisy dotyczące trybu wyłączania biegłego z postępowania, zawarte w art. 281 KPC. Po nowelizacji o wyłączeniu biegłego będzie rozstrzygał sąd prowadzący sprawę po wysłuchaniu stron i biegłego, przy czym od wysłuchania stron lub biegłego będzie można odstąpić w sytuacji, gdy prowadziłoby ono do nadmiernej zwłoki. Tym samym zasadom podporządkowane będzie wyłączenie osoby wyznaczonej do sporządzenia opinii przez instytut naukowy lub naukowo-badawczy. Regulacje dotyczące przyrzeczenia biegłego zostały usystematyzowane i zebrane w jednym artykule (art. 282 KPC). W szczególności wskazano w nim, że od biegłego wpisanego na listę biegłych sądowych nie odbiera się przyrzeczenia. Biegły taki powołuje się na przyrzeczenie złożone przy ustanowieniu go w tym charakterze. Nowością natomiast jest dopuszczenie złożenia przyrzeczenia na piśmie przez biegłego sporządzającego opinię na piśmie. Uszczegółowieniu uległy regulacje dotyczące udostępniania biegłym materiałów do opinii. Zgodnie ze zmienionym art. 284 KPC, sąd będzie mógł zarządzić przedstawienie biegłemu w niezbędnym zakresie akt sprawy lub przedmiotu oględzin oraz zarządzić, by był obecny lub brał udział w przeprowadzeniu dowodu. Oznacza to w praktyce, że biegły będzie mógł otrzymać dostęp nie tylko do przedmiotu oględzin, lecz także do wszystkich dowodów. Omawiana nowelizacja KPC poszerza treść art. 288, tak, aby obejmował on całość regulacji dotyczących wynagrodzenia biegłych. Zgodnie z tym przepisem biegły może żądać wynagrodzenia za stawiennictwo do sądu i wykonaną pracę, jak również domagać się zwrotu wydatków. Dotychczas stawki za wynagrodzenie biegłych były ustalane z dołu, według urzędowych stawek, co nie zawsze odpowiadało fachowej wiedzy biegłych. Nowe rozwiązania przewidują w to miejsce kilka nowych możliwości wynagradzania biegłych, w tym wynagradzenie biegłych z góry, na żądanie sędziego lub na żądanie biegłego. Ponadto w nowelizacji znalazły się zapisy umożliwiające wypłatę biegłemu wynagrodzenia dopiero po ewentualnym uzupełnieniu lub wyjaśnieniu opinii, tak aby uniknąć sytuacji żądania przez biegłego dodatkowego wynagrodzenia. Opinie Omawiana nowelizacja doprecyzowuje zakres korzystania przez sąd z opinii biegłych w postępowaniu cywilnym. Jak zauważył bowiem ustawodawca, „dotychczasowe przepisy regulujące dowód z opinii biegłego nie rozstrzygają wprost, czy w sądowym postępowaniu cywilnym dopuszczalne jest przeprowadzenie dowodu z opinii biegłego sporządzonej nie na zlecenie sądu prowadzącego sprawę (pozasądowej), a jeżeli tak, to jaki charakter ma taki dowód”. Zgodnie z nowym art. 2781 KPC, sąd będzie mógł dopuścić dowód z opinii sporządzonej na zlecenie organu władzy publicznej w innym postępowaniu przewidzianym przez ustawę. W dalszym ciągu niedopuszczalne będzie wykorzystanie jako dowodu opinii sporządzonych na prywatne zlecenie stron. Pozostaną one, jak dotychczas, uzasadnieniem twierdzeń strony co do faktów. Znacznemu poszerzeniu uległy zawarte w art. 286 KPC zasady uzupełniania i wyjaśniania opinii oraz dopuszczania opinii dodatkowej. Sąd będzie mógł zażądać ustnego lub pisemnego uzupełnienia lub wyjaśnienia opinii, a także udzielenia dodatkowej opinii od tych samych lub innych biegłych albo przez ten sam lub inny instytut. W sytuacji, gdy opinia została sporządzona przez instytut, ustne uzupełnienie lub wyjaśnienie albo dodatkową opinię powinna składać osoba wyznaczona do tego przez instytut, przy czym sąd będzie mógł zarządzić stawienie się na rozprawie i złożenie uzupełnienia lub wyjaśnienia albo dodatkowej opinii także przez osoby, które sporządziły opinię w imieniu instytutu. W sprawach rodzinnych i opiekuńczych sąd może potrzebować opinii opiniodawczego zespołu sądowych specjalistów. Nowelizacja doprecyzowuje, że do opinii tej stosuje się odpowiednio przepisy o opinii instytutu naukowego lub naukowo-badawczego (art. 2901 KPC).
Nowelizacja KPC wprowadza istotne zmiany w zakresie korzystania z opinii biegłych w postępowaniu cywilnym. Umożliwia m.in. dopuszczenie dowodu z opinii sporządzonej na zlecenie organu władzy publicznej oraz precyzuje zasady uzupełniania i wyjaśniania opinii.