Łańcuch zażaleń w nowelizacji Kodeksu postępowania cywilnego

Nowelizacja Kodeksu postępowania cywilnego wprowadziła nowe przepisy mające na celu przeciwdziałanie składaniu zażaleń jedynie w celu opóźnienia postępowania. Łańcuch zażaleń to szereg czynności obstrukcyjnych podejmowanych przez strony, które prowadzą do przedłużenia procesu nawet o kilka lat.

Tematyka: zażalenia, Kodeks postępowania cywilnego, obstrukcja procesowa, identyfikacja zażaleń, sankcje, przeciwdziałanie zwłoki

Przeciwdziałanie składaniu zażaleń zmierzających jedynie do zwłoki w postępowaniu mają na celu nowe
przepisy wprowadzone nowelizacją ustawy z 17.11.1964 r. Kodeks postępowania cywilnego (t.j. Dz.U. z 2018
r. poz. 1360, ze zm., dalej jako KPC). Rządowy projekt ustawy o zmianie ustawy - Kodeks postępowania
cywilnego oraz niektórych innych ustaw (druk 3137) skierowany został 5.7.2019 r. do Prezydenta do podpisu.
• Regulacje dotyczące niedopuszczalności wnoszenia zażaleń zmierzających jedynie do zwłoki
w postępowaniu zawierał będzie nowy art. 3943 § 1 KPC.
Łańcuch zażaleń to szereg czynności mieszczących się w granicach prawa procesowego, podejmowanych przez
strony postępowania w celu obstrukcji procesowej. Po tym, jak sąd wyda w toku postępowania jakąkolwiek decyzję
(lub wystosuje jakąkolwiek korespondencję) strona, której zależy na zwłoce w postępowaniu, składa na nią zażalenie.
Sąd, w postanowieniu, odrzuca takie zażalenie jako nieprzewidziane w przepisach. Wówczas strona składa zażalenie
na postanowienie sądu, które ten musi rozpatrzyć. Dotychczas w takiej sytuacji sąd musiał nadać bieg takiemu
zażaleniu, co wiązało się m.in. z ustaleniem wartości przedmiotu zaskarżenia czy wysokości opłaty. Zainteresowana
obstrukcją postępowania strona maksymalnie przeciągała wówczas wyznaczone jej przez sąd na dokonanie opłat
czy usunięcie braków terminy, dodatkowo składając liczne wnioski o charakterze proceduralnym, jak np. wniosek
o zwolnienie jej od kosztów sądowych czy wniosek o ustanowienie pełnomocnika z urzędu. Oczywiście każde kolejne
postanowienie wydane przez sąd stanowi dla strony powód do przeprowadzenia takiej samej serii czynności, co
często skutkuje przedłużeniem postępowania nawet o kilka lat.
Identyfikacja łańcucha zażaleń
Aby skutecznie przeciwdziałać czynnościom obstrukcyjnym podejmowanym przez strony, należy wyraźnie określić,
jak identyfikować zażalenia zmierzające wyłącznie do zwłoki w postępowaniu. W tym celu ustawodawca wprowadził
do KPC nowe rozwiązania. Zawiera je nowy art. 3943 § 1 KPC.
Za zażalenie zmierzające do zwłoki będzie uznane drugie i dalsze zażalenie wniesione przez tę samą stronę
na to samo postanowienie, jak również zażalenie na postanowienie wydane w wyniku czynności wywołanych
wniesieniem przez tę samą stronę wcześniejszego zażalenia, chyba że okoliczności sprawy wykluczają taką
ocenę.
Sankcje
Przy ustalaniu sankcji dotyczących zapobiegania łańcuchowi zażaleń należy pamiętać, aby nie stały się one
podstawą do rozpoczęcia kolejnego łańcucha. Wobec tego odrzucenie zażalenia, które mogłoby stać się podstawą
do wniesienia kolejnego zażalenia, nie mogło być brane pod uwagę przez ustawodawcę podczas nowelizacji KPC.
W związku z tym zdecydował się on na wprowadzenie do Kodeksu nowego rodzaju sankcji, polegającej na
pozostawieniu zażalenia w aktach sprawy bez dalszych czynności. Sankcja ta wzorowana jest na sankcji
pozostawienia podania bez rozpoznania, znanej postępowaniu administracyjnemu (art. 64 § 1 ustawy z 14.6.1960 r.
Kodeks postępowania administracyjnego, t.j. Dz.U. z 2018 r. poz. 2096).
Zgodnie z nowym art. 3943 § 3 KPC zażalenie strony pozostawia się w aktach sprawy bez żadnych dalszych
czynności, w szczególności nie przedstawia się go do rozpoznania właściwemu sądowi. W ten sam sposób postępuje
się również z dalszymi pismami strony związanymi z wniesieniem tego zażalenia. O pozostawieniu zażalenia
i dalszych pism bez żadnych dalszych czynności zawiadamia się stronę wnoszącą tylko raz – przy wniesieniu
zażalenia. Istotą sankcji jest więc powstrzymanie się sądu przed podjęciem jakichkolwiek czynności w związku ze
złożeniem takiego zażalenia.
Nowy art. 3943 KPC przewiduje ponadto, że strona, która wniosła zażalenia pozostawione bez dalszych czynności,
powinna mieć prawo żądania ich kontroli instancyjnej przy wniesieniu apelacji, w trybie odpowiednio zastosowanego
art. 380 KPC.

Nowe rozwiązania prawne pozwalają identyfikować zażalenia zmierzające do zwłoki i wprowadzają sankcje mające zapobiec kolejnym łańcuchom zażaleń. Sankcja pozostawienia zażalenia w aktach sprawy bez dalszych czynności ma na celu powstrzymanie sądu przed podejmowaniem kolejnych działań.