Rozstrzygnięcie sprawy na jednym terminie rozprawy. Przebieg rozprawy według planu

Projekt ustawy z 4.7.2019 r. wprowadza zasadę rozstrzygania spraw na jednym terminie rozprawy oraz przeprowadzania rozpraw według planu. Wprowadzane zmiany mają na celu przyspieszenie postępowania sądowego i zwiększenie efektywności procesu. Zasada rozstrzygania spraw na pierwszym posiedzeniu ma ograniczyć liczbę posiedzeń i przyspieszyć proces decyzyjny.

Tematyka: projekt ustawy, zmiany Kodeks postępowania cywilnego, przyspieszenie postępowania sądowego, zasada rozstrzygania spraw na jednym terminie, przeprowadzanie rozpraw według planu, efektywność postępowania sądowego

Jednym z głównych założeń projektu ustawy z 4.7.2019 r. o zmianie ustawy – Kodeks postępowania
cywilnego oraz niektórych innych ustaw jest przyspieszenie postępowania sądowego. Ma temu służyć
wprowadzona zasada rozstrzygania spraw na jednym terminie rozprawy i przeprowadzanie rozpraw według
planu.
Projektowany model postępowania zakłada:
• Sprawa rozstrzygana jest na pierwszym posiedzeniu (projektowany art. 2061 KPC),
• Pierwszą rozprawę poprzedza w razie potrzeby posiedzeniem przygotowawczym (projektowany art. 205 4 § 3
KPC),
• Po zakończeniu posiedzenia przygotowawczego procedowanie ze sprawą będzie przebiegało według planu
rozprawy (projektowany art. 206 i art. 208 § 1 KPC).
Rozstrzyganie sprawy na pierwszym posiedzeniu
W myśl projektowanego art. 2061 KPC rozprawę należy przygotować tak, aby nie było przeszkód do rozstrzygnięcia
sprawy na pierwszym posiedzeniu na nią wyznaczonym. Więcej posiedzeń niż jedno wyznacza się tylko w razie
konieczności, zwłaszcza gdy przeprowadzenie wszystkich dowodów na jednym posiedzeniu nie jest możliwe.
W takim przypadku posiedzenia powinny odbywać się w kolejnych dniach, a jeżeli nie jest to możliwe – tak, aby
upływ czasu pomiędzy kolejnymi posiedzeniami nie był nadmierny.
Projektodawca w uzasadnieniu do projektu zauważa dwa zagrożenia jakie zasada rozpoznania sprawy na jednym
posiedzeniu może za sobą przynieść. Po pierwsze niestawiennictwo wezwanych świadków lub biegłych. Zaradzić
temu ma projektowany system doręczeniowy (sądowa służba doręczeniowa) bądź nawet obligując strony do
zapewnienia obecności świadków na rozprawie. Z drugiej strony, zdaniem projektodawcy świadkowie winni podlegać
bezwzględnym sankcjom dyscyplinującym za niestawiennictwo w sądzie. W tym celu podniesione zostaną kary za
niestawiennictwo z jednoczesnym podniesieniem wynagrodzenie za stawiennictwo w sądzie. Drugie zagrożenie
wiąże się z brakiem na terminie rozprawy zawnioskowanych dowodów. Zazwyczaj wiąże się to z tym, że strona nie
może uzyskać dokumentu od jakiegoś organu państwowego bądź samorządowego, wobec czego musi się o to
zwrócić sąd. Projektowany art. 187 § 2 pkt 4 KPC ma wprowadzać zasadę, że pozew może zawierać wnioski
o zabezpieczenie powództwa, nadanie wyrokowi rygoru natychmiastowej wykonalności i przeprowadzenie
rozprawy w nieobecności powoda oraz wnioski służące do przygotowania rozprawy, a w szczególności wnioski
o zażądanie dowodów znajdujących się w sądach, urzędach lub u osób trzecich, wraz z uprawdopodobnieniem, że
strona sama nie może ich uzyskać. Strona będzie więc musiał uprawdopodobnić, iż nie może uzyskać dokumentów
i dopiero na tej podstawie sąd będzie mógł wystąpić do organów o ich nadesłanie. Jeśli zatem na posiedzeniu
przygotowawczym strona nie przedstawi samego dokumentu bądź zaświadczenia danego organu o odmowie
wydania, wnioskowany dowód może zostać pominięty.
Powyższe zasady, zdaniem projektodawcy, zdyscyplinują strony do należytego przygotowania się do sprawy w sądzie. Należy tą drogą wzbudzić w obywatelach przekonanie,
że do sądu należy wnosić pozwy po odpowiednim przygotowaniu się od strony prawnej i faktycznej. Trzeba wdrożyć zasadę, że strona przychodzi do sądu i przekłada sądowi
do dyspozycji zebrany materiał dowodowy. Sąd ma ten materiał ocenić i dać temu wyraz w postaci orzeczenia. Poszukiwanie dowodów w postępowaniu przed sądem winno
być zasadniczo niedopuszczalne.

Poprzedzenie pierwszej rozprawy w razie potrzeby posiedzeniem przygotowawczym

Zgodnie z projektowanym art. 2054KPC po złożeniu odpowiedzi na pozew, a także gdy odpowiedź na pozew nie została złożona, ale wyrok zaoczny nie został wydany,
przewodniczący wyznacza posiedzenie przygotowawcze i wzywa na nie strony. Przewodniczący i sąd są obowiązani podejmować czynności tak, by termin pierwszego
posiedzenia przygotowawczego przypadł nie później niżdwa miesiące po dniu złożenia odpowiedzi na pozewalbo ostatniego pisma przygotowawczego złożonego
w wykonaniu zarządzenia przewodniczącego, a jeżeli odpowiedź na pozew albo pismo przygotowawcze nie zostaną złożone – nie później niż dwa miesiące po upływie terminu
do złożenia tych pism. Jeżeli okoliczności sprawy wskazują, że przeprowadzenie posiedzenia przygotowawczego nie przyczyni się do sprawniejszego rozpoznania sprawy,
przewodniczący może jej nadać inny właściwy bieg, w szczególności skierować ją do rozpoznania, także na rozprawie.

Plan rozprawy

W myśl znowelizowanego art. 206 KPCprzewodniczący i sąd będą podejmować czynności w sprawie tak, aby przebiegła zgodnie z planem rozprawy, a jeżeli planu nie
sporządzono – w najwcześniejszych możliwych terminach. Przewodniczący wyznacza terminy posiedzeń w sprawie zgodnie z planem rozprawy, a jeżeli planu nie sporządzono
– najwcześniejsze możliwe terminy. Zgodnie z projektowanym art. 208 KPC na podstawie planu rozprawy przewodniczący wydaje zarządzenia mające na celu przygotowanie

rozprawy. Narzędziem prawidłowej organizacji rozprawy pozostają więc zarządzenia przewodniczącego. Stosownie do zasady wielowariantowości postępowania należy
zróżnicować podstawę wydania zarządzeń przygotowawczych: jeżeli sporządzono plan rozprawy, to on będzie tą podstawą (projektowany art. 208 § 1 KPC), natomiast
dotychczas przewidziane w tej roli pozew i inne pisma procesowe będą nią tylko w przypadku niesporządzenia planu rozprawy (projektowany art. 208 § 3 KPC). W myśl
znowelizowanych przepisów przewodniczący będzie mógł między innymi: zażądać od państwowej jednostki organizacyjnej lub jednostki organizacyjnej samorządu
terytorialnego znajdujących się u niej dowodów, jeżeli strona sama dowodów tych otrzymać nie może; wezwać na rozprawę wskazanych przez strony świadków lub bieg łych;
zarządzić przedstawienie przedmiotów oględzin lub dokumentów, w szczególności ksiąg i planów. ustawodawca zamierza natomiast uchylić przepis dający przewodniczącemu
możliwość zarządzenia przedstawienie dokumentów, przedmiotów oględzin, ksiąg, planów itd. Przewodniczący będzie mógł ponadto zarządzić oględziny jeszcze przed
rozprawą.

Projektodawca zauważył również, że mogą zdarzyć się sytuacje w których plan rozprawy stanie się nieaktualny. Kwestie te reguluje projektowany art. 20511KPC. I tak jeżeli
plan rozprawy stał się nieaktualny, sąd może w drodze postanowienia dokonać w nim zmiany. Przed wydaniem postanowieniasąd wysłucha stron, informując je jednocześnie
o zakresie zamierzonej zmiany. Jeżeli choć jedna ze stron sprzeciwi się zamierzonej przez sąd zmianie, przeprowadza się kolejne posiedzenie przygotowawcze. Nie dotyczy to
przypadku, w którym zmiana planu rozprawy obejmuje jedynie wyznaczenie dodatkowych terminów przesłuchania objętych planem świadków, biegłych lub stron. W razie
istotnej potrzeby można sporządzić nowy plan rozprawy. W takim przypadku przeprowadzenie kolejnego posiedzenia przygotowawczego jest obowiązkowe. Pierwotny plan
rozprawy traci moc w części, w której nowy plan jest odmienny. Zmiana planu rozprawy lub wyznaczenie kolejnego posiedzenia przygotowawczego nie powoduje otwarcia
terminu do zgłaszania nowych twierdzeń i dowodów.

Nowe przepisy mają zdyscyplinować strony do należytego przygotowania się przed sądem, co przyczyni się do sprawniejszego postępowania. Wprowadzenie zasady rozstrzygania spraw na jednym terminie oraz przeprowadzania rozpraw według planu ma na celu usprawnienie procesu sądowego i poprawę efektywności działania sądów.