Posiedzenie przygotowawcze w postępowaniu cywilnym

Projekt ustawy z 4.7.2019 r. o zmianie ustawy – kodeks postępowania cywilnego wprowadza nową instytucję posiedzenia przygotowawczego, obowiązkowe dla stron. Termin pierwszego posiedzenia nie może być późniejszy niż dwa miesiące po złożeniu odpowiedzi na pozew. Posiedzenie toczy się niejawnie, a udział stron jest obowiązkowy.

Tematyka: posiedzenie przygotowawcze, kodeks postępowania cywilnego, zmiany ustawy, obowiązkowy udział stron, plan rozprawy, mediacja, formalizm postępowania, rozwiązanie sporu

Projekt ustawy z 4.7.2019 r. o zmianie ustawy – kodeks postępowania cywilnego oraz niektórych innych
ustaw wprowadza szereg zmian w postępowaniu cywilnym. Jedna z nich jest wprowadzenie do
postępowania przygotowawczego nowej instytucji posiedzenia przygotowawczego.
Główne założenia:
• Obilgatoryjne przeprowadzenie posiedzenia przygotowawczego.
• Termin pierwszego posiedzenia nie później niż dwa miesiące po dniu złożenia odpowiedzi na pozew albo
ostatniego pisma przygotowawczego.
• Obowiązkowy udział stron w posiedzeniu przygotowawczym.
Przeprowadzenie posiedzenia przygotowawczego będzie, co do zasady obligatoryjne
Posiedzenie przygotowawcze ma stać się, zgodnie z założeniem projektodawcy, kluczową instytucją postępowania
przygotowawczego. W myśl projektowanego art. 2054 § 1 KPC jego przeprowadzenie jest co do zasady
obligatoryjne. Po złożeniu odpowiedzi na pozew, a także gdy odpowiedź na pozew nie została złożona, ale wyrok
zaoczny nie został wydany, przewodniczący wyznacza posiedzenie przygotowawcze i wzywa na nie strony.
Jednakże w sprawach, w których będzie jasne, że przeprowadzenie posiedzenia przygotowawczego nie przyczyni
się do sprawniejszego rozpoznania sprawy, przewodniczący winien od razu nadać sprawie inny właściwy bieg,
w szczególności skierować ja do rozpoznania na rozprawie (art. 205 4 § 3 KPC).
Termin pierwszego posiedzenia nie później niż dwa miesiące po dniu złożenia odpowiedzi na pozew albo
ostatniego pisma przygotowawczego.
W myśl projektowanego art. 2054 § 2 KPC przewodniczący i sąd są obowiązani podejmować czynności tak, by termin
pierwszego posiedzenia przygotowawczego przypadł nie później niż dwa miesiące po dniu złożenia odpowiedzi na
pozew albo ostatniego pisma przygotowawczego złożonego w wykonaniu zarządzenia przewodniczącego, a jeżeli
odpowiedź na pozew albo pismo przygotowawcze nie zostaną złożone – nie później niż dwa miesiące po upływie
terminu do złożenia tych pism.
Co do zasady posiedzenie przygotowawcze będzie toczyć się w sposób właściwy dla posiedzenia
niejawnego.
Posiedzenie przygotowawcze odbywa się według przepisów o posiedzeniu niejawnym. W toku posiedzenia
przygotowawczego zachowanie szczegółowych przepisów postępowania nie jest konieczne, jeżeli przyczyni się to do
osiągnięcia celów tego posiedzenia (art. 2055 § 2 KPC). Podejmowane na nim czynności będą mieć charakter
odformalizowany. Jak wskazano w uzasadnieniu do projektu w szczególności wskazane byłoby, by miejscem
posiedzenia przygotowawczego nie była sala rozpraw. Granicą odformalizowania powinno być zachowanie gwarancji
i zasad procesowych.
Udział stron w posiedzeniu przygotowawczym będzie obowiązkowy.
W myśl projektowanego art. 2055 § 3 KPC do udziału w posiedzeniu przygotowawczym są obowiązani strony i ich
pełnomocnicy. Przewodniczący może zwolnić stronę od obowiązku stawienia się na posiedzenie przygotowawcze,
jeżeli z okoliczności sprawy wynika, że udział pełnomocnika będzie wystarczający. Przed rozpoczęciem posiedzenia
przygotowawczego powód może wnieść o jego przeprowadzenie bez swego udziału. Wniosek nie podlega
cofnięciu, a zastrzeżenie warunku lub terminu uważa się za nieistniejące. W takim przypadku niestawiennictwo
powoda lub jego pełnomocnika na posiedzeniu przygotowawczym nie prowadzi do umorzenia postępowania, plan
rozprawy sporządza się bez udziału powoda, a ustalenia zawarte w planie rozprawy wiążą powoda w dalszym toku
postępowania. Jeżeli powód bez usprawiedliwienia nie stawi się na posiedzenie przygotowawcze, sąd umarza
postępowanie, rozstrzygając o kosztach jak przy cofnięciu pozwu, chyba że sprzeciwi się temu obecny na tym
posiedzeniu pozwany. Jeżeli powód w terminie tygodnia od dnia doręczenia mu postanowienia o umorzeniu
postępowania usprawiedliwi swe niestawiennictwo, sąd uchyli to postanowienie i nada sprawie właściwy bieg.
Przepisu tego nie stosuje się w przypadku kolejnego nieusprawiedliwionego niestawiennictwa. Jeżeli pozwany nie
stawi się na posiedzenie przygotowawcze, plan rozprawy sporządza się bez jego udziału. Ustalenia zawarte w planie
rozprawy wiążą pozwanego w dalszym toku postępowania.
Posiedzenie pojednawcze ma na celu skłonienie stron do pojednania oraz do ugodowego rozwiązania sporu,
w szczególności w drodze mediacji.

Posiedzenie przygotowawcze służy rozwiązaniu sporu bez potrzeby prowadzenia dalszych posiedzeń, zwłaszcza
rozprawy. Jeżeli nie uda się rozwiązać sporu, na posiedzeniu przygotowawczym sporządza się z udziałem stron plan
rozprawy. Na posiedzeniu przygotowawczym przewodniczący ustala ze stronami przedmiot sporu i wyjaśnia
stanowiska stron, także w zakresie prawnych aspektów sporu. Przewodniczący powinien skłaniać strony do
pojednania oraz dążyć do ugodowego rozwiązania sporu, w szczególności w drodze mediacji. W tym celu
przewodniczący może poszukiwać ze stronami ugodowych sposobów rozwiązania sporu, wspierać je w formułowaniu
propozycji ugodowych oraz wskazywać sposoby i skutki rozwiązania sporu, w tym skutki finansowe. Jak wskazuje
w uzasadnieniu do projektu nowelizacji projektodawca posiedzenie przygotowawcze będzie to czas i miejsce, gdzie
wstępnie strony zostaną zaznajomione z prawnymi aspektami konfliktu, w tym z możliwymi sposobami zakończenia
sporu oraz potencjalnymi wynikami takiego, a nie innego sposobu wyjścia z konfliktu. Debata ta nie będzie
skrępowana formalnymi regułami postępowania. Sąd będzie mógł skierować strony do mediacji. W tym celu
ustawodawca daje możliwość odroczenia posiedzenia do czasu zakończenia mediacji. Odroczenie posiedzenia
przygotowawczego będzie również możliwe w razie potrzeby, zwłaszcza gdy istnieją widoki ugodowego
rozwiązania sporu lub gdy zajdzie potrzeba wyjaśnienia okoliczności istotnych dla rozstrzygnięcia sprawy albo
w przypadku usprawiedliwionego niestawiennictwa strony, a także na zgodny wniosek stron. Posiedzenie
przygotowawcze można odroczyć na czas oznaczony, nie dłuższy niż trzy miesiące. Na zgodny wniosek stron
posiedzenie przygotowawcze można odroczyć po raz drugi – na czas oznaczony, nie dłuższy niż trzy miesiące.
Jak wskazuje projektodawca prowadzone na posiedzeniu przygotowawczym ewentualne negocjacje ugodowe nie
powinny być zakłócane przez obawę stron, że ich oświadczenia złożone w toku negocjacji wpłyną na późniejsze
oceny sądu. Wobec tego, dla zapewnienia maksymalnej skuteczności posiedzenia przygotowawczego, oświadczeń
tych nie zamieszcza się w protokole, a nawet przewiduje się zastosowanie art. 183 4 § 3 KPC, w myśl którego
powoływanie się na takie oświadczenia w późniejszym toku postępowania jest bezskuteczne. Sam zaś protokół
powinien być sporządzony tylko w formie pisemnej (bez nagrywania), przy czym należy uprawnić przewodniczącego
do pominięcia w nim tych treści, których wymaga art. 158 KPC, a które mogłyby utrudnić rozwiązanie sporu bez
rozprawy (projektowany art. 2058 KPC). Jeżeli zawarto ugodę, jej osnowę wciąga się do protokołu albo zamieszcza
w odrębnym dokumencie, podpisanym przez strony, stanowiącym załącznik do protokołu.

Posiedzenie przygotowawcze ma na celu rozwiązanie sporu bez konieczności dalszych posiedzeń. Jeżeli nie dochodzi do ugodowego rozwiązania, sporządza się plan rozprawy. Sąd może skierować strony do mediacji. Protokół z posiedzenia ma formę pisemną, bez nagrywania.