Organ sprawujący nadzór nad działalnością stowarzyszenia nie jest uczestnikiem postępowania w sprawie o zmianę danych w Krajowym Rejestrze Sądowym

Sąd Najwyższy rozstrzygnął, że organ nadzoru stowarzyszenia nie jest uczestnikiem postępowania zmiany danych w KRS. Sprawa dotyczyła zmian statutu i organu nadzoru stowarzyszenia Klub S. Niepewność prawna dotyczyła roli organu nadzoru w rejestracji stowarzyszeń po zmianach w prawie o stowarzyszeniach.

Tematyka: Sąd Najwyższy, organ nadzoru, stowarzyszenie, postępowanie rejestrowe, zmiany w prawie o stowarzyszeniach, Krajowy Rejestr Sądowy, rola organu nadzoru, status uczestnika, zmiana danych w KRS

Sąd Najwyższy, rozstrzygając zagadnienie prawne przedstawione przez Sąd Okręgowy w Gdańsku, orzekł
31.1.2019 r., że organ sprawujący nadzór nad działalnością stowarzyszenia na mocy art. 8 ustawy z 7.4.1989
r. – Prawo o stowarzyszeniach (t.j.: Dz.U. z 2019 r. poz. 713 ze zm., dalej jako: PrStow) nie jest uczestnikiem
postępowania w sprawie o zmianę danych w Krajowym Rejestrze Sądowym (III CZP 65/18).
Stan faktyczny
3.7.2017 r. Klub S. będący w stanie upadłości złożył wniosek o zmiany w rejestrze stowarzyszeń Krajowego Rejestru
Sądowego, dotyczące siedziby, statutu, organu nadzoru oraz członków zarządu i komisji rewizyjnej. W dniu
28.8.2017 r. Sąd Rejonowy z G. dokonał żądanych wpisów, wśród których była m.in. zmiana siedziby stowarzyszenia
z miejscowości S., gmina S., powiat S. na miejscowość S., gmina S., powiat S., województwo, a także zmiana organu
sprawującego nadzór z Prezydenta Miasta S. na Prezydenta Miasta S.
Na postanowienie Sądu Rejonowego w G. apelację jako organ nadzoru wniósł Prezydent Miasta S., powołując się na
naruszenie art. 10 ust. 1 oraz art. 21 i 26 PrStow. Prezydent Miasta S. zwrócił uwagę na to, że podczas zwyczajnego
walnego zebranie członków stowarzyszenia, które odbyło się 25.6.2017 r., a podczas którego dokonano zmian
objętych wpisem do KRS, zostało zwołane z naruszeniem przepisów statutu. Prezydent zarzucił, że „przedstawiciel
stowarzyszenia E.J. była uprawniona jedynie do prowadzenia bieżących spraw stowarzyszenia, z wyłączeniem
kompetencji do zwołania walnego zebrania, które ma tylko zarząd lub kurator”. Prezydent podkreślił, też że
w prokuraturze toczy się postępowanie przygotowawcze dotyczące „fałszerstwa wyborczego” w stowarzyszeniu.
Klub wniósł o odrzucenie apelacji Prezydenta Miasta S., argumentując to tym, że Prezydent, w związku
z przeniesieniem siedziby Klubu z S. do S. nie ma już żadnych kompetencji nadzorczych w stosunku do Klubu
i utracił „zdolność do uczestnictwa w niniejszym postępowaniu”. Jednocześnie Klub wniósł o wezwanie do udziału
w sprawie Prezydenta Miasta S. jako organu nadzorczego.
Podczas rozpatrywania apelacji Sąd Okręgowy w Gdańsku powziął poważne wątpliwości, które w formie
zagadnienia prawnego przedstawił Sądowi Najwyższemu.
„Wątpliwość podstawowa dotyczy w ogóle tego, czy organ sprawujący na podstawie art. 8 ust. 5 Pr.stow. nadzór nad
działalnością stowarzyszenia – niezależnie od tego, czy jest to Prezydent Miasta S., czy Prezydent Miasta S. – jest
zainteresowanym w rozumieniu art. 510 § 1 KPC w sprawie o zmianę danych w rejestrze stowarzyszeń,
a w konsekwencji czy może wnieść apelację od postanowienia sądu rejestrowego w tym przedmiocie”. Sąd
Okręgowy w Gdańsku zauważył, że od chwili wejścia w życie przepisów ustawy z 25.9.2015 r. o zmianie ustawy -
Prawo o stowarzyszeniach oraz niektórych innych ustaw (Dz.U. z 2015 r., poz. 1923 dalej jak ZmPrStow15) organ
nadzoru nie jest już i nie może być uczestnikiem postępowania o wpis i wykreślenie stowarzyszenia do rejestru,
a także w sprawach dotyczących zmian w statucie.
Z uzasadnienia SN
Sąd Najwyższy, rozstrzygając powyższe zagadnienie prawne orzekł, że organ sprawujący nadzór nad działalnością
stowarzyszenia (art. 8 PrStow) nie jest uczestnikiem postępowania w sprawie o zmianę danych w Krajowym
Rejestrze Sądowym.
W uzasadnieniu Sąd Najwyższy odniósł się do zmian w prawie o stowarzyszeniach dokonanych ZmPrStow15, które
zniosły kontrolę stowarzyszeń sprawowaną przez organ nadzorczy, pozwalającą nawet na udział tego organu
w charakterze uczestnika w postępowaniu rejestrowym. Zmiany te miały na celu nie tylko poszerzenie
zagwarantowanej konstytucyjnie zasady wolności (art. 58 Konstytucji RP) oraz zrównanie stowarzyszeń z innymi
osobami zrzeszeniowymi niepodlegającymi kontroli wstępnej, ale także znaczne skrócenie postępowania
rejestrowego.
Sąd Najwyższy zaznaczył, że „na skutek uchylenia art. 13 ust. 2 i art. 15 PrStow – przy jednoczesnym wprowadzeniu
obowiązku doręczania postanowień o rejestracji organom nadzorczym wraz ze statutem, listą założycieli podjętymi
uchwałami (art. 16 ust. 4 PrStow) oraz przy utrzymaniu w mocy przepisów rozdziału 3 »Nadzór nad
stowarzyszeniami«, przewidujących wiele instrumentów kontrolnych, prowadzących także do rozwiązania
stowarzyszenia – jedyną formą nadzoru jest obecnie nadzór następczy”. Taki sposób unormowania, jak zauważa
Sąd Najwyższy, „w pełni urzeczywistnia przewidzianą w art. 58 Konstytucji RP zasadę wolności zrzeszania się, która

wprawdzie dopuszcza odmowę rejestracji stowarzyszenia oraz przewiduje orzeczenie zakazu jego działalności, nie
pozwala natomiast na kreatywne oddziaływanie czynnika administracyjnego na etapie powstawania
stowarzyszenia i jego rejestrowania”.
Zdaniem Sądu Najwyższego, powyższe znaczą, że z chwilą wejścia w życie ZmPrStow15 o rgan sprawujący
nadzór nad działalnością stowarzyszenia nie jest uczestnikiem postępowania rejestrowego oraz w sprawie
o zmianę danych w Krajowym Rejestrze Sądowym. W związku z wyraźnym zakazem ustanowionym w art. 6943 §
2 KPC nie może także uzyskać statusu uczestnika na podstawie art. 510 § 2 KPC, niezależnie od tego, że wynik
postępowania rejestrowego nie dotyczy jego „praw własnych”. W związku z tym Sąd Najwyższy orzekł, że organ
sprawujący nadzór nad działalnością stowarzyszenia nie jest uczestnikiem postępowania w sprawie o zmianę
danych w Krajowym Rejestrze Sądowym.
III CZP 65/18

Sąd Najwyższy uznał, że organ nadzoru stowarzyszenia nie ma statusu uczestnika w postępowaniu rejestrowym. Zmiany prawne z 2015 r. zniosły kontrolę nadzoru nad stowarzyszeniami, skracając postępowanie rejestrowe. Decyzja SN potwierdza ograniczoną rolę organu nadzoru w procesie zmiany danych w KRS.