Zmiany w zakresie opłat sądowych

Sejm VIII kadencji pracuje nad uchwaleniem rządowego projektu ustawy o zmianie ustawy - Kodeks postępowania cywilnego oraz niektórych innych ustaw. Projekt ma na celu dokonanie zmian w zakresie opłat sądowych, aby odpowiedzieć na problemy związane z niskim poziomem opłat, które nie ulegały zmianie od dłuższego czasu. Zmianie mają ulec m.in. opłaty w sprawach o prawa majątkowe, gdzie pobierana będzie opłata stosunkowa od wartości przedmiotu sporu. Projekt przewiduje także uregulowanie kwestii opłaty manipulacyjnej oraz jednoznaczne pobieranie opłat od pism procesowych. Dodatkowo proponowane są zmiany dotyczące zwolnienia stron z konieczności ponoszenia opłat sądowych.

Tematyka: opłaty sądowe, zmiany w KSCU, proj. ustawa, opłata manipulacyjna, zwolnienie od kosztów, pisma procesowe, wartość przedmiotu sporu

Sejm VIII kadencji pracuje nad uchwaleniem rządowego projektu ustawy o zmianie ustawy - Kodeks
postępowania cywilnego oraz niektórych innych ustaw (druk sejmowy Nr 3137). 11.4.2019 r. Komisja
Nadzwyczajna do spraw zmian w kodyfikacjach zarekomendowała przyjęcie przez Sejm przedmiotowego
projektu ustawy, który ma dokonywać także zmian w zakresie opłat sądowych.
Projekt stanowi odpowiedź na pojawiające się w praktyce sądowej problemy związane z kwestiami dotyczącymi opłat
sądowych uregulowanych w ustawie z 28.7.2005 r. o kosztach sądowych w sprawach cywilnych (t.j.: Dz.U. z 2019 r.
poz. 785 ze zm., dalej jako: KSCU).
Zaniżony poziom opłat sądowych, których wysokość zasadniczo nie ulegała zmianie od wielu lat, mimo zwiększenia
się wartości nabywczej pieniądza, powoduje, że strony sporów nie podejmują prób ich rozwiązywania w inny sposób,
lecz od razu wnoszą sprawy do sądu. W ten sposób sądy zalewa nadmiar spraw drobnych, który powoduje
przeciążenie sądów, przez co wydłuża się oczekiwanie na rozstrzygnięcia w poważniejszych sprawach. Również
można zauważyć, że b rak ciężaru finansowego związanego z żądaniem pisemnego uzasadnienia
rozstrzygnięcia powoduje, iż takie wnioski są składane bez kalkulacji, czy rzeczywiście są potrzebne, a co za
tym idzie, strony żądają pisemnych uzasadnień rozstrzygnięć w obiektywnie błahych sprawach.
Zmianie mają ulec choćby opłaty w sprawach o prawa majątkowe, gdzie pobiera się opłatę stosunkową od pisma
obliczoną od wartości przedmiotu sporu lub wartości przedmiotu zaskarżenia. I tak, zgodnie z proj. przepisem art. 13
ust. 1 KSCU, w sprawach o prawa majątkowe pobierać się będzie opłatę stałą od pisma ustaloną według
wartości przedmiotu sporu lub wartości przedmiotu zaskarżenia:
1) do 250 zł – 30 zł;
2) ponad 250 do 500 zł – 100 zł;
3) ponad 500 do 1 000 zł – 150 zł;
4) ponad 1 000 do 2 000 zł – 200 zł;
5) ponad 2 000 do 4 000 zł – 300 zł;
6) ponad 4 000 do 6 000 zł – 400 zł;
7) ponad 6 000 do 8 000 zł – 500 zł;
8) ponad 8 000 do 10 000 zł – 600 zł;
9) ponad 10 000 do 12 500 zł – 700 zł;
10) ponad 12 500 do 15 000 zł – 800 zł;
11) ponad 15 000 do 18 000 zł – 900 zł;
12) ponad 18 000 do 20 000 zł – 1 000 zł.
Natomiast w sprawach o wartości przedmiotu sporu lub zaskarżenia w kwocie od ponad 20 000 do 4 000 000 zł
będzie pobierana kwota 5%. Natomiast w sprawach o wartości przedmiotu sporu lub zaskarżenia w kwocie od ponad
4 000 000 zł będzie pobierana kwota 200 000 zł i 0,5% od nadwyżki ponad 4 000 000 zł, nie więcej jednak, niż 500
000 zł.
Natomiast projekt przepisu art. 14a KSCU przewiduje, że: „1. W sprawie, w której powództwo zostało oddalone
w trybie art. 1911 Kodeksu postępowania cywilnego, powoda nie obciąża się kosztami sądowymi. 2. Jeżeli jednak
apelacja została oddalona w trybie art. 3671 Kodeksu postępowania cywilnego, sąd drugiej instancji obciąży powoda
opłatą podstawową od pozwu i od apelacji. Jeżeli powód wniósł o zwolnienie od kosztów sądowych, sąd drugiej
instancji może mu je przyznać”.
Ponadto, co do spraw, o których mowa w przepisach art. 13 ust. 5, art. 22, art. 23, art. 44, art. 49, art. 62, art. 64, art.
68, art. 70, art. 71 KSCU, istniejące do tej pory stawki opłat w kwocie 30, 40, 50 i 60 zł zostaną zastąpione jedną
stawką w wysokości 100 zł.
Interesujące rozwiązanie zostało zawarte w proj. art. 79 ust. 3 KSCU, gdzie uregulowano kwestie tzw. opłaty
manipulacyjnej w wysokości 30 zł. Taka opłata ma być pobierana w przypadku zwrotu opłaty z powodu

nierozpoznania danego pisma z przyczyn zależnych od strony. W sytuacji, w której doszło do nieprzeprowadzenia
postępowania, którego dotyczyło pismo, a od którego pobrano opłatę, sąd ponosi określony nakład pracy, materiałów
biurowych i wydatków na korespondencję. Tym samym, gdy nierozpoznanie danego wniosku nastąpiło z powodów
zależnych od strony, to strona powinna ponieść choćby częściowe koszty z tym związane. Tak więc opłata wniesiona
przez stronę nadal będzie podlegać zwrotowi, ale po potrąceniu opłaty manipulacyjnej.
Ponieważ istnieją w sądach rozbieżności w zakresie pobierania opłat od pism procesowych zawierających
oświadczenia o rozszerzeniu powództwa lub o innej jego zmianie powodującej wzrost wartości przedmiotu
sporu, to projekt przewiduje jednoznaczne uregulowanie tych kwestii poprzez wskazanie, że pisma takie będą
podlegać opłacie.
Projektowany przepis art. 77a KSCU ma zawierać regulację, w myśl której nie pobiera się opłaty od pierwszego
wniosku o wydanie odpisu orzeczenia kończącego postępowanie z klauzulą wykonalności, złożonego przez stronę
inicjującą postępowanie.
W przypadku przekazania sprawy innemu sądowi nie będzie przekazywać się temu sądowi pobranych w tej sprawie
opłat sądowych, co uregulowano w proj. przepisie art. 21a KSCU.
Słusznie ma zostać znowelizowany przepis art. 5 KSCU poprzez wskazanie, że wydatki związane z doręczaniem
pism sądowych nie obciążają stron, z wyjątkiem kosztów doręczenia przez komornika oraz dodatkowych
kosztów doręczenia za granicą, w tym kosztów tłumaczenia.
Odnosząc się do zwolnienia strony z konieczności ponoszenia opłat sądowych słusznie autorzy projektu ustawy
zauważyli, że „obecne wymagania do zwolnienia od kosztów sądowych są zbyt ostre: bada się tylko, czy w danej,
istniejącej w określonym momencie sytuacji uiszczenie kosztu doprowadzi do uszczerbku utrzymania, nie bierze się
natomiast pod uwagę dalszych konsekwencji tego wydatku dla materialnego bytu strony: że może zostać
pozbawiona możliwości wywiązania się z kolejnych zobowiązań itd. Przy dzisiejszym poziomie zamożności polskiego
społeczeństwa takie szersze spojrzenie na sytuację materialną strony wydaje się uzasadnione ze względów
społecznych; spora część polskich gospodarstw domowych nie dysponuje zabezpieczeniem w postaci oszczędności.
Wobec tego należy poszerzyć podstawy zwolnienia od kosztów sądowych o sytuację, w której istnieje groźba
narażenia zwalnianego na uszczerbek koniecznego utrzymania” (Uzasadnienie, s. 188).

Projektowane zmiany w zakresie opłat sądowych mają na celu zwiększenie sprawności sądów poprzez odpowiednie dostosowanie wysokości opłat do wartości przedmiotu sporu. Wprowadzenie jednoznacznych zasad dotyczących opłat od pism procesowych oraz opłaty manipulacyjnej ma na celu usprawnienie postępowania sądowego i zmniejszenie nadmiaru spraw drobnych. Dodatkowo rozszerzenie podstaw zwolnienia stron z konieczności ponoszenia opłat sądowych ma na celu uwzględnienie szerszego kontekstu finansowego stron sporu.