Jurysdykcja szczególna i uznawanie orzeczeń sądowych

Spór dotyczący zobowiązania do zapłaty wynikającego z uchwały zgromadzenia ogólnego wspólnoty mieszkaniowej podlega jurysdykcji szczególnej zgodnie z rozporządzeniem Nr 1215/2012. Trybunał Stanu orzekł, że istnienie zobowiązania prawnego jest kluczowe dla zastosowania przepisu. Pozwala to na ustalenie, że spór dotyczący tego zobowiązania należy uznać za należący do spraw dotyczących umowy. Z kolei spór dotyczący kosztów utrzymania części wspólnych budynku mieszkalnego jest uznany za spór dotyczący umowy o świadczenie usług zgodnie z rozporządzeniem Nr 593/2008.

Tematyka: jurysdykcja szczególna, uznawanie orzeczeń sądowych, rozporządzenie Nr 1215/2012, spór dotyczący zobowiązania, uchwała zgromadzenia ogólnego wspólnoty mieszkaniowej, koszty utrzymania, prawo rzeczowe, świadczenie usług, Trybunał Stanu, wyrok TS Kerr C-25/18

Spór dotyczący zobowiązania do zapłaty wynikającego z uchwały zgromadzenia ogólnego wspólnoty mieszkaniowej podlega jurysdykcji szczególnej zgodnie z rozporządzeniem Nr 1215/2012. Trybunał Stanu orzekł, że istnienie zobowiązania prawnego jest kluczowe dla zastosowania przepisu. Pozwala to na ustalenie, że spór dotyczący tego zobowiązania należy uznać za należący do spraw dotyczących umowy. Z kolei spór dotyczący kosztów utrzymania części wspólnych budynku mieszkalnego jest uznany za spór dotyczący umowy o świadczenie usług zgodnie z rozporządzeniem Nr 593/2008.

Spór dotyczący zobowiązania do zapłaty wynikającego z uchwały zgromadzenia ogólnego wspólnoty
mieszkaniowej należy do zakresu pojęcia „spraw dotyczących umowy” w rozumieniu art. 7 pkt 1 lit. a)
rozporządzenia Nr 1215/2012.
Stan faktyczny
P. Postnov i N. Postnova (mieszkający w Dublinie) są właścicielami lokali mieszkalnych objętych odrębną własnością
w budynku wielomieszkaniowym położonym w Bansko (Bułgaria). Lokale te nabyli na podstawie umowy sprzedaży
zawartej w 2008 r. Na corocznych zgromadzeniach ogólnych współwłaścicieli tej nieruchomości, które odbyły się
w latach 2013-2017, przyjęto uchwały w sprawie corocznych składek na poczet budżetu wspólnoty mieszkaniowej na
pokrycie kosztów utrzymania części wspólnych. Twierdząc, że P. Postnov i N. Postnova nie wywiązali się w pełni
z obowiązku zapłaty tych corocznych składek, B.A. Kerr, jako zarządca nieruchomości, wytoczył powództwo przed
sąd rejonowy w Rozłogu (Bułgaria) dochodząc zasądzenia obowiązku uiszczenia przez nich kwoty tych składek,
powiększonej o odsetki za zwłokę.
Pytania prejudycjalne
• Czy wykładni art. 7 pkt 1 lit. a) rozporządzenia Parlamentu Europejskiego i Rady (UE) Nr 1215/2012 z 12.12.2012 r.
w sprawie jurysdykcji i uznawania orzeczeń sądowych oraz ich wykonywania w sprawach cywilnych i handlowych
(Dz. Urz. L Nr 351 z 2012 r., s. 1) należy dokonywać w ten sposób, że spór dotyczący – wynikającego z uchwały
zgromadzenia ogólnego współwłaścicieli budynku wielomieszkaniowego nieposiadającego osobowości prawnej
i ustanowionego specjalnie na mocy ustawy w celu wykonywania niektórych praw, przyjętej przez większość
członków wspólnoty mieszkaniowej, lecz wiążącej wszystkich jej członków – zobowiązania do zapłaty należy uznać
za należący do zakresu pojęcia „spraw dotyczących umowy” w rozumieniu tego przepisu?
• Czy spór dotyczący wynikającego z uchwały zgromadzenia ogólnego współwłaścicieli budynku mieszkalnego
zobowiązania do zapłaty kosztów utrzymania części wspólnych tej nieruchomości należy uznać za spór dotyczący
umowy o świadczenie usług w rozumieniu art. 4 ust. 1 lit. b) rozporządzenia Parlamentu Europejskiego i Rady (WE)
Nr 593/2008 z 17.6.2008 r. w sprawie prawa właściwego dla zobowiązań umownych (Rzym I) (Dz. Urz. L Nr 177
z 2008 r., s. 6), czy też umowy, której przedmiotem są prawa rzeczowe w rozumieniu art. 4 ust. 1 lit. c) tego
rozporządzenia?
Stanowisko TS
Pojęcie „sprawy dotyczące umowy”
Zgodnie z orzecznictwem Trybunału jurysdykcja przewidziana w art. 4 rozporządzenia Nr 1215/2012, mianowicie
jurysdykcja sądów państwa członkowskiego, na terytorium którego pozwany zamieszkuje, stanowi zasadę
ogólną. Wyłącznie w drodze odstępstwa od tej zasady ogólnej rozporządzenie Nr 1215/2012 zawiera przepisy
o jurysdykcji szczególnej i wyłącznej, dotyczące wymienionych w sposób wyczerpujący przypadków, w których
powództwo przeciwko pozwanemu może – lub powinno, w zależności od sytuacji – zostać wniesione do sądu innego
państwa członkowskiego (wyroki: E.ON Czech Holding, C-560/16, pkt 26; Löber, C-304/17, pkt 18). Przewidziane
w rozporządzeniu Nr 1215/2012 przepisy o jurysdykcji szczególnej należy zatem interpretować w sposób ścisły, nie
pozwalając na wykładnię wykraczającą poza przypadki wyraźnie przewidziane w tym rozporządzeniu (wyroki: ÖFAB,
C-147/12, pkt 31; OTP Bank, C-519/12, pkt 23; Granarolo, C-196/15, pkt 18).
W odniesieniu do ustanowionej w art. 7 pkt 1 lit. a) rozporządzenia Nr 1215/2012 zasady jurysdykcji szczególnej TS
orzekł, że zawarcie umowy nie stanowi warunku zastosowania tego przepisu (wyroki: Kolassa, C-375/13, pkt 38;
Austro-Mechana, C-572/14, pkt 34). Mimo że art. 7 pkt 1 lit. a) rozporządzenia Nr 1215/2012 nie wymaga aby została
zawarta umowa, stwierdzenie istnienia zobowiązania jest niemniej nieodzowne dla zastosowania tego przepisu,
ponieważ przysługująca na jego podstawie jurysdykcja jest ustalana według miejsca, gdzie zobowiązanie będące
podstawą powództwa zostało wykonane albo miało być wykonane. Trybunał podkreślił, że pojęcia „sprawy
dotyczącej umowy” w rozumieniu tego przepisu nie można zatem rozciągać na sytuacje, w których nie istnieje żadne
zobowiązanie dobrowolnie zaciągnięte przez jedną stronę względem drugiej (wyroki: Česká spořitelna, C-419/11, pkt
46; Kolassa, pkt 39). W konsekwencji stosowanie zasady jurysdykcji szczególnej ustanowionej dla spraw
dotyczących umów w art. 7 pkt 1 lit. a) rozporządzenia Nr 1215/2012 zakłada ustalenie istnienia zobowiązania
prawnego dobrowolnie zaciągniętego przez jedną stronę względem drugiej, na którym to zobowiązaniu
zostało oparte powództwo (wyroki: Česká spořitelna, pkt 47; Austro-Mechana, pkt 36).




Z orzecznictwa TS wynika, że zobowiązania do zapłaty pewnej kwoty, oparte na istnieniu stosunku członkostwa
pomiędzy stowarzyszeniem a jego członkami powinny być uważane za wchodzące w zakres „umów lub roszczeń
wynikających z umów” w rozumieniu tego przepisu z tego powodu, że przystąpienie do stowarzyszenia prawa
prywatnego powoduje powstanie między członkami ścisłej więzi takiego samego typu jak ta, która powstaje między
stronami umowy (wyroki: Peters Bauunternehmung, 34/82, pkt 13, 15; Powell Duffryn, C-214/89, pkt 15; Engler, C-
27/02, pkt 47). Zdaniem rzecznik generalnej nawet jeśli członkostwo we wspólnocie mieszkaniowej jest ustanowione
na mocy przepisów prawa, to szczegóły dotyczące zarządzania nią są w odpowiednich przypadkach regulowane
w umowie, a wejście do wspólnoty następuje poprzez dobrowolne nabycie nieruchomości objętych odrębną
własnością wraz z udziałami we współwłasności części wspólnych nieruchomości, w związku z czym zobowiązanie
współwłaścicieli wobec wspólnoty mieszkaniowej, takie jak będące przedmiotem postępowania głównego, należy
uznać za dobrowolnie zaciągnięte zobowiązanie prawne w rozumieniu orzecznictwa TS (pkt 54 opinii).
Trybunał orzekł, że wykładni art. 7 pkt 1 lit. a) rozporządzenia Nr 1215/2012 należy dokonywać w ten sposób,
że w sytuacji gdy zobowiązanie do zapłaty wynika z uchwały zgromadzenia ogólnego współwłaścicieli
budynku wielomieszkaniowego nieposiadającego osobowości prawnej i ustanowionego specjalnie na mocy
ustawy w celu wykonywania niektórych praw, przyjętej przez większość członków wspólnoty mieszkaniowej,
lecz wiążącej wszystkich jej członków, spór dotyczący owego zobowiązania do zapłaty należy uznać za
należący do zakresu pojęcia „spraw dotyczących umowy” w rozumieniu tego przepisu.
Spór dotyczący umowy o świadczenie usług
W art. 24 pkt 1 rozporządzenia Nr 1215/2012 ustanowiono jurysdykcje wyłączną dla spraw, których przedmiotem
są prawa rzeczowe na nieruchomościach oraz najem lub dzierżawa nieruchomości. Z orzecznictwa TS wynika,
że ta jurysdykcja obejmuje nie wszystkie sprawy, które dotyczą praw rzeczowych na nieruchomości, lecz tylko te
spośród nich, które są objęte zakresem stosowania tego rozporządzenia i jednocześnie zaliczają się do spraw, które
mają na celu z jednej strony określenie granic lub składu nieruchomości, własności, posiadania lub istnienia innych
praw rzeczowych na nieruchomości, a z drugiej strony zapewnienie osobom, którym te prawa przysługują, ochrony
związanych z tymi prawami prerogatyw (wyroki: Komu i in., C-605/14, pkt 26; Schmidt, C-417/15, pkt 30). W świetle
tych rozważań i w zakresie, w jakim powództwo leżące u podstaw sporu w postępowaniu głównym nie stanowi
żadnego z przywołanych powództw, lecz opiera się na prawie wspólnoty mieszkaniowej do uzyskania zapłaty składek
na pokrycie kosztów utrzymania części wspólnych budynku, zdaniem TS, to powództwo nie może zostać uznane za
dotyczące umowy, której przedmiotem jest prawo rzeczowe na nieruchomości w rozumieniu art. 4 ust. 1 lit. c)
rozporządzenia Nr 593/2008.
Z orzecznictwa TS wynika, że pojęcie „usługi” w rozumieniu art. 7 pkt 1 lit. b) tiret drugie rozporządzenia Nr
1215/2012 implikuje co najmniej wykonywanie przez stronę, która świadczy usługę, odpłatnie określonej czynności
(wyroki: Falco Privatstiftung i Rabitsch, C-533/07, pkt 29; Saey Home & Garden, C-64/17, pkt 38).
W rozpatrywanej sprawie powództwo wytoczone przed sądem odsyłającym ma na celu wyegzekwowanie obowiązku
uiszczenia przez zainteresowane osoby składki na poczet kosztów utrzymania nieruchomości, w ramach której są oni
właścicielami lokali objętych odrębną własnością; przy czym wysokość tej składki została ustalona przez
zgromadzenie ogólne współwłaścicieli. W konsekwencji TS uznał, że spór – taki jak będący przedmiotem
postępowania głównego – należy uznać za mający za przedmiot nie prawo rzeczowe na nieruchomości w rozumieniu
art. 4 ust. 1 lit. c) rozporządzenia Nr 593/2008, lecz świadczenie usług w rozumieniu art. 4 ust. 1 lit. b) tego
rozporządzenia.
Trybunał orzekł, że art. 4 ust. 1 lit. b) rozporządzenia Nr 593/2008 należy interpretować w ten sposób, że spór
dotyczący wynikającego z uchwały zgromadzenia ogólnego współwłaścicieli budynku mieszkalnego
zobowiązania do zapłaty kosztów utrzymania części wspólnych tego budynku, należy uznać za spór
dotyczący umowy o świadczenie usług w rozumieniu tego przepisu.
Zgodnie z zasadą jurysdykcji szczególnej na podstawie art. 7 pkt 1 lit. a) rozporządzenia Nr 1215/2012, w przypadku
sporów „w sprawach dotyczących umowy” właściwe są sądy miejsca wykonania danego zobowiązania.
Z uzasadnienia przedstawionego wyroku wynika, że dla kwalifikacji danego stosunku jako podlegającemu tej
zasadzie nie jest wymagane formalne zawarcie umowy, ale wystarczy istnienia zobowiązania prawnego, które
zostało dobrowolnie zaciągnięte przez jedną stronę wobec drugiej i na którym to zobowiązaniu zostało oparte
powództwo. Trybunał uznał, że członkostwo we wspólnocie mieszkaniowej stanowi właśnie takie dobrowolnie
zaciągnięte zobowiązanie prawne i wynikające z niego powództwo objęte jest zakresem art. 7 pkt 1 lit. a)
rozporządzenia Nr 1215/2012.
Ponadto, w uzasadnieniu prezentowanego wyroku TS uznał, że wynikające z uchwały zgromadzenia ogólnego
współwłaścicieli budynku mieszkalnego zobowiązania do zapłaty kosztów utrzymania części wspólnych tego
budynku, nie są prawami rzeczowymi na nieruchomości w rozumieniu art. 4 ust. 1 lit. c) rozporządzenia Nr 593/2008,
ale świadczeniem usług w rozumieniu art. 4 ust. 1 lit. b) tego rozporządzenia.




Wyrok TS z 8.5.2019 r., Kerr, C-25/18







Trybunał Stanu podkreślił, że członkostwo we wspólnocie mieszkaniowej stanowi dobrowolnie zaciągnięte zobowiązanie prawne, co podlega zasadzie jurysdykcji szczególnej. Wnioskiem jest, że spory dotyczące takich zobowiązań powinny być rozpatrywane przez sądy miejsca wykonania zobowiązania. Wyrok TS z 8.5.2019 r., Kerr, C-25/18, potwierdza te zasady.