Co to jest znak towarowy Unii Europejskiej (unijny znak towarowy)?

W dzisiejszym zglobalizowanym świecie, gdzie konkurencja na rynku jest coraz większa, ochrona marki staje się kluczowym elementem strategii każdego przedsiębiorstwa. Jednym z najskuteczniejszych narzędzi pozwalających zabezpieczyć swoją tożsamość handlową na szeroką skalę jest znak towarowy Unii Europejskiej, często określany skrótem EUTM (European Union Trade Mark). Zapewnia on jednolitą ochronę na terytorium wszystkich państw członkowskich UE poprzez jedną rejestrację. Zrozumienie, czym dokładnie jest unijny znak towarowy, jakie korzyści niesie jego posiadanie oraz jak przebiega proces jego uzyskania, jest niezwykle istotne dla firm planujących ekspansję lub już działających na rynku europejskim.

Definicja unijnego znaku towarowego – klucz do ochrony marki w Europie

Unijny znak towarowy (EUTM), dawniej znany jako wspólnotowy znak towarowy (CTM), to prawo własności przemysłowej o charakterze jednolitym, które zapewnia wyłączność używania zarejestrowanego oznaczenia na całym terytorium Unii Europejskiej. Oznacza to, że po pomyślnym przejściu procedury rejestracyjnej przed Urzędem Unii Europejskiej ds. Własności Intelektualnej (EUIPO) z siedzibą w Alicante, w Hiszpanii, przedsiębiorca uzyskuje ochronę w każdym z 27 państw członkowskich. Nie ma potrzeby składania oddzielnych wniosków w poszczególnych krajach, co stanowi ogromne ułatwienie administracyjne i finansowe.

Definicja znaku towarowego, również w kontekście unijnym, odnosi się do każdego oznaczenia, które nadaje się do odróżnienia towarów lub usług jednego przedsiębiorstwa od towarów lub usług innych przedsiębiorstw. Kluczową cechą EUTM jest jego _jednolity charakter_. Oznacza to, że znak jest rejestrowany, przenoszony, unieważniany lub podlega wygaśnięciu w odniesieniu do całego terytorium Unii Europejskiej. Nie można ograniczyć jego terytorialnego zakresu do wybranych państw członkowskich. Jest to zasada "wszystko albo nic", która gwarantuje spójność ochrony.

Podstawą prawną funkcjonowania unijnych znaków towarowych jest Rozporządzenie Parlamentu Europejskiego i Rady (UE) 2017/1001 z dnia 14 czerwca 2017 r. w sprawie znaku towarowego Unii Europejskiej. Określa ono wszystkie aspekty związane ze zgłaszaniem, badaniem, rejestracją, utrzymaniem, egzekwowaniem oraz unieważnianiem tych praw. Zrozumienie tych przepisów jest fundamentalne dla skutecznego zarządzania portfelem znaków towarowych na poziomie europejskim.

Jakie korzyści płyną z posiadania unijnego znaku towarowego?

Rejestracja unijnego znaku towarowego niesie ze sobą szereg wymiernych korzyści dla przedsiębiorców, którzy myślą o budowaniu silnej i rozpoznawalnej marki na rynku europejskim. Te zalety sprawiają, że EUTM jest atrakcyjnym rozwiązaniem dla firm różnej wielkości, od start-upów po międzynarodowe korporacje.

Jednolita ochrona na całym terytorium UE

To fundamentalna i najważniejsza zaleta. Jedno zgłoszenie i jedna procedura rejestracyjna przed EUIPO zapewniają ochronę znaku towarowego we wszystkich 27 państwach członkowskich Unii Europejskiej. Obecnie (stan na maj 2024) są to: Austria, Belgia, Bułgaria, Chorwacja, Cypr, Czechy, Dania, Estonia, Finlandia, Francja, Grecja, Hiszpania, Holandia, Irlandia, Litwa, Luksemburg, Łotwa, Malta, Niemcy, Polska, Portugalia, Rumunia, Słowacja, Słowenia, Szwecja, Węgry i Włochy. W przypadku przyszłego rozszerzenia UE, ochrona EUTM automatycznie obejmie nowe państwa członkowskie bez konieczności podejmowania dodatkowych działań przez właściciela znaku. To niezwykle efektywne rozwiązanie, eliminujące potrzebę składania wielu wniosków krajowych i ponoszenia związanych z tym kosztów oraz komplikacji administracyjnych.

Uproszczona procedura i zarządzanie prawami

System EUTM charakteryzuje się scentralizowaną procedurą. Cały proces, od zgłoszenia po ewentualne postępowania sporne, odnowienia czy zmiany w rejestrze (np. zmiana adresu właściciela), odbywa się za pośrednictwem jednego urzędu – EUIPO. Zgłoszenie można złożyć w jednym z języków urzędowych UE, a następnie wybrać drugi język (jeden z pięciu języków EUIPO: angielski, francuski, niemiecki, hiszpański, włoski) dla celów proceduralnych, takich jak postępowanie sprzeciwowe czy unieważnieniowe. Również zarządzanie prawem po rejestracji jest znacznie prostsze. Odnowienie ochrony, które następuje co 10 lat, dokonuje się poprzez jedną opłatę i jedną czynność w EUIPO, a nie w 27 różnych urzędach patentowych.

Wzmocnienie wizerunku i wiarygodności marki

Posiadanie zarejestrowanego unijnego znaku towarowego jest wyraźnym sygnałem dla konsumentów, partnerów biznesowych i konkurencji, że firma poważnie traktuje ochronę swojej marki i inwestuje w jej rozwój na szeroką skalę. Znak ® (Registered Trademark symbol) umieszczony przy logo lub nazwie, które uzyskały ochronę EUTM, buduje zaufanie i podkreśla profesjonalizm przedsiębiorstwa. Chroniona marka staje się cennym aktywem niematerialnym, który może zwiększać wartość firmy, ułatwiać pozyskiwanie finansowania czy franczyzobiorców. Jest to również narzędzie do walki z nieuczciwą konkurencją i podrabianiem produktów, co bezpośrednio przekłada się na ochronę reputacji i udziałów rynkowych.

Co może być zarejestrowane jako unijny znak towarowy?

Zakres oznaczeń, które mogą uzyskać ochronę jako unijny znak towarowy, jest bardzo szeroki, pod warunkiem że spełniają podstawowy wymóg – zdolność odróżniającą. Oznacza to, że oznaczenie musi być w stanie odróżnić towary lub usługi jednego przedsiębiorcy od towarów lub usług innych. Zgodnie z przepisami, EUTM może składać się z jakichkolwiek oznaczeń, w szczególności z:

Wyrazów: w tym nazwisk osób, nazw firm, sloganów reklamowych, pojedynczych liter lub cyfr. Przykład: "Coca-Cola", "Google", "Just Do It".
Rysunków i elementów graficznych: logotypów, symboli, emblematów, ornamentów. Przykład: nadgryzione jabłko Apple, trójramienna gwiazda Mercedes-Benz.
Kształtów trójwymiarowych: w tym kształtu towaru lub jego opakowania. Przykład: charakterystyczny kształt butelki Coca-Coli, batonika Toblerone.
Kolorów lub zestawień kolorów: pod warunkiem, że kolor sam w sobie lub jego specyficzne zestawienie nabrało charakteru odróżniającego dla określonych towarów lub usług. Przykład: fioletowy kolor Milka dla czekolady, pomarańczowy dla Orange.
Znaków dźwiękowych: krótkich melodii, dżingli, sygnałów dźwiękowych. Przykład: ryk lwa MGM, melodia startowa Windows.
Znaków pozycyjnych: określających specyficzne umiejscowienie znaku na produkcie. Przykład: czerwony pasek na podeszwie butów Louboutin.
Znaków wzorów: składających się wyłącznie z regularnie powtarzającego się układu elementów.
Znaków ruchomych: przedstawiających zmianę pozycji elementów znaku.
Znaków multimedialnych: kombinacji obrazu i dźwięku.
Hologramów.

Należy jednak pamiętać, że istnieją bezwzględne i względne podstawy odmowy rejestracji. Do bezwzględnych podstaw należą m.in. brak charakteru odróżniającego (np. oznaczenia opisowe, wskazujące na rodzaj, jakość, ilość, przeznaczenie towaru), sprzeczność z porządkiem publicznym lub dobrymi obyczajami, czy też oznaczenia, które mogą wprowadzać odbiorców w błąd. Względne podstawy odmowy związane są z istnieniem wcześniejszych praw osób trzecich, np. identycznych lub podobnych wcześniejszych znaków towarowych zarejestrowanych dla identycznych lub podobnych towarów/usług, co mogłoby prowadzić do ryzyka konfuzji.

Proces rejestracji unijnego znaku towarowego krok po kroku

Procedura uzyskania ochrony dla unijnego znaku towarowego jest scentralizowana i prowadzona przez Urząd Unii Europejskiej ds. Własności Intelektualnej (EUIPO). Choć wydaje się złożona, jej przebieg jest uporządkowany i przewidywalny. Oto kluczowe etapy:

Zgłoszenie do EUIPO

Pierwszym krokiem jest złożenie wniosku o rejestrację EUTM. Można to zrobić elektronicznie za pośrednictwem strony internetowej EUIPO. Zgłoszenie musi zawierać:

Dane identyfikujące zgłaszającego (osoba fizyczna, prawna lub jednostka organizacyjna).
Przedstawienie znaku towarowego, który ma być chroniony. Musi być ono jasne, precyzyjne i pozwalać na jednoznaczne określenie przedmiotu ochrony.
Wykaz towarów i/lub usług, dla których znak ma być zarejestrowany, zgodnie z międzynarodową Klasyfikacją Nicejską. Precyzyjne określenie tego wykazu jest kluczowe, ponieważ zakres ochrony znaku będzie ograniczony do wskazanych towarów i usług.
Dowód uiszczenia opłaty zgłoszeniowej. Wysokość opłaty zależy od liczby klas towarów/usług.

Zgłaszający może wybrać jeden język zgłoszenia (dowolny język urzędowy UE) oraz drugi język, który będzie używany w postępowaniach sprzeciwowych, unieważnieniowych lub o wygaśnięcie (musi to być jeden z pięciu języków roboczych EUIPO: angielski, francuski, niemiecki, włoski lub hiszpański).

Badanie formalne i merytoryczne

Po otrzymaniu zgłoszenia, EUIPO przeprowadza badanie formalne, sprawdzając, czy wniosek spełnia wszystkie wymogi formalne (np. czy opłata została uiszczona, czy dane zgłaszającego są kompletne). Następnie przeprowadzane jest badanie merytoryczne pod kątem istnienia bezwzględnych podstaw odmowy rejestracji. EUIPO sprawdza, czy znak nie jest opisowy, czy nie jest sprzeczny z porządkiem publicznym, czy nie wprowadza w błąd itp. Co ważne, EUIPO nie bada z urzędu istnienia wcześniejszych, kolidujących praw osób trzecich (względnych podstaw odmowy), z wyjątkiem sytuacji, gdy zgłaszający wnioskuje o raport z badania (EU search report) dotyczący wcześniejszych unijnych znaków towarowych.

Publikacja zgłoszenia i okres sprzeciwowy

Jeśli zgłoszenie spełnia wymogi formalne i nie ma bezwzględnych podstaw odmowy rejestracji, zostaje opublikowane w Biuletynie Znaków Towarowych Unii Europejskiej. Od daty publikacji rozpoczyna się trzymiesięczny okres, w którym osoby trzecie, posiadające wcześniejsze prawa (np. właściciele wcześniejszych znaków towarowych, zarówno krajowych, jak i unijnych, czy też oznaczeń geograficznych), mogą wnieść sprzeciw wobec rejestracji zgłoszonego znaku. Sprzeciw musi być odpowiednio uzasadniony i opłacony. Jeśli sprzeciw zostanie wniesiony, rozpoczyna się postępowanie sporne, w ramach którego strony mają możliwość przedstawienia argumentów i dowodów, a także podjęcia próby ugodowego rozwiązania sporu (tzw. cooling-off period).

Rejestracja i publikacja znaku

Jeżeli w ciągu trzymiesięcznego okresu nie zostanie wniesiony żaden sprzeciw, albo jeśli wniesione sprzeciwy zostaną oddalone, znak towarowy zostaje zarejestrowany. Informacja o rejestracji jest publikowana w Biuletynie, a zgłaszający otrzymuje świadectwo rejestracji. Od tego momentu właściciel znaku dysponuje wyłącznym prawem do jego używania na terytorium całej Unii Europejskiej w odniesieniu do towarów i usług objętych rejestracją.

Ochrona unijnego znaku towarowego – jak długo trwa i co obejmuje?

Rejestracja unijnego znaku towarowego zapewnia jego właścicielowi silne i szerokie uprawnienia. Prawo ochronne na EUTM trwa 10 lat od daty zgłoszenia i może być przedłużane na kolejne dziesięcioletnie okresy, teoretycznie w nieskończoność, pod warunkiem uiszczenia odpowiednich opłat za odnowienie. Jest to istotna cecha, pozwalająca na długoterminową ochronę marki, która z czasem może zyskiwać na wartości i renomie.

Zakres ochrony przyznanej przez EUTM jest bardzo szeroki. Właściciel zarejestrowanego unijnego znaku towarowego ma prawo zakazać osobom trzecim używania w obrocie handlowym, bez jego zgody:

Jakiegokolwiek oznaczenia identycznego ze znakiem towarowym UE dla towarów lub usług identycznych z tymi, dla których znak towarowy UE został zarejestrowany.
Jakiegokolwiek oznaczenia, w przypadku którego z powodu jego identyczności lub podobieństwa do znaku towarowego UE oraz identyczności lub podobieństwa towarów lub usług istnieje prawdopodobieństwo wprowadzenia odbiorców w błąd; prawdopodobieństwo wprowadzenia w błąd obejmuje prawdopodobieństwo skojarzenia oznaczenia ze znakiem towarowym.
Jakiegokolwiek oznaczenia identycznego lub podobnego do znaku towarowego UE, niezależnie od tego, czy jest ono używane dla towarów lub usług identycznych, podobnych czy też niepodobnych do tych, dla których znak towarowy UE został zarejestrowany, jeżeli ten ostatni cieszy się renomą w Unii, a używanie tego oznaczenia bez uzasadnionej przyczyny przynosi nienależytą korzyść lub jest szkodliwe dla odróżniającego charakteru lub renomy wcześniejszego znaku towarowego.

Ochrona obejmuje więc nie tylko przypadki używania identycznego znaku dla identycznych towarów, ale również sytuacje, gdzie istnieje ryzyko konfuzji z powodu podobieństwa znaków i towarów/usług, a także ochronę renomowanych znaków towarowych przed ich rozwodnieniem lub pasożytniczym wykorzystaniem ich reputacji. Właściciel EUTM może dochodzić swoich praw przed sądami ds. unijnych znaków towarowych, które istnieją w każdym państwie członkowskim. Orzeczenie takiego sądu dotyczące naruszenia EUTM ma skutek na całym terytorium UE.

Warto również pamiętać o obowiązku rzeczywistego używania znaku. Jeśli właściciel EUTM nie używa znaku w sposób rzeczywisty na terytorium Unii Europejskiej przez nieprzerwany okres pięciu lat w odniesieniu do towarów lub usług, dla których został zarejestrowany, znak może zostać unieważniony na wniosek osoby trzeciej, chyba że istnieją uzasadnione powody nieużywania.

Koszty związane z uzyskaniem i utrzymaniem unijnego znaku towarowego

Decyzja o rejestracji unijnego znaku towarowego wiąże się z koniecznością poniesienia określonych kosztów. Są to przede wszystkim opłaty urzędowe na rzecz EUIPO oraz, w przypadku korzystania z pomocy profesjonalnego pełnomocnika (np. rzecznika patentowego), jego honorarium. Główne opłaty urzędowe to:

Opłata za zgłoszenie EUTM:
- Opłata podstawowa za jedną klasę towarów/usług (przy zgłoszeniu elektronicznym): 850 EUR.
- Opłata za drugą klasę towarów/usług: 50 EUR.
- Opłata za każdą kolejną klasę (powyżej dwóch): 150 EUR za klasę.
Opłata za odnowienie EUTM (po 10 latach): Koszty są takie same jak przy zgłoszeniu: 850 EUR za pierwszą klasę, 50 EUR za drugą i 150 EUR za każdą następną.
Inne opłaty: Mogą pojawić się dodatkowe opłaty związane np. ze złożeniem sprzeciwu (320 EUR), wnioskiem o unieważnienie lub wygaśnięcie prawa (630 EUR), czy też z wprowadzaniem zmian w rejestrze.

Należy podkreślić, że opłaty te, choć mogą wydawać się znaczące, są często bardziej opłacalne niż suma opłat za rejestracje krajowe w kilku czy kilkunastu państwach członkowskich. System EUTM oferuje więc pewną ekonomię skali. Przykładowo, jeśli przedsiębiorca planuje działalność w 5-6 krajach UE, koszt zgłoszenia EUTM może być już porównywalny lub niższy niż suma opłat za indywidualne zgłoszenia krajowe, nie wspominając o kosztach tłumaczeń i obsługi prawnej w każdym z tych krajów.

Do kosztów urzędowych należy doliczyć ewentualne wynagrodzenie rzecznika patentowego lub prawnika specjalizującego się w prawie własności intelektualnej. Choć zgłoszenia można dokonać samodzielnie, wsparcie profesjonalisty może znacząco zwiększyć szanse na pomyślną rejestrację, pomóc w prawidłowym sformułowaniu wykazu towarów i usług, przeprowadzić badanie zdolności rejestrowej znaku oraz reprezentować zgłaszającego w ewentualnych postępowaniach spornych. Więcej informacji na temat ochrony własności intelektualnej znajdziesz w naszym artykule: Kompleksowa ochrona własności intelektualnej dla Twojej firmy.

Kto może złożyć wniosek o rejestrację unijnego znaku towarowego?

System unijnych znaków towarowych jest otwarty i dostępny dla szerokiego kręgu podmiotów. Zgodnie z przepisami, wniosek o rejestrację EUTM może złożyć:

Każda osoba fizyczna. Niezależnie od narodowości czy miejsca zamieszkania.
Każda osoba prawna. Dotyczy to spółek kapitałowych (np. spółka z o.o., spółka akcyjna), spółek osobowych, fundacji, stowarzyszeń itp., zarejestrowanych w dowolnym kraju świata.
Jednostki organizacyjne nieposiadające osobowości prawnej, którym ustawa przyznaje zdolność prawną, np. spółki cywilne w niektórych jurysdykcjach, czy inne podmioty działające na podstawie prawa publicznego lub prywatnego.

Ważne jest, że zgłaszający nie musi mieć siedziby ani miejsca zamieszkania na terytorium Unii Europejskiej, aby móc ubiegać się o EUTM. Przedsiębiorcy z USA, Chin, Szwajcarii czy jakiegokolwiek innego kraju spoza UE mogą na równych zasadach korzystać z tego systemu ochrony. Jest to istotne ułatwienie dla firm globalnych, które chcą zabezpieczyć swoje marki na jednym z największych jednolitych rynków świata.

Jednakże, jeśli zgłaszający nie ma miejsca zamieszkania, siedziby ani rzeczywistego i poważnego przedsiębiorstwa przemysłowego lub handlowego na terytorium Europejskiego Obszaru Gospodarczego (EOG, który obejmuje kraje UE oraz Islandię, Liechtenstein i Norwegię), musi być reprezentowany przed EUIPO przez profesjonalnego pełnomocnika (np. rzecznika patentowego lub prawnika uprawnionego do występowania przed urzędami ds. własności intelektualnej w EOG) we wszystkich postępowaniach, z wyjątkiem samego złożenia wniosku o EUTM. Podmioty z EOG mogą działać przed EUIPO samodzielnie lub przez pełnomocnika.

Unijny znak towarowy a znaki krajowe – co wybrać?

Decyzja o wyborze między rejestracją unijnego znaku towarowego a zabezpieczeniem praw poprzez systemy krajowe (lub regionalne, np. Beneluksu) zależy od wielu czynników, w tym od strategii biznesowej firmy, zasięgu jej działalności oraz budżetu. Nie ma jednej uniwersalnej odpowiedzi, która strategia jest lepsza.

Kiedy warto rozważyć EUTM?

Gdy firma planuje lub już prowadzi działalność na terenie kilku (co najmniej 3-4) państw członkowskich UE.
Gdy zależy nam na jednolitej ochronie i uproszczonym zarządzaniu prawami na całym obszarze Unii.
Gdy budżet pozwala na jednorazową, choć wyższą niż pojedyncze zgłoszenie krajowe, opłatę za zgłoszenie.
Gdy marka ma potencjał do szybkiej ekspansji na rynki europejskie.

Kiedy znaki krajowe mogą być lepszym rozwiązaniem (lub uzupełnieniem EUTM)?

Gdy działalność firmy jest ograniczona do jednego lub dwóch krajów UE i nie ma planów ekspansji.
Gdy znak towarowy może napotkać problemy z rejestracją w niektórych krajach UE z powodu wcześniejszych praw lokalnych lub barier językowych (np. jeśli znak jest opisowy w jednym z języków urzędowych danego kraju). W systemie EUTM przeszkoda w jednym kraju może zablokować całą rejestrację.
Gdy budżet jest ograniczony i firma woli stopniowo rozszerzać ochronę na kolejne kraje.
W przypadku gdy unijny znak towarowy zostanie unieważniony, istnieje możliwość jego konwersji na zgłoszenia krajowe w wybranych państwach UE, co jednak wiąże się z dodatkowymi kosztami.

Należy również pamiętać o możliwości skorzystania z systemu międzynarodowej rejestracji znaków towarowych (system madrycki), który pozwala, na podstawie zgłoszenia lub rejestracji krajowej bądź unijnej, rozszerzyć ochronę na wiele krajów świata, w tym kraje UE. Często strategie te są łączone – np. firma może posiadać EUTM oraz dodatkowe rejestracje krajowe dla kluczowych rynków lub znaków o szczególnym znaczeniu lokalnym. _Wybór optymalnej ścieżki ochrony marki zawsze powinien być poprzedzony analizą indywidualnej sytuacji przedsiębiorcy i konsultacją z doświadczonym rzecznikiem patentowym._

Podsumowanie – dlaczego warto zainwestować w unijny znak towarowy?

Unijny znak towarowy (EUTM) to potężne narzędzie dla każdego przedsiębiorcy, który myśli o budowaniu silnej i bezpiecznej pozycji swojej marki na konkurencyjnym rynku europejskim. Jednolita ochrona obejmująca wszystkie 27 państw członkowskich, uzyskiwana poprzez jedną procedurę rejestracyjną i zarządzana przez jeden urząd – EUIPO, stanowi nieocenioną wartość. Korzyści takie jak uproszczenie administracyjne, potencjalna oszczędność kosztów w porównaniu do wielokrotnych rejestracji krajowych, oraz wzmocnienie wizerunku i wiarygodności firmy, przemawiają za wyborem tej formy ochrony.

Choć proces rejestracji wymaga starannego przygotowania, a samo prawo wiąże się z obowiązkiem rzeczywistego używania, definicja i zakres ochrony EUTM są tak skonstruowane, aby skutecznie chronić przedsiębiorców przed nieuczciwą konkurencją i naruszeniami. Pamiętajmy, że zarejestrowany znak towarowy to nie tylko symbol czy nazwa – to cenny składnik aktywów niematerialnych firmy, który buduje jej wartość, odróżnia ją od konkurencji i stanowi podstawę do budowania długoterminowych relacji z klientami w całej Unii Europejskiej.

Jeśli prowadzisz działalność gospodarczą i zastanawiasz się nad zabezpieczeniem swojej marki na rynku europejskim, zdecydowanie warto rozważyć rejestrację unijnego znaku towarowego. Skonsultuj się z doświadczonym rzecznikiem patentowym, który pomoże Ci ocenić zdolność rejestrową Twojego oznaczenia, przygotować zgłoszenie i przeprowadzić Cię przez cały proces. Inwestycja w EUTM to inwestycja w przyszłość i bezpieczeństwo Twojej marki.

Use code with caution. Html