Sąd właściwy do rozpoznania powództwa o odszkodowanie za opóźniony lot

Tematyka: sąd właściwy, odszkodowanie, opóźniony lot, filia przewoźnika, jurysdykcja, dorozumiany wybór jurysdykcji, TS, Ryanair, C-464/18

Sąd państwa członkowskiego na obszarze którego przewoźnik lotniczy posiada wyłącznie filię nie jest
właściwy do rozpoznania sporu dotyczącego powództwa o odszkodowanie, chyba że ta filia jest stroną
stosunku prawnego między tym przewoźnikiem a pasażerem.
Stan faktyczny
ZX kupił przez Internet bilet na lot obsługiwany przez przewoźnika lotniczego Ryanair DAC między Porto
a Barceloną. W ramach powództwa wniesionego do sądu w Gironie (Hiszpania) na podstawie art. 7 rozporządzenia
Parlamentu Europejskiego i Rady (UE) Nr 1215/2012 z 12.12.2012 r. w sprawie jurysdykcji i uznawania orzeczeń
sądowych oraz ich wykonywania w sprawach cywilnych i handlowych (Dz. Urz. L Nr 351 z 2012 r., s. 1), ZX wniósł
o przyznanie mu odszkodowania w wysokości 250 euro z tytułu opóźnienia ww. lotu. Przy czym ZX nie ma miejsca
zamieszkania w Hiszpanii, a Ryanair ma siedzibę w Irlandii oraz posiada filię w Gironie.
Pytania prejudycjalne
- Czy art. 7 pkt 5 rozporządzenia Nr 1215/2012 należy interpretować w ten sposób, że sąd państwa członkowskiego
jest właściwy do rozpoznania sporu dotyczącego powództwa o odszkodowanie, wniesionego na podstawie art. 7
rozporządzenia Nr 261/2004 przeciwko przewoźnikowi lotniczemu mającemu siedzibę na terytorium innego państwa
członkowskiego ze względu na to, że przewoźnik ten posiada filię na obszarze właściwości sądu rozpoznającego
sprawę?
- Czy art. 26 ust. 1 rozporządzenia Nr 1215/2012 należy interpretować w ten sposób, że przepis ten może
uzasadniać jurysdykcję międzynarodową sądu, przed którym wytoczono powództwo na podstawie dorozumianego
wyboru jurysdykcji sądu, ze względu na to, że pozwany nie zakwestionował właściwości tego sądu?
Stanowisko TS
Stosowanie reguł jurysdykcji szczególnej
Przepis art. 26 ust. 1 zd. 1 rozporządzenia Nr 1215/2012 pozwala ustalić jurysdykcję sądu „jeżeli sąd państwa
członkowskiego nie ma jurysdykcji na podstawie innych przepisów niniejszego rozporządzenia, uzyskuje on
jurysdykcję, jeżeli pozwany przed tym sądem wda się w spór”. W rozporządzeniu Nr 1215/2012 ustanowiono zasady
jurysdykcji szczególnej, jednak ZX nie wystąpił do hiszpańskiego sądu z roszczeniem o odszkodowanie dotyczącym
lotu między Porto a Barceloną na podstawie zasady jurysdykcji szczególnej miejsca wykonania przedmiotowego
zobowiązania, która stanowi podstawę powództwa określonego w art. 7 pkt 1 lit. b) tego rozporządzenia (wyrok
Rehder, pkt 43) z tego powodu, że sąd ten znajdował się w okręgu danego miejsca wylotu lub przylotu. Trybunał
stwierdził, że chociaż przepisy sekcji 4 rozdziału II rozporządzenia Nr 1215/2012, dotyczące „jurysdykcji w sprawach
dotyczących umów zawartych pomiędzy konsumentami”, ustanawiają również zasady jurysdykcji szczególnej
w odniesieniu do konsumentów i chociaż pasażer lotniczy może być uznany za konsumenta, to art. 17 ust. 3
rozporządzenia Nr 1215/2012 stanowi, że sekcja ta „nie ma zastosowania do umów przewozu, z wyjątkiem umów
przewidujących w zamian za cenę ryczałtową połączone świadczenia przewozu i noclegu”. W ocenie TS z treści
powyższego przepisu wynika, że w rozpatrywanych okolicznościach pasażer, który kupił zwykły bilet lotniczy na
lot, a nie na zorganizowaną wycieczkę, nie może powoływać się na zasady jurysdykcji szczególnej w zakresie
umów konsumenckich określonych w rozporządzeniu Nr 1215/2012. Trybunał dodał, że chociaż rozporządzenie
Nr 1215/2012 ustanawia w art. 4 jurysdykcję ogólną sądu miejsca zamieszkania strony pozwanej, sąd odsyłający
wyjaśnia, że pozwana ma swoją siedzibę w państwie członkowskim innym niż Królestwo Hiszpanii, a mianowicie
w Irlandii, co oznacza, że przepis ten nie może stanowić podstawy jurysdykcji sądu.
Właściwość sądu ze względu na miejsce położenia filii przewoźnika
Zgodnie z orzecznictwem TS istnieją dwa kryteria, które pozwalają na ustalenie, czy powództwo dotyczące
działalności filii ma związek z danym państwem członkowskim. Po pierwsze, pojęcie „filia” zakłada istnienie
trwałego ośrodka działalności skierowanego na zewnątrz, takiego jak przedłużenie głównego
przedsiębiorstwa. Ośrodek ten musi posiadać kierownictwo oraz być wyposażony materialnie w sposób
umożliwiający prowadzenie interesów z osobami trzecimi, tak aby nie musiały one zwracać się bezpośrednio do
głównego przedsiębiorstwa. Po drugie, spór powinien dotyczyć albo działań związanych z działalnością filii,
albo zobowiązań podjętych przez nią w imieniu przedsiębiorstwa głównego, jeżeli mają one zostać wykonane
w państwie położenia tej filii (wyrok Mahamdia, C-154/11, pkt 48).W odniesieniu w szczególności do drugiego

kryterium z postanowienia odsyłającego wynika, że bilet lotniczy będący przedmiotem postępowania głównego został
zakupiony przez Internet. Zatem nic zatem nie wskazuje na to, że umowa między powodem w postępowaniu
głównym a przewoźnikiem lotniczym została zawarta za pośrednictwem tej filii. Ponadto, zgodnie z informacjami,
jakimi dysponuje Trybunał, usługi świadczone przez filię Ryanaira w Gironie odnoszą się do kwestii podatkowych.
Z powyższego wynika, że nie istnieją dowody pozwalające na wykazanie udziału filii w stosunku prawnym między
Ryanairem a ZX, w związku z czym sąd odsyłający nie ma jurysdykcji do rozpoznania sporu stanowiącego przedmiot
postępowania głównego na podstawie art. 7 pkt 5 rozporządzenia Nr 1215/2012 (wyrok flyLAL‑ Lithuanian Airlines,
C-27/17, pkt 63).
Trybunał orzekł, że sąd państwa członkowskiego nie jest właściwy do rozpoznania sporu dotyczącego
powództwa o odszkodowanie wniesionego na podstawie art. 7 rozporządzenia Nr 261/2004 przeciwko
przewoźnikowi lotniczemu mającemu siedzibę na terytorium innego państwa członkowskiego ze względu na
to, iż przewoźnik ten posiada filię na obszarze właściwości sądu rozpoznającego sprawę, chyba że filia ta jest
stroną stosunku prawnego między przewoźnikiem a danym pasażerem.
Dorozumiany wybór jurysdykcji
W art. 26 ust. 1 zd. 1 rozporządzenia Nr 1215/2012 ustanowiono zasadę jurysdykcji opartą na wdaniu się przez
pozwanego w spór, gdy właściwość sądu, przed którym zawisł spór, nie wynika z innych przepisów tego
rozporządzenia. Przepis ten oznacza również, w sytuacji, w której skarga została wniesiona do sądu niezgodnie
z przepisami tego rozporządzenia, że wdanie się przez pozwanego w spór można uznać za dorozumianą akceptację
jurysdykcji sądu, do którego wniesiono skargę, a tym samym za ustanowienie jurysdykcji tego sądu (wyroki: ČPP
Vienna Insurance Group, C-111/09, pkt 21; Cartier parfums-lunettes i Axa Corporate Solutions assurances, C-1/13,
pkt 34).
Z wyjaśnień sądu odsyłającego wynika, że strona pozwana nie przedłożyła uwag na piśmie. Trybunał stwierdził, że
brak uwag nie może stanowić wdania się w spór w rozumieniu art. 26 rozporządzenia Nr 1215/2012, a zatem być
uważany za dorozumianą akceptację przez pozwanego jurysdykcji sądu, przed którym wytoczono powództwo,
w okolicznościach takich jak rozpatrywane w postępowaniu głównym taki przepis dotyczący dorozumianego
ustanowienia jurysdykcji nie może znaleźć zastosowania.
Trybunał orzekł, że art. 26 ust. 1 rozporządzenia Nr 1215/2012 należy interpretować w ten sposób, iż ten
przepis nie ma zastosowania w przypadku, takim jak rozpatrywany w postępowaniu głównym, w którym
pozwany nie przedłożył uwag lub nie stawił się na rozprawie.
W uzasadnieniu niniejszego wyroku TS odniósł się do kwestii ustalenia jurysdykcji sądu do którego pasażer wniósł
pozew dotyczący odszkodowania z tytułu opóźnienia lotu. W takim przypadku sądem właściwym może być sąd
państwa członkowskiego, na terytorium którego pozwany przewodnik ma siedzibę lub znajdujący się w okręgu
danego miejsca wylotu lub przylotu spornego lotu, bądź w sprawach dotyczących sporów wynikających z działalności
filii przewoźnika przed sądy miejsca, w którym znajduje się ta filia, ale wówczas filia powinna być stroną stosunku
prawnego między tym przewoźnikiem a danym pasażerem. Ponadto, w sytuacji gdy sąd państwa członkowskiego nie
ma jurysdykcji na podstawie innych przepisów rozporządzenia Nr 1215/2012, to może uzyskać on jurysdykcję, jeżeli
pozwany przed tym sądem wda się w spór (tzw. zasada dorozumianej akceptacji jurysdykcji sądu).

Wyrok TS z 11.4.2019 r., Ryanair, C-464/18

Wniosek TS dotyczący jurysdykcji w sprawach o odszkodowanie za opóźnione loty jest jednoznaczny. Sąd państwa członkowskiego nie jest właściwy do rozpoznania sporu, chyba że filia przewoźnika jest stroną stosunku prawnego z pasażerem. Zasada dorozumianej akceptacji jurysdykcji sądu nie miała zastosowania, gdy pozwanemu nie stawiano zarzutów na piśmie.