Powództwo za długi małżonka

Tematyka: powództwo, wierzyciel, małżonek, dłużnik, majątek wspólny, egzekucja, Sąd Najwyższy, art. 41 KRO, art. 787 KPC, uchwała SN

Prawo wierzyciela do zaspokojenia się z majątku wspólnego małżonków na podstawie art. 41 § 1 KRO może
zostać zrealizowane także przez wniesienie powództwa przeciwko małżonkowi dłużnika o zobowiązanie do
spełnienia świadczenia wynikającego z czynności prawnej, której stroną małżonek dłużnika nie był,
niezależnie od tego, czy świadczenie to objęte jest tytułem egzekucyjnym wydanym uprzednio przeciwko
samemu dłużnikowi (art. 787 KPC) – stwierdził w uchwale Sąd Najwyższy.
Stan faktyczny
A.W. była najemcą lokalu handlowego należącego do Miasta T. i przekazanego w zarząd „M.” sp. z o.o. Ponieważ
najemca zaprzestał opłacania czynszu „M.” sp. z o.o. na podstawie prawomocnego nakazu zapłaty domagała się
uiszczenia ponad 7 tys. zł. Gdy egzekucja z majątku prowadzącej działalność gospodarczą A.W. okazała się
bezskuteczna, „M.” sp. z o.o. zwróciła się do sądu na podstawie art. 787 KPC o nadanie klauzuli wykonalności
przeciwko mężowi dłużniczki – P.W. Sąd wyjaśnił, że zgodnie z art. 787 KPC, tytułowi egzekucyjnemu wydanemu
przeciwko osobie pozostającej w związku małżeńskim sąd nada klauzulę wykonalności także przeciwko jej
małżonkowi z ograniczeniem jego odpowiedzialności do majątku objętego wspólnością majątkową, jeżeli wierzyciel
wykaże dokumentem urzędowym lub prywatnym, że stwierdzona tytułem egzekucyjnym wierzytelność powstała
z czynności prawnej dokonanej za zgodą małżonka dłużnika.
Z uwagi na brak dokumentów potwierdzających wiedzę i zgodę P.W., Sąd odmówił uwzględnienia żądania. Wówczas
„M.” sp. z o.o. zdecydowała się wystąpić przeciwko mężowi dłużniczki, jednak Sąd I instancji oddalił powództwo, zaś
Sąd II instancji przedstawił Sądowi Najwyższemu do rozstrzygnięcia następujące zagadnienie: Czy przewidziane
w art. 41 § 1 KRO prawo wierzyciela do zaspokojenia się z majątku wspólnego małżonków może być
realizowane także przez wytoczenie powództwa przeciwko małżonkowi dłużnika o zobowiązanie do
spełnienia świadczenia wynikającego z czynności prawnej, której stroną małżonek dłużnika nie był, i czy
uprawnienie to pozostaje aktualne również wtedy, gdy świadczenie to objęte jest już tytułem egzekucyjnym
wydanym uprzednio przeciwko samemu dłużnikowi?
Z uzasadnienia Sądów
Zgodnie z art. 41 § 1 KRO, jeżeli małżonek zaciągnął zobowiązanie za zgodą drugiego małżonka, wierzyciel może
żądać zaspokojenia także z majątku wspólnego małżonków. W ocenie Sądu II instancji z uwagi na fakt, że małżonek
dłużnika nie jest stroną czynności prawnej, nie może być uważany za dłużnika osobistego wierzyciela. W rezultacie
możliwe jest zastosowanie w drodze analogii powszechnie aprobowanego sposobu wyegzekwowania
odpowiedzialności dłużnika rzeczowego, co prowadziłoby do urzeczywistnienia zasady odpowiedzialności małżonka
dłużnika, o której mowa w art. 41 § 1 KRO. Jednocześnie Sąd wskazał, że zachodzi dysonans pomiędzy prawem
cywilnym materialnym i procesowym, należy bowiem wówczas rozstrzygnąć, czy osoba, która nie jest dłużnikiem
w znaczeniu prawa materialnego, może być zobowiązana przez sąd do spełnienia świadczenia.
Sąd zwrócił również uwagę na fakt, że dla skuteczności wielu czynności prawnych nie jest konieczne zachowanie
formy pisemnej. W rezultacie również zgoda małżonka na ich dokonanie może mieć formę ustną, lub być zgoda
dorozumianą, co w kontekście wymogu określonego w art. 787 KPC rodzi zasadnicze problemy dowodowe. Zdaniem
Sądu ograniczenia dowodowe pozwalające na uzyskanie klauzuli wykonalności także przeciwko małżonkowi dłużnika
na podstawie art. 787 KPC są argumentem za dopuszczeniem możliwości wystąpienia przeciwko temu małżonkowi,
w szczególności w sytuacji, gdy wierzyciel potrafi w formie innej niż dokument urzędowy lub prywatny wykazać zgodę
małżonka dłużnika na zaciągnięcie zobowiązania, którego spełnienia dochodzi wierzyciel.
Sąd Najwyższy stwierdził, że choć małżonek dłużnika nie jest współdłużnikiem, to jest tzw. współdłużnikiem
egzekucyjnym, który musi godzić się na egzekucję zobowiązań dłużnika z majątku wspólnego małżonków.
W celu zachowania proporcji między ochroną zapewnianą dłużnikowi i wierzycielowi, należy dopuścić
możliwość wystąpienia przez wierzyciela z pozwem przeciwko małżonkowi dłużnika.
Uchwała SN z 11.4.2019 r., III CZP 106/18

Sąd Najwyższy stwierdził, że małżonek dłużnika nie jest współdłużnikiem, lecz współdłużnikiem egzekucyjnym, co ma istotne znaczenie dla egzekucji z majątku wspólnego małżonków. Uchwała Sądu Najwyższego z dnia 11 kwietnia 2019 r. III CZP 106/18 wskazała na konieczność dopuszczenia możliwości skierowania pozwu przez wierzyciela przeciwko małżonkowi dłużnika.