Powództwo o uznanie za bezskuteczne wypowiedzenia stosunku pracy przez nauczyciela

Tematyka: Karta Nauczyciela, rozwiązanie umowy o pracę, Sąd Najwyższy, roszczenie o ustalenie istnienia stosunku pracy, bezskuteczność wypowiedzenia

Kodeks pracy nie przewiduje odwołania od rozwiązania umowy o pracę za porozumieniem stron, a tym
bardziej dochodzenia w takim wypadku przywrócenia do pracy i co zrozumiałe uznania wypowiedzenia za
bezskuteczne. W sytuacji, gdy między stronami jest sporne, czy doszło do zakończenia zobowiązania za
obopólną zgodą (na przykład w razie uchylenia się pracownika od skutków swojego oświadczenia woli),
w grę wchodzi roszczenie o ustalenie istnienia stosunku pracy- orzekł Sąd Najwyższy.
Opis stanu faktycznego
Powódka wykonywała pracę nauczyciela, zaś w dniu 7.4.2016 r. powódka złożyła dyrektor szkoły pismo, w którym
poinformowała, że od 1.9.2016 r. odchodzi na emeryturę. W dniu 23.5.2016 r. powódka złożyła dyrektor szkoły
oświadczenie, w którym stwierdziła, iż uchyla się od skutków prawnych swojej informacji i cofa swoje pismo
w przedmiocie przejścia na emeryturę. W uzasadnieniu wskazała, że swoje pismo złożyła na prośbę dyrektor szkoły
ponieważ dotychczasowe okoliczności dotyczące zmian organizacyjnych powodujące zmniejszenie liczby oddziałów
w szkole, wskazywały, że zostanie wobec niej zastosowany art. 20 ustawy z 26.1.1982 r. - Karta Nauczyciela (t.j.:
Dz.U. z 2018 r. poz. 967 ze zm., dalej jako: KartaNauczU). Oświadczyła, że została wprowadzona w błąd, co do
warunków swojego odejścia. Była skłonna odejść na emeryturę na dobrych warunkach, jednak wobec planów
niezastosowania wobec niej art. 20 Karty Nauczyciela deklaruje wolę kontynuowania zatrudnienia. W odpowiedzi
dyrektor wskazała, że przed sporządzeniem planu organizacyjnego na rok szkolny 2016/2017 informowała
nauczycieli o proponowanych zmianach wobec likwidacji oddziałów szkolnych, przy czym stanowisko na świetlicy nie
ulegało likwidacji. Wskazała też, że liczba godzin na świetlicy nie ulegała zmianie i gdyby powódka nie złożyła
oświadczenia woli o przejściu na emeryturę, to na emeryturę odejść by nie mogła, albowiem jej stanowisko na
świetlicy nie uległo likwidacji.
W dniu 30.6.2016 r. pozwana na podstawie art. 23 ust. 1 pkt 1 KartaNauczU w zw. z art. 88 ust. 1 KartaNauczU
rozwiązała z powódką stosunek pracy z dniem 31.8.2016 r. stosownie do prośby z 7.4.2016 r.
Powódka złożyła stosowne powództwo do Sądu Rejonowego, który uznał, że powódka nie wykazała wprowadzenia
w błąd (mimo, że na niej spoczywał ciężar dowodowy). Sąd stwierdził, że nawet z pisma o uchyleniu się od skutków
prawnych swojego oświadczenia woli o przejściu na emeryturę nie wynika, żeby została wprowadzona w błąd przez
dyrektor pozwanej szkoły. Można z niego wywnioskować, że powódka wiedząc o likwidacji części oddziałów w szkole
pozostawała w błędnym przekonaniu o rozwiązaniu z nią stosunku pracy w trybie art. 20 KartaNauczU, nie wynika
natomiast, aby została celowo wprowadzona w błąd. Ma to znaczenie, jeśli weźmie się pod uwagę, że powołanie się
na błąd z art. 84 KC jest możliwe, gdy błąd został wywołany przez inną osobę, chociażby bez jej winy, albo gdy
wiedziała ona o błędzie lub mogła z łatwością błąd zauważyć. Jak podkreślił Sąd Rejonowy, powódka, jako osoba
wykształcona, mająca wieloletni staż pracy w zawodzie nauczyciela powinna znać zapisy Karty Nauczyciela i mieć
świadomość, że skoro jej etat nie ulega likwidacji, nie ma przesłanek do zastosowania wobec niej art. 20
KartaNauczU. Takie niedochowanie należytej staranności nie może obciążać nikogo innego poza powódką.
Podobnie Sąd odwoławczy uznał, że apelacja powódki nie jest trafna. W związku z powyższym powódka złożyła
skargę kasacyjną do Sądu Najwyższego, który ją oddalił.
Z uzasadnienia Sądu Najwyższego
W uzasadnieniu Sąd Najwyższy wskazał, że: Karta Nauczyciela w autonomiczny sposób względem Kodeksu pracy
uregulowała kwestię ustania stosunku pracy. Znaczy to tyle, że posiłkowanie się rozwiązaniami przewidzianymi dla
umowy o pracę może mieć miejsce wówczas, gdy dany aspekt nie został określony (argument z art. 91c ust. 1
KartaNauczU). Powódka domagała się uznania za bezskuteczne wypowiedzenia stosunku pracy albo przywrócenia
do pracy. Roszczenia tego rodzaju nie zostały przewidziane w Karcie Nauczyciela, a to oznacza, że przez art. 91c
ust. 1 KartaNauczU zastosowanie mają przepisy Kodeksu pracy. Ma to znaczenie jeśli weźmie się pod uwagę, że
prawo do tego rodzaju roszczeń maja tylko pracownicy broniący się przed czynnością dokonaną przez pracodawcę,
co jasno wynika z art. 44 KP i z tytułu oddziału 4, rozdziału II, działu drugiego Kodeksu pracy (zatytułowanego:
uprawnienia pracownika w razie nieuzasadnionego lub niezgodnego z prawem wypowiedzenia umowy o pracę przez
pracodawcę).
Kodeks pracy nie przewiduje też odwołania od rozwiązania umowy o pracę za porozumieniem stron, a tym bardziej
dochodzenia w takim wypadku przywrócenia do pracy i co zrozumiałe uznania wypowiedzenia za bezskuteczne.
W sytuacji, gdy między stronami jest sporne, czy doszło do zakończenia zobowiązania za obopólną zgodą (na

przykład w razie uchylenia się pracownika od skutków swojego oświadczenia woli), w grę wchodzi roszczenie
o ustalenie istnienia stosunku pracy (w rozpoznawanej sprawie żądanie to nie zostało jednak zgłoszone).
Sumą tych rozważań jest konkluzja, że bez względu na to, czy pismo z 7.4. 2016 r. traktować jako
wypowiedzenie stosunku pracy dokonane przez powódkę, czy też jako oświadczenie prowadzące do
rozwiązania więzi prawnej za porozumieniem stron, to i tak pracownica nie może skutecznie dochodzić
uznania za bezskuteczne wypowiedzenia stosunku pracy, czy też przywrócenia do pracy. Nie wpływa na tę
kwalifikację to, czy w dniu 23.5. 2016 r. powódka uchyliła się od skutków swojego oświadczenia woli z dnia
7.4.2016 r. Odpowiedź negatywna oznaczałby, że stosunek pracy trwa, a zatem tym bardziej zgłoszone przez
pracownicę roszczenia są bezprzedmiotowe.
Drugą czynnością mającą znaczenie w sprawie jest pismo pracodawcy z 30.6.2016 r. Pozwana stwierdziła w nim, że
działając na podstawie art. 23 ust. 1 pkt 1 w zw. z art. 88 ust. 1 KartaNauczU rozwiązała z powódką stosunek pracy
z dniem 31.8.2016 r. stosowanie do prośby z 7.4.2016 r. Czynność tę można rozumieć dwojako. Po pierwsze, że
stanowi ono jednostronne oświadczenie pracodawcy o rozwiązaniu stosunku pracy, wydane w trybie nie
przewidzianym w Karcie Nauczyciela. Po drugie, że należy je traktować jako potwierdzenie przez zatrudniającego
rozwiązania stosunku pracy za wypowiedzeniem pracownika ("na prośbę nauczyciela"). W tym ostatnim przypadku
czynność ta w istocie ma charakter wyłącznie informacyjny. Potwierdza tylko zaistniały stan rzeczy i wiedzę oraz
wyobrażanie o nim pracodawcy.
Opis zarzutu opartego na art. 65 KC jest z kolei wewnętrznie niespójny. Z jednej strony powódka twierdzi, że doszło
do niezastosowania tego przepisu, z drugiej, wytyka Sądowi, że zinterpretował oświadczenie woli na jej niekorzyść.
Nie można jednocześnie dokonać i nie dokonać wykładni oświadczenia woli. Pomijając ten defekt, w ramach
omawianej podstawy skarżąca chce wykazać, że jej pismo z 7.4.2016 r. nie stanowiło wypowiedzenia stosunku
pracy, a jedynie zasygnalizowało gotowości podjęcia rozmów na temat odejścia z pracy. Odpowiadając na takie
ujęcie problemu, w pierwszej kolejności trzeba ponownie przypomnieć, że w postępowaniu kasacyjnym Sąd
Najwyższy związany jest ustaleniami faktycznymi dokonanymi przez sąd drugiej instancji. Treść czynności
przedsiębranej przez jedną ze stron należy do sfery faktów, a nie sfery prawa. Niezależnie od tego, znów należy
powrócić do wcześniej omawianego wątku. Sąd odwoławczy nie orzekał o ustaleniu istnienia stosunku pracy,
a zatem i skarga kasacyjna nie może dotyczyć tego aspektu. Zakładając nawet, że powódka nie wypowiedziała
stosunku pracy w trybie art. 32 ust. 1 pkt 1 KartaNauczU, a także nie doszło do jego rozwiązania za porozumieniem
stron z art. 23 ust. 4 pkt 1 KartaNauczU, należałoby uznać, że pracownicza więź prawna trwa nadal. Skoro tak, to
wyrok Sądu Okręgowego odnoszący się do wypowiedzenia stosunku pracy (przywrócenia do pracy) jest trafny, a to
czy doszło do uchybienia art. 65 § 1 lub § 2 KC nie może zmienić tej oceny. Z identycznych przyczyn nie zasługuje
na uwzględnienie podstawa skargi nawiązująca do art. 84, 86 i 88 KC.
W analizowanym wyroku Sąd Najwyższy wskazał, że roszczenie o uznanie za bezskuteczne złożonego
oświadczenia woli o wypowiedzeniu umowy o pracę nie są regulowane przepisami Karty Nauczyciela, a co za tym
idzie, że przez art. 91c ust. 1 KartaNauczU zastosowanie mają przepisy Kodeksu pracy. Natomiast Kodeks pracy nie
przewiduje odwołania od rozwiązania umowy o pracę za porozumieniem stron, a tym bardziej dochodzenia w takim
wypadku przywrócenia do pracy i co zrozumiałe uznania wypowiedzenia za bezskuteczne, jak również możliwości
uchylenia się od złożonego wypowiedzenia umowy o pracę przez pracownika.
Artykuł 44 KP wskazuje jedynie, że pracownik może wnieść odwołanie od wypowiedzenia umowy o pracę. Dotyczy
więc to jedynie uprawnienia pracownika w razie nieuzasadnionego lub niezgodnego z prawem wypowiedzenia
umowy o pracę przez pracodawcę. A contrario, nie dotyczy to rozwiązania umowy przez pracownika lub za
porozumieniem stron. Słusznie Sąd Najwyższy wskazał, że w sytuacji, gdy między stronami jest sporne, czy doszło
do zakończenia zobowiązania za obopólną zgodą lub też za wypowiedzeniem pracownika (na przykład w razie
uchylenia się pracownika od skutków swojego oświadczenia woli), w grę wchodzi roszczenie o ustalenie istnienia
stosunku pracy.
Przedmiotem ustalenia w drodze powództwa przewidzianego w art. 189 KPC mogą być prawa i stosunki prawne, dla
ustalenia, których właściwa jest droga procesu cywilnego. Przesłanką merytoryczną powództwa o ustalenie jest
interes prawny, rozumiany, jako potrzeba ochrony sfery prawnej powoda, którą może uzyskać przez samo ustalenie
stosunku prawnego lub prawa. Jednak nawet szerokie rozumienie pojęcie interesu prawnego, interpretowane
z uwzględnieniem szeroko pojmowanego dostępu do sądów w celu zapewnienia ochrony prawnej, nie zwalnia strony
powodowej od wykazania czy sytuacja prawna powoda wymaga sięgnięcia do takiego środka ochrony prawnej.
W szczególności, za trafne należy uznać zapatrywanie, iż powództwo oparte o art. 189 KPC należy zastrzec dla
przypadków wyjątkowych (wyrok SA w Łodzi z 20.11.2018 r., I ACa 1664/17, LEGALIS).
wyrok SN z 26.3.2019 r., I PK 268/17

Przy analizie rozważań Sądu Najwyższego wynika, że roszczenie o uznania za bezskuteczne wypowiedzenia stosunku pracy nie jest regulowane przepisami Karty Nauczyciela. Kodeks pracy nie przewiduje odwołania od rozwiązania umowy o pracę za porozumieniem stron, co uniemożliwia dochodzenie uznania wypowiedzenia za bezskuteczne.