Ocena dopuszczalności skargi o stwierdzenie niezgodności z prawem prawomocnego orzeczenia a możliwość wniesienia skargi nadzwyczajnej

Tematyka: skarga o stwierdzenie niezgodności z prawem, skarga nadzwyczajna, Sąd Najwyższy, prawomocne orzeczenie, dopuszczalność skargi

W obowiązującym od 3.4.2018 r. stanie prawnym przy ocenie dopuszczalności skargi o stwierdzenie
niezgodności z prawem prawomocnego orzeczenia należy uwzględniać istnienie skargi nadzwyczajnej, przy
czym oceny tej można dokonywać wobec skarg o stwierdzenie niezgodności z prawem wniesionych zarówno
przed 3.4.2018 r., jak i po tym dniu oraz od orzeczeń, które uprawomocniły się przed 3.4.2018 r. – wynika
z uchwały Sądu Najwyższego.
13.3.2018 r. G.S. i I.S. wnieśli o stwierdzenie niezgodności z prawem prawomocnego wyroku Sądu Okręgowego w S.
w sprawie z powództwa Wspólnoty Mieszkaniowej N. o zapłatę. Sąd Najwyższy odrzucił skargę. W uzasadnieniu
wyjaśniono, że skarga o stwierdzenie niezgodności z prawem prawomocnego orzeczenia jest nadzwyczajnym
środkiem prawnym, którego celem jest uzyskanie prejudykatu umożliwiającego dochodzenie od Skarbu Państwa
roszczeń odszkodowawczych za szkodę wyrządzoną przez niezgodne z prawem wykonywanie władzy publicznej.
Jest dopuszczalna w sytuacji, w której skarżący wykaże, że nie mógł w drodze użycia innych środków prawnych
doprowadzić do zmiany lub uchylenia prawomocnego orzeczenia sądu II instancji (art. 4241 § 1 KPC). Wykazanie
przez skarżącego, że wzruszenie prawomocnego wyroku w drodze innych środków prawnych nie było i nie jest
możliwe, powinno nastąpić przez przeprowadzenie w skardze umotywowanego wywodu prawnego wykazującego, że
w sprawie nie przysługuje skarżącemu jakikolwiek inny niż wniesiona skarga o stwierdzenie niezgodności z prawem
prawomocnego orzeczenia środek zaskarżenia prowadzący do zmiany lub uchylenia wyroku objętego rozpatrywaną
skargą. Nie chodzi tu przy tym tylko o skargę kasacyjną lub skargę o wznowienie postępowania, ale także o inne
środki prawne pozwalające na zmianę lub uchylenie wyroku, ewentualnie służące pozbawieniu lub ograniczeniu
wykonalności orzeczenia (zob. post. SN z 4.12.2009 r., I CNP 91/09, OSNC-ZD Nr C/2010, poz. 85; post. SN
z 30.1.2008 r., V CNP 199/07, www.sn.pl; post. SN z 27.1.2006 r., III CNP 23/05, OSNC Nr 7-8/2006, poz. 140).
W rezultacie Sąd Najwyższy stwierdził, że skarga o stwierdzenie niezgodności z prawem jest
niedopuszczalna wtedy, gdy zmiana lub uchylenie wyroku było możliwe w przeszłości i nadal jest możliwe
w chwili oceny dopuszczalności skargi, a także w sytuacji, w której zmiana lub uchylenie wyroku nie było
wprawdzie możliwe w przeszłości, ale jest możliwe w chwili oceny dopuszczalności skargi, wskutek zmiany
stanu prawnego, polegającej na wprowadzeniu przez ustawodawcę do systemu prawnego – po
uprawomocnieniu się wyroku, objętego skargą o stwierdzenie niezgodności z prawem lub nawet już po
wniesieniu tej skargi – nowego, dodatkowego środka prawnego, który może doprowadzić do zmiany lub
uchylenia przedmiotowego wyroku. Wyjaśniono, że od 3.4.2018 r. takim nowym środkiem prawnym jest skarga
nadzwyczajna, której celem jest eliminacja prawomocnych orzeczeń naruszających zasady lub wolności i prawa
człowieka i obywatela określone w Konstytucji RP albo w sposób rażący naruszających prawo przez błędną jego
wykładnię lub niewłaściwe zastosowanie.
Jak podkreślono w uzasadnieniu postanowienia należy uwzględniać istnienie skargi nadzwyczajnej także w sytuacji,
w której skarga o stwierdzenie niezgodności z prawem prawomocnego orzeczenia została wniesiona przed 3.4.2018
r., jak i po tym dniu, ale od orzeczenia, które uprawomocniło się przed tą datą. Ustawodawca zdecydował się na
wprowadzenie kolejnego środka prawnego służącego kontroli prawomocnych orzeczeń, którego zastosowanie może
prowadzić do zmiany lub uchylenia tego orzeczenia, wyprzedza zatem dochodzenie od Skarbu Państwa roszczeń
o naprawienie szkody wywołanej tym orzeczeniem. Zmiana lub uchylenie tego wyroku może bowiem prowadzić do
wyeliminowania źródła szkody judykacyjnej wywołanej przez wydanie zaskarżonego orzeczenia i w konsekwencji
uczynić odpowiedzialność odszkodowawczą Skarbu Państwa bezprzedmiotową (zob. post. SN z 20.12.2018 r., III
CNP 19/18, www.sn.pl; post. SN z 30.8.2018 r., III CNP 9/18, OSNC Nr 12/2018, poz. 121). Sąd Najwyższy
wyjaśnił, że mimo tego, iż decyzja o wniesieniu skargi nadzwyczajnej została zarezerwowana dla podmiotów
wymienionych w ustawie z 8.12.2017 r. o Sądzie Najwyższym (Dz.U. z 2018 r., poz. 5 ze zm.), ale zwrócenie się
do tych podmiotów o złożenie skargi nadzwyczajnej wyczerpuje powinność wykorzystania przez stronę
wszystkich dostępnych instrumentów prawnych mających na celu wzruszenie wadliwego w jej ocenie
orzeczenia. Dopiero negatywna decyzja uprawnionego podmiotu co do złożenia skargi nadzwyczajnej
otwiera stronie drogę do wniesienia skargi o stwierdzenie niezgodności prawomocnego orzeczenia
z prawem.
W rezultacie SN stwierdził, że oceniając dopuszczalność skargi wniesionej 13.3.2018 r. należy uwzględnić fakt, że
doszło do następczego zaistnienia okoliczności powodującej niedopuszczalność skargi (zob. post. SN z 30.11.2018
r., I CNP 43/17, niepubl.), która pozostaje aktualna dopóty, dopóki skarżący nie wystąpi do uprawnionego organu
z wnioskiem o wniesienie skargi nadzwyczajnej i nie zostanie on rozpoznany negatywnie. Zatem skarga

o stwierdzenie niezgodności z prawem prawomocnego orzeczenia w rozpoznawanej sprawie stała się 3.4.2018 r.
niedopuszczalna.
Postanowienie SN z 11.1.2019 r., II CNP 53/18

W rezultacie SN stwierdził, że oceniając dopuszczalność skargi wniesionej 13.3.2018 r. należy uwzględnić fakt, że doszło do następczego zaistnienia okoliczności powodującej niedopuszczalność skargi, która pozostaje aktualna dopóty, dopóki skarżący nie wystąpi do uprawnionego organu z wnioskiem o wniesienie skargi nadzwyczajnej i nie zostanie on rozpoznany negatywnie. Zatem skarga o stwierdzenie niezgodności z prawem prawomocnego orzeczenia w rozpoznawanej sprawie stała się 3.4.2018 r. niedopuszczalna.