Nowe wymogi apelacji w projekcie noweli Kodeksu postępowania cywilnego
Przedmiotem analizy artykułu jest zagadnienie nowych wymogów dotyczących apelacji wprowadzanych przez nowelę Kodeksu postępowania cywilnego. Autorzy omawiają zmiany w art. 368 KPC oraz konieczność uprawdopodobnienia powołania nowych faktów i dowodów. Projektowane przepisy mają na celu uszczegółowienie zarzutów co do podstawy faktycznej rozstrzygnięcia oraz ograniczenie obowiązków sądu drugiej instancji. Dodatkowo, wprowadzenie protokołu elektronicznego ma usprawnić proces apelacyjny.
Tematyka: nowa apelacja, Kodeks postępowania cywilnego, wymogi apelacji, nowela KPC, nowe fakty i dowody, zarzuty apelacyjne, protokół elektroniczny, podstawy faktyczne rozstrzygnięcia, sąd drugiej instancji, efektywność postępowania
Przedmiotem analizy artykułu jest zagadnienie nowych wymogów dotyczących apelacji wprowadzanych przez nowelę Kodeksu postępowania cywilnego. Autorzy omawiają zmiany w art. 368 KPC oraz konieczność uprawdopodobnienia powołania nowych faktów i dowodów. Projektowane przepisy mają na celu uszczegółowienie zarzutów co do podstawy faktycznej rozstrzygnięcia oraz ograniczenie obowiązków sądu drugiej instancji. Dodatkowo, wprowadzenie protokołu elektronicznego ma usprawnić proces apelacyjny.
Przedmiotem analizy przeprowadzonej w artykule jest zagadnienie zmian wprowadzanych przez nowelę Kodeksu postępowania cywilnego w art. 368 KPC, a mianowicie nowych wymogów, jakie winna spełniać prawidłowo sporządzona apelacja jako kwalifikowane pismo procesowe. Aktualny stan prawny Wymagania co do treści i formy apelacji określają obecnie przepisy art. 368 § 1 KPC oraz art. 126 i n. KPC. Pierwszy z przepisów stanowi, że apelacja powinna czynić zadość wymaganiom przewidzianym dla pisma procesowego, a ponadto zawierać: 1) oznaczenie wyroku, od którego jest wniesiona ze wskazaniem, czy jest on zaskarżony w całości czy w części; 2) zwięzłe przedstawienie zarzutów; 3) uzasadnienie zarzutów; 4) powołanie, w razie potrzeby, nowych faktów i dowodów oraz wykazanie, że ich powołanie w postępowaniu przed sądem pierwszej instancji nie było możliwe albo że potrzeba powołania się na nie wynikła później; 5) wniosek o zmianę lub o uchylenie wyroku z zaznaczeniem zakresu żądanej zmiany lub uchylenia. Ponadto w sprawach o prawa majątkowe należy oznaczyć wartość przedmiotu zaskarżenia, która może podlegać weryfikacji. Przepis art. 126 i n. KPC reguluje podstawowe wymogi pisma procesowego. Nowe fakty i dowody Dotychczasowe ujęcie fakultatywnego elementu dotyczącego powołania w apelacji nowych faktów i dowodów mogłoby zdaniem autorów projektu noweli sugerować, że „powoływanie przez stronę w apelacji nowych faktów i dowodów jest czymś zwykłym – co nie odpowiada zasadzie, że wszystkie fakty i dowody winny zostać przedstawione już sądowi I instancji. Przepis powinien więc wyraźniej podkreślić, że przesłanką uwzględnienia przez sąd II instancji nowych faktów i dowodów jest wykazanie przez stronę wnoszącą apelację, że ich powołanie przed sądem I instancji nie było możliwe lub że potrzeba ich powołania wynikła później” (Uzasadnienie projektu, s. 80–81, Druk sejmowy Nr 3137). W konsekwencji powstała potrzeba uprawdopodobnienia, że powołanie nowych faktów i dowodów w postępowaniu przed sądem pierwszej instancji nie było możliwe albo że potrzeba powołania się na nie wynikła później. Zmiana ta została ujęta w dodanym art. 368 § 12 KPC, według którego powołując nowe fakty i dowody należy uprawdopodobnić, że ich powołanie w postępowaniu przed sądem I instancji nie było możliwe albo że potrzeba powołania się na nie wynikła później. W konsekwencji projektowany nowy przepis art. 368 § 1 KPC ograniczy dotychczasową treść art. 368 § 1 pkt 4 KPC i będzie stanowił, że apelacja powinna czynić zadość wymaganiom przewidzianym dla pisma procesowego, a ponadto zawierać: 1) oznaczenie wyroku, od którego jest wniesiona, ze wskazaniem, czy jest on zaskarżony w całości czy w części; 2) zwięzłe przedstawienie zarzutów; 3) uzasadnienie zarzutów; 4) powołanie, w razie potrzeby, nowych faktów i dowodów; 5) wniosek o zmianę lub o uchylenie wyroku z zaznaczeniem zakresu żądanej zmiany lub uchylenia. Zarzuty co do podstawy faktycznej rozstrzygnięcia Ponadto zdaniem autorów projektu zmian regulacja dotycząca wymogów apelacji wykazuje braki, które należałoby uzupełnić dodatkową regulacją. Ocena ta dotyczy stopnia szczegółowości zarzutów formułowanych co do podstawy faktycznej rozstrzygnięcia. Zmiana będzie dotyczyła wprowadzenia nowego art. 368 § 1 1 KPC, według którego w zarzutach co do podstawy faktycznej rozstrzygnięcia należy oznaczyć fakty ustalone przez sąd I instancji niezgodnie z rzeczywistym stanem rzeczy lub istotne dla rozstrzygnięcia fakty nieustalone przez sąd pierwszej instancji. Według autorów projektu noweli „Przepisy projektu przewidują (…) obowiązek wskazywania przez strony konkretnych faktów jako podstawy wniosków dowodowych oraz żądań i zarzutów. Praktyka sądów odwoławczych wskazuje na potrzebę takiego uściślenia także wobec apelacji. Wzgląd na sprawność postępowania uzasadnia by od strony, która w apelacji podnosi zarzuty co do faktycznej podstawy rozstrzygnięcia, wymagać, by oznaczyła fakty ustalone w I instancji niezgodnie z rzeczywistym stanem rzeczy oraz istotne dla rozstrzygnięcia fakty nie ustalone przez sąd I instancji”- tak uzasadnienie projektu noweli. Zarzut apelacyjny a protokół elektroniczny Dodatkowo, aby ograniczyć obowiązki sądu drugiej instancyjnego przewidziano w art. 368 § 13 k.p.c., że powołując fakt stwierdzony dowodem utrwalonym za pomocą urządzenia rejestrującego dźwięk albo obraz i dźwięk należy oznaczyć część zapisu dotyczącą tego faktu. Autorzy projektu noweli powołując się na doświadczenia wskazują, że – „w konsekwencji wprowadzenia w sprawach cywilnych protokołu elektronicznego – niezbędne jest wymaganie od strony wnoszącej apelację, by powołując fakt stwierdzony dowodem utrwalonym za pomocą urządzenia rejestrującego dźwięk albo obraz i dźwięk oznaczyła część zapisu dotyczącą tego faktu. Brak tego wymogu powoduje konieczność odsłuchiwania przez sędziów II instancji wielu godzin nagrań nie wiążących się z zarzutami apelacji, co oznacza oczywistą stratę czasu” (Uzasadnienie projektu, s. 81, Druk sejmowy Nr 3137). Strona skarżąca, formułując zarzuty apelacji będzie miała obowiązek oznaczyć na podstawie protokołu elektronicznego czas, w jakim zarejestrowano zdarzenie, na które powołuje się w apelacji. Takie rozwiązanie prawne „uwolni sąd odwoławczy od sporej ilości zbytecznych wysiłków” (Uzasadnienie projektu, s. 81, Druk sejmowy Nr 3137). Skutki wprowadzenia zmian w zakresie wymogów apelacji Zmiana dotycząca oznaczenia części protokołu elektronicznego będzie miała charakter techniczny. Odmienny charakter posiadają zmiany dotyczące zawężenia podstaw powoływania nowych faktów i dowodów w apelacji. Zmiana ta ma charakter istotny, ograniczający prawo powoływania dowodów na późniejszych etapach badania sprawy przez sądy meritii. Podobnie konieczność oznaczenia faktów niezgodnych z rzeczywistym stanem rzeczy swym charakterem wykracza poza ramy zmian jedynie porządkujących. Braki w zakresie obligatoryjnych elementów konstrukcyjnych apelacji z art. 368 § 1 i n. KPC oznaczają bowiem konieczność odrzucenia apelacji jako wadliwie sporządzonej. Należy spodziewać się fali odrzuceń apelacji z tej przyczyny, zwłaszcza w początkowym okresie obowiązywania zmian.
Zmiany w zakresie wymogów apelacji, takie jak uprawdopodobnienie nowych faktów i dowodów oraz oznaczenie części protokołu elektronicznego, wpłyną istotnie na proces odwoławczy. Nowe regulacje mają na celu poprawę efektywności postępowania, ale mogą również spowodować wzrost liczby odrzuceń apelacji ze względu na braki w sporządzaniu pism odwoławczych.