Tytuł egzekucyjny w postaci wyciągu z zatwierdzonej przez sędziego komisarza listy wierzytelności a postępowanie w sprawie pozwu o zapłatę

Uzyskanie przez powoda tytułu egzekucyjnego w postaci wyciągu z zatwierdzonej przez sędziego komisarza listy wierzytelności skutkuje umorzeniem postępowania. Sąd Najwyższy podjął decyzję w tej sprawie, uwzględniając specyfikę postępowania upadłościowego. Warto przyjrzeć się różnym stanowiskom orzecznictwa dotyczącym tego zagadnienia.

Tematyka: tytuł egzekucyjny, wyciąg z listy wierzytelności, postępowanie cywilne, postępowanie upadłościowe, Sąd Najwyższy, orzecznictwo, interes prawny, ochrona prawna

Uzyskanie przez powoda po wszczęciu postępowania tytułu egzekucyjnego w postaci wyciągu
z zatwierdzonej przez sędziego komisarza listy wierzytelności skutkuje umorzeniem postępowania na
podstawie art. 355 § 1 KPC – stwierdził Sąd Najwyższy.
Stan faktyczny
„A.” sp. z o.o. była wierzycielem „B.” sp. z o.o. Po wniesieniu powództwa o zapłatę, wobec „B.” sp. z o.o. zostało
wszczęte postępowanie upadłościowe. Wierzyciel otrzymał tytułu egzekucyjnego w postaci wyciągu
z zatwierdzonej przez sędziego komisarza listy wierzytelności.
Pytanie prawne
Orzekający w sprawie pozwu o zapłatę sąd zwrócił się do Sądu Najwyższego z następującym pytaniem
prawnym: „Czy uzyskanie przez powoda po wszczęciu postępowania cywilnego tytułu egzekucyjnego
w postaci zatwierdzonej przez sędziego komisarza listy wierzytelności czyni zbędnym kontynuowanie
postępowania cywilnego i wydanie wyroku, czy też jedynie świadczy o braku interesu prawnego w żądaniu
udzielenia ochrony prawnej?”.
W uzasadnieniu pytania wskazano, że w orzecznictwie prezentowane są trzy stanowiska. Pierwsza linia orzecznicza
dopuszcza możliwość kontynuowania postępowania. Wskazuje się przy tym na brak znaczenia istnienia tytułu
egzekucyjnego w postaci zatwierdzonej przez sędziego-komisarza listy wierzytelności dla możliwości dochodzenia
wierzytelności objętej tą listą w procesie cywilnym. Specyfika postępowania upadłościowego polega na tym, że jego
celem nie jest rozstrzygnięcie o roszczeniu, lecz zaspokojenie wierzycieli. Ponadto rozstrzygnięcie w przedmiocie
wierzytelności jest tzw. surogatem osądzenia sprawy, co wyłącza korzystanie przez nie z prawomocności materialnej.
Sąd wskazał jednak, że przyjęcie dopuszczalności, pomimo posiadania tytułu egzekucyjnego, wytoczenia powództwa
może doprowadzić do istnienia w obrocie prawnym dwóch tytułów egzekucyjnych.
Drugie stanowisko opiera się na założeniu, że istnienie tytułu egzekucyjnego nie może być obojętne dla dochodzenia
wierzytelności objętej listą wierzytelności w drodze procesu. W razie uznania wierzytelności i umieszczenia jej na
liście w postępowaniu upadłościowym, postępowanie sądowe, w którym powód dochodzi jej zaspokojenia,
podlegałoby umorzeniu (zob. postanowienie SN z 2.2.2002 r., II CK 391/05,
; postanowienie SN z 23.2.2001
r., II CKN 393/00, OSNC 2001, Nr 11, poz. 162). Choć ustalenie listy wierzytelności stanowi instytucję prawa
upadłościowego, ale nie ogranicza się ono do ram postępowania upadłościowego.
W ramach trzeciej linii orzeczniczej wskazuje się na brak interesu prawnego w poszukiwaniu ochrony prawnej
w postaci wystąpienia z powództwem dotyczącym wierzytelności objętej listą wierzytelności zatwierdzoną przez
sędziego-komisarza. Podkreśla się, że upada interes wierzyciela do uzyskania wyroku zasądzającego roszczenie
objęte uzyskanym już tytułem egzekucyjnym. Ponieważ interes prawny jest przesłanką powództwa o charakterze
materialnym, jego brak powoduje konieczność wydania orzeczenia oddalającego powództwo. W ocenie Sądu
przedstawiającego pytanie prawne, pozbawienie wierzyciela możliwości skutecznego dochodzenia wierzytelności na
drodze procesu cywilnego nie uwzględnia okoliczności, że powstanie tytułu egzekucyjnego w postaci listy
wierzytelności nie zależy od woli tego wierzyciela, lecz jest skutkiem okoliczności pozostających po stronie dłużnika,
który po umorzeniu postępowania upadłościowego może żądać ustalenia, że wierzytelność objęta listą nie istnieje lub
istnieje w mniejszym zakresie.
Orzeczenie SN
Sąd Najwyższy uznał, że nie ma podstaw do prowadzenia postępowania cywilnego, jeśli w jego toku powód u
zyska tytuł egzekucyjny w postaci wyciągu z zatwierdzonej przez sędziego komisarza listy wierzytelności.
Uchwała SN z 18.1.2019 r., III CZP 55/18

Sąd Najwyższy stwierdził, że uzyskanie tytułu egzekucyjnego po wszczęciu postępowania cywilnego czyni zbędnym kontynuowanie procesu. Decyzja ta jest ważna dla wierzycieli i ma wpływ na dalsze działania prawne.