Wniosek o wydanie europejskiego poświadczenia spadkowego
Podczas składania wniosku o wydanie europejskiego poświadczenia spadkowego zgodnie z art. 65 ust. 2 rozporządzenia Nr 650/2012 stosowanie formularza IV jest fakultatywne. Ostatnie orzeczenie Trybunału Sprawiedliwości potwierdza, że posługiwanie się formularzem IV w celu uzyskania poświadczenia jest opcjonalne, a nie obowiązkowe.
Tematyka: wniosek, europejskie poświadczenie spadkowe, formularz IV, fakultatywne, obligatoryjne, Trybunał Sprawiedliwości, rozporządzenie Nr 650/2012
Podczas składania wniosku o wydanie europejskiego poświadczenia spadkowego zgodnie z art. 65 ust. 2 rozporządzenia Nr 650/2012 stosowanie formularza IV jest fakultatywne. Ostatnie orzeczenie Trybunału Sprawiedliwości potwierdza, że posługiwanie się formularzem IV w celu uzyskania poświadczenia jest opcjonalne, a nie obowiązkowe.
Podczas składnia wniosku o wydanie europejskiego poświadczenia spadkowego stosowanie formularza IV jest fakultatywne. Stan faktyczny M.T., obywatelka RFN, której ostatnim miejscem zwykłego pobytu była Kolonia, zmarła w 2017 r. Jej jedynymi żyjącymi jeszcze spadkobiercami są potomkowie jej zmarłego brata. M.T. pozostawiła majątek w RFN, we Włoszech i w Szwajcarii. Na podstawie sporządzonego w 2014 r. i otwartego w sierpniu 2017 r. testamentu notarialnego M.T. odwołała swoje wcześniej sporządzone testamenty notarialne i jako jedynego spadkobiercę powołała Congregazione Benedettina Sublacense w Rzymie, jak również ustanowiła K.B. wykonawcą testamentu. W październiku 2017 r. K.B., w sądzie w Kolonii, złożył na podstawie art. 65 ust. 1 rozporządzenia Parlamentu Europejskiego i Rady (UE) Nr 650/2012 z 4.7.2012 r. w sprawie jurysdykcji, prawa właściwego, uznawania i wykonywania orzeczeń, przyjmowania i wykonywania dokumentów urzędowych dotyczących dziedziczenia oraz w sprawie ustanowienia europejskiego poświadczenia spadkowego, powołując się na akt notarialny (Dz.Urz. UE L Nr 201 z 2012 r., s. 107 ze zm.; dalej jako: rozporządzenie Nr 650/2012), wniosek o wydanie europejskiego poświadczenia spadkowego odnośnie do majątku spadkowego znajdującego się we Włoszech. Przy czym nie użył formularza IV zawartego w załączniku 4 do rozporządzenia wykonawczego Komisji (UE) Nr 1329/2014 z 9.12.2014 r. ustanawiającego formularze, o których mowa w rozporządzeniu Nr 650/2012 (Dz.Urz. UE L Nr 359 z 2014 r., s. 30 ze zm.; dalej jako: formularz IV). Sąd wezwał K.B. do złożenia do akt wypełnionego formularza IV. K.B. odmówił zastosowania się do wezwania sądu, twierdząc, że stosowanie formularza jest fakultatywne a nie obowiązkowe. Postanowieniem sąd oddalił ten wniosek, ponieważ K.B. nie posłużył się formularzem IV, a w związku z tym wniosek nie został złożony z zachowaniem wymaganej formy. K.B. wniósł zażalenie na to postanowienie. Pytania prejudycjalne Poprzez pytanie prejudycjalne sąd odsyłający dążył do ustalenia, czy art. 65 ust. 2 rozporządzenia Nr 650/2012 oraz art. 1 ust. 4 rozporządzenia wykonawczego Nr 1329/2014 należy interpretować w ten sposób, że do złożenia wniosku o wydanie poświadczenia zgodnie z art. 65 ust. 2 rozporządzenia Nr 650/2012 stosowanie formularza IV jest obowiązkowe czy też fakultatywne? Stanowisko Trybunału Sprawiedliwości Zgodnie z orzecznictwem TS z wymogów zarówno jednolitego stosowania unijnego prawa, jak i zasady równości wynika, że przepisowi, w zakresie, w jakim nie zawiera on wyraźnego odesłania do prawa państw członkowskich dla określenia swego znaczenia i zakresu, należy nadać w całej Unii autonomiczną i jednolitą wykładnię, którą należy ustalić z uwzględnieniem nie tylko brzmienia tego przepisu, ale również kontekstu przepisu i celu danego uregulowania (wyrok Oberle, C-20/17, pkt 33). Trybunał wskazał, że zgodnie z treścią art. 65 ust. 2 rozporządzenia Nr 650/2012, aby złożyć wniosek o wydanie poświadczenia, wnioskodawca „może” korzystać z formularza przyjętego zgodnie z procedurą doradczą, o której mowa w art. 81 ust. 2 owego rozporządzenia. Ponadto, jak wynika z art. 65 ust. 3 rozporządzenia Nr 650/2012, wniosek o wydanie poświadczenia zawiera wymienione w tym przepisie informacje, o ile wnioskodawca je posiada i o ile są one niezbędne, aby organ wydający mógł poświadczyć okoliczności, o których poświadczenie ubiega się wnioskodawca, a do wniosku dołącza się wszelkie stosowne dokumenty w oryginale albo ich odpisy, które spełniają warunki niezbędne do ustalenia ich autentyczności. W ocenie TS wnioskodawca ma obowiązek przedstawienia informacji mających umożliwić organowi wydającemu poświadczenie tych okoliczności, ale z art. 65 rozporządzenia Nr 650/2012 nie wynika, aby był zobowiązany do posłużenia się formularzem IV. Trybunał stwierdzi, że treść art. 65 ust. 2 rozporządzenia Nr 650/2012 nie budzi żadnych wątpliwości, jeżeli chodzi o fakultatywny charakter posłużenia się formularzem IV. Wątpliwości sądu odsyłającego wynikają również z treści art. 1 ust. 4 rozporządzenia wykonawczego Nr 1329/2014, zgodnie z którym formularz, który ma być stosowany w przypadku wniosku o wydanie poświadczenia, o którym mowa w art. 65 ust. 2 rozporządzenia Nr 650/2012 wskazano w załączniku 4 jako formularz IV. Zdaniem sądu odsyłającego z przywołanego przepisu mogłoby wynikać, że posłużenie się formularzem jest obowiązkowe. Trybunał wskazał, że art. 1 ust. 4 rozporządzenia wykonawczego Nr 1329/2014 należy jednak interpretować w związku z załącznikiem 4 do tego rozporządzenia, do którego przepis ten odsyła i w którym to załączniku znajduje się formularz IV. Tymczasem treść zapisu w części „Informacja dla wnioskodawcy” formularza IV wyraźnie precyzuje, że formularz IV ma charakter fakultatywny. Trybunał stwierdził, że zawarte w art. 1 ust. 4 rozporządzenia wykonawczego Nr 1329/2014 sformułowanie „formularz, który ma być stosowany” nie przesądza o obowiązkowym, względnie fakultatywnym charakterze posłużenia się takim formularzem, a jedynie wskazuje, że w sytuacji, w której wnioskodawca pragnąłby złożyć wniosek o wydanie poświadczenia za pośrednictwem formularza, właściwym formularzem byłby formularz IV. Ponadto TS wskazał, że zgodnie z art. 38 projektu Komisji dotyczącego rozporządzenia Parlamentu Europejskiego i Rady w sprawie jurysdykcji, prawa właściwego, uznawania i wykonywania orzeczeń, przyjmowania i wykonywania dokumentów urzędowych dotyczących dziedziczenia oraz w sprawie ustanowienia europejskiego poświadczenia spadkowego [COM(2009) 154 final], który poprzedził przyjęcie rozporządzenia Nr 650/2012, który to przepis odpowiada art. 65 przyjętego rozporządzenia, przewidziano, że wnioski będą składane za pośrednictwem formularza, którego wzór znajdował się w załączniku I do owego projektu rozporządzenia. Wprowadzona do art. 65 ust. 2 tego rozporządzenia modyfikacja treści art. 38 projektu, zdaniem TS, pozwala przyjąć, że wyrażona na wcześniejszym etapie prac legislacyjnych intencja Komisji, aby zobowiązać do posługiwania się formularzem, nie została podtrzymana przez unijnego prawodawcę. W konsekwencji geneza rozporządzenia Nr 650/2012 również potwierdza, że z art. 65 ust. 2 owego rozporządzenia wynika, iż posłużenie się formularzem IV w celu uzyskania poświadczenia jest fakultatywne. Trybunał uznał, że wykładnia językowa art. 65 ust. 2 rozporządzenia Nr 650/2012 w związku z załącznikiem 4 do rozporządzenia wykonawczego Nr 1329/2014 prowadzi do wniosku, że posłużenie się w celu złożenia wniosku o wydanie poświadczenia formularzem IV jest fakultatywne. W opinii TS powyższa wykładnia znajduje potwierdzenie w analizie kontekstu, w jaki wpisuje się badany przepis. Z art. 67 ust. 1 rozporządzenia Nr 650/2012 wynika obowiązek posłużenia się dla celów wydania poświadczenia przez organ wydający formularzem V, przewidzianym w załączniku 5 do rozporządzenia wykonawczego Nr 1329/2014. Trybunał stwierdził, że różnica w art. 65 ust. 2, dotyczącego wniosku o wydanie poświadczenia, w porównaniu z treścią art. 67 ust. 1 odzwierciedla wolę unijnego prawodawcy, aby nie czynić posługiwania się formularzem IV obowiązkowym dla celów złożenia wniosku o wydanie poświadczenia. Ponadto TS wskazał, że w załącznikach 1–3 i 5 do rozporządzenia wykonawczego Nr 1329/2014 brak wskazówki przemawiającej za tym, że posłużenie się przywołanymi formularzami jest fakultatywne. Jedynie formularz IV wskazuje, dzięki zapisowi zawartemu w części „Informacja dla wnioskodawcy”, na jego fakultatywny charakter. Wskazówka ta znajduje się poza tym również w innych wersjach językowych owego załącznika, w szczególności w wersji angielskiej, hiszpańskiej, francuskiej, włoskiej i rumuńskiej. Trybunał podkreślił, że takie stwierdzenie stanowi odzwierciedlenie woli unijnego prawodawcy, aby posługiwanie się formularzem IV było fakultatywne. Powyższa wykładnia, zdaniem TS, nie jest niezgodna z ogólnym celem realizowanym przez rozporządzenie Nr 650/2012, którym – jak wynika z jego motywu 59 – jest wzajemne uznawanie orzeczeń wydanych w państwach członkowskich w przedmiocie dziedziczenia i wywołujących skutki transgraniczne. O ile bowiem zapis w części „Informacja dla wnioskodawcy” w formularzu IV precyzuje, że posłużenie się tym formularzem przez wnioskodawcę może ułatwić gromadzenie informacji wymaganych w celu wydania poświadczenia, o tyle jednak w kontekście składania wniosku o wydanie poświadczenia na podstawie art. 65 rozporządzenia Nr 650/2012 cel rozporządzenia Nr 650/2012 może zostać osiągnięty w dostatecznym stopniu przez państwa członkowskie stosownie do zasady pomocniczości, bez konieczności ustanawiania obowiązku posługiwania się formularzem IV. Zatem uprawniony organ wydaje, zgodnie z art. 66 i art. 67 ust. 1 rozporządzenia Nr 650/2012, poświadczenie, po zweryfikowaniu informacji dostarczonych przez wnioskodawcę zgodnie z art. 65 ust. 3, względnie ustaleń dokonanych z urzędu zgodnie z art. 66 tego rozporządzenia. Reasumując TS orzekł, że art. 65 ust. 2 rozporządzenia Nr 650/2012 oraz art. 1 ust. 4 rozporządzenia wykonawczego Nr 1329/2014 należy interpretować w ten sposób, że do celów złożenia wniosku o wydanie poświadczenia zgodnie z art. 65 ust. 2 rozporządzenia Nr 650/2012 stosowanie formularza IV jest fakultatywne. Powyższy wyrok dotyczy formalnego aspektu składania wniosku o europejskie poświadczenie spadkowe, jakim jest kwestia: czy formularz wniosku o wydanie tego poświadczenia ma charakter fakultatywny, czy też obligatoryjny. Trybunał potwierdził poglądy większości przedstawicieli unijnej doktryny w tym zakresie – co należy ocenić bardzo pozytywnie – uznając, że ten formularz nie jest obligatoryjny. Uzasadniając powyższe stanowisko TS odwołał się do wykładni językowej, systemowej, celowościowej i historycznej. Tym samym wnioskodawca ma obowiązek przedstawienia informacji określonych w formularzu IV, które mają umożliwić wydającemu organowi poświadczenie tych okoliczności, ale nie jest zobowiązany do posłużenia się tym formularzem. Wyrok TS z 17.1.2019 r., Brisch, C-102/18
W wyroku z 17.1.2019 r. Trybunał Sprawiedliwości potwierdził, że formularz wniosku o wydanie europejskiego poświadczenia spadkowego nie jest obligatoryjny. Wnioskodawca ma obowiązek dostarczenia określonych informacji, ale nie musi korzystać z formularza IV.