Wyjątki od zasady bezpośredniej wymiany pism procesowych między profesjonalnymi pełnomocnikami

Odpis pisma procesowego zawierającego rozszerzenie powództwa budzi kontrowersje co do konieczności doręczenia pełnomocnikowi strony przeciwnej. Pytanie to skłoniło Sąd Najwyższy do podjęcia uchwały w tej sprawie.

Tematyka: Odpis pisma procesowego, rozszerzenie powództwa, profesjonalny pełnomocnik, Sąd Najwyższy, art. 132 § 1 KPC, pozwu wzajemnego, art. 132 § 11 KPC, art. 193 § 3 KPC, doręczenie pisma procesowego

Odpis pisma procesowego zawierającego rozszerzenie powództwa budzi kontrowersje co do konieczności doręczenia pełnomocnikowi strony przeciwnej. Pytanie to skłoniło Sąd Najwyższy do podjęcia uchwały w tej sprawie.

Odpis pisma procesowego zawierającego rozszerzenie powództwa nie podlega doręczeniu na podstawie art.
132 § 1 KPC – uchwalił Sąd Najwyższy.
Pytanie prawne
Pierwszy Prezes SN wystąpił z wnioskiem o rozstrzygnięcie następującego zagadnienia prawnego: „Czy odpis
pisma procesowego wniesionego w toku procesu przez profesjonalnego pełnomocnika strony powodowej,
które obejmuje rozszerzenie powództwa, podlega doręczeniu pełnomocnikowi strony przeciwnej w sposób
przewidziany w art. 132 § 1 KPC, czy też znajduje do niego zastosowanie § 1 1 tego przepisu, zobowiązujący
pełnomocnika powoda do złożenia odpisu tego pisma w sądzie, w celu jego urzędowego doręczenia stronie
przeciwnej?”.
Uzasadnienie pytania prawnego
Wątpliwości objęte pytaniem wynikają wprost z brzmienia art. 132 § 1 KPC, zgodnie z którym w toku sprawy
adwokat, radca prawny, rzecznik patentowy oraz radca Prokuratorii Generalnej RP doręczają sobie nawzajem
bezpośrednio odpisy pism procesowych z załącznikami. W treści pisma procesowego wniesionego do sądu
zamieszcza się oświadczenie o doręczeniu odpisu pisma drugiej stronie albo o jego nadaniu przesyłką poleconą.
Pisma, niezawierające powyższego oświadczenia, podlegają zwrotowi bez wzywania do usunięcia tego braku.
Najważniejszy wyjątek od tej zasady wynika z art. 132 § 11 KPC, zgodnie z którym przepis § 1 nie dotyczy wniesienia
pozwu wzajemnego, apelacji, skargi kasacyjnej, zażalenia, sprzeciwu od wyroku zaocznego, sprzeciwu od nakazu
zapłaty, zarzutów od nakazu zapłaty, wniosku o zabezpieczenie powództwa, skargi o wznowienie postępowania,
skargi o stwierdzenie niezgodności z prawem prawomocnego orzeczenia i skargi na orzeczenia referendarza
sądowego, które należy złożyć w sądzie z odpisami dla strony przeciwnej.
W orzecznictwie najliczniej prezentowany jest pogląd, że odpis pisma procesowego wniesionego w toku procesu
przez profesjonalnego pełnomocnika strony, którym następuje rozszerzenie powództwa, nie podlega doręczeniu
pełnomocnikowi strony przeciwnej w sposób przewidziany w art. 132 § 1 KPC. Wskazuje się na funkcjonalne oraz
sytuacyjne podobieństwo ilościowej lub jakościowej zmiany żądania w stosunku do pozwu. W istocie, pismo
procesowe zawierające nowe żądanie jest pozwem, który musi odpowiadać zarówno wymaganiom przewidzianym
dla pisma procesowego, jak i dla pozwu. Podkreśla się element kontroli sądu, która w przypadku pozwu – a tym
samym odpowiednio również przedmiotowej zmiany powództwa – idzie znacznie dalej niż w wypadku pozostałych
innych pism procesowych zawierających wnioski stron dotyczące innych czynności procesowych. Negatywny wynik
kontroli powoduje nierozpoznanie nowego żądania i nierozpoczęcie postępowania w tym zakresie, a nie tylko zaś
odmowę przeprowadzenia czynności procesowej lub uwzględnienia okoliczności wskazanych przez strony. Wskazuje
się również, że inna kwalifikacja pisma procesowego obejmującego rozszerzenie powództwa byłaby nie do
pogodzenia z art. 193 § 3 in fine KPC, który stanowi, iż skutki określone w art. 192 KPC rozpoczynają się z chwilą
doręczenia pozwanemu pisma zawierającego zmianę i odpowiadającego wymaganiom pozwu. Przepis ten chroni
pozwanego przed koniecznością podjęcia obrony, jeżeli pismo nie spełnia wymagań pozwu, a to zakłada doręczenie
pisma po dokonaniu kontroli formalnej przez sąd. Doręcze­nie pisma bezpośrednio zgodnie z art. 132 § 1 KPC
powodowałoby sytuację, w któ­rej pozwany nie wie, czy pismo wywarło skutek zawisłości sporu i czy istnieje potrzeba
zajęcia merytorycznego stanowiska w sprawie oraz podjęcia czynności procesowych (zob. wyrok SN z 14.3.2017 r.,
III PK 79/16, 
; uchwała SN z 21.1.2016 r., III CZP 95/15, OSNC Nr 1/2017, poz. 7; wyrok SA w Łodzi
z 26.11.2014 r., I ACa 733/14, 
).
Drugi pogląd opiera się na założeniu, że do doręczenia odpisu pisma procesowego zawierającego rozszerzenie
powództwa należy stosować art. 132 § 1 KPC. Przyjmuje się, że z zakresu art. 132 § 1 KPC wyłączone zostały
jedynie ściśle określone rodzaje pism procesowych, o których mowa w § 11. Pismo rozszerzające powództwo nie
zostało jednak wymienione w tym ostatnim przepisie, mimo że do zawartego w nim katalogu zaliczono pozew
wzajemny. Również art. 193 § 3 in fine KPC nie przewiduje konieczności doręczenia pisma przez sąd, ograniczając
się tylko do określenia momentu zawisłości sporu w zakresie nowych roszczeń oraz elementów konstrukcyjnych
pisma procesowego (zob. wyrok SA w Białymstoku z 21.1.2016 r., I ACa 820/15, 
; wyrok SN z 11.2.2015 r.,
I PK 123/14, OSNP Nr 12/2016, poz. 151, 
).
Orzeczenie SN





Sąd Najwyższy uznał, że odpis pisma procesowego zawierającego rozszerzenie powództwa należy złożyć
w sądzie z odpisami dla strony przeciwnej.
Uchwała SN(7) z 11.12.2018 r., III CZP 31/18







Sąd Najwyższy orzekł, że odpis pisma procesowego z rozszerzeniem powództwa powinien być złożony w sądzie z odpisami dla strony przeciwnej, co stanowi istotną interpretację przepisów KPC.