Zeznania świadka składane na piśmie oraz inne wybrane zagadnienia dotyczące prowadzenia dowodu z zeznań świadka w projekcie noweli KPC

Projekt noweli KPC wprowadza liczne zmiany w zakresie prowadzenia dowodu z zeznań świadka, przewidując możliwość składania zeznań na piśmie. Publikacja omawia dopuszczalność prowadzenia postępowania dowodowego w dwóch formach oraz aktualne regulacje dotyczące zeznań świadków. Proponowane zmiany mają na celu podniesienie efektywności działań sądów i przyspieszenie postępowań.

Tematyka: Kodeks postępowania cywilnego, dowód z zeznań świadka, zeznania świadka, postępowanie dowodowe, świadek, zeznania na piśmie, projekt noweli KPC

Projekt z 25.10.2018 r. ustawy o zmianie ustawy – Kodeks postępowania cywilnego oraz niektórych innych
ustaw (druk Nr UD 309), przewiduje w art. 1 bardzo liczne zmiany ustawy z 17.11.1964 r. – Kodeks
postępowania cywilnego (Dz.U. z 2018 r. poz. 1360 ze zm., dalej jako: KPC). Zmiany te będą dotyczyły w dużej
mierze postępowania dowodowego. Ustawodawca przewiduje w przyszłości dopuszczalność prowadzenia
postępowania dowodowego z zeznań świadków w dwóch formach. Zachowuje dotychczasową formę ustną
zeznań oraz projektuje możliwość prowadzenia dowodu z zeznań świadka składanych na piśmie.
Przedmiotem opracowania będzie nowa forma przeprowadzenia dowodu z zeznań świadka.
• Dopuszczalność prowadzenia postępowania dowodowego z zeznań świadków w dwóch formach: zeznań świadków
w formie ustnej oraz projektuje możliwość prowadzenia dowodu z zeznań świadka składanych na piśmie.
• Świadek będzie składał przyrzeczenie przez podpisanie tekstu przyrzeczenia.
Obecnie obowiązująca regulacja dotycząca dowodu z zeznań świadków
Obecnie postępowanie dowodowe dotyczące zeznań świadków jest uregulowane przepisami art. 258-277 KPC.
Dowód ten jest prowadzony przez sąd, sędziego wyznaczonego, albo sąd wskazany (art. 235 KPC)
z wykorzystaniem ustnej formy zeznań świadka. Przepis art. 271 KPC stanowi, że świadek składa zeznania ustnie.
Stosownie do przepisu - tylko niemi i głusi składają zeznania na piśmie lub przy pomocy biegłego (art. 271 § 2 KPC).
Oznacza to, że postępowaniu procesowym nie jest obecnie dopuszczalne prowadzenie tego dowodu w formie
sprzeciwiającej się zasadzie bezpośredniości, tj. w formie ustnej, za wyjątkiem wskazanym wyżej.
Przepisy postępowania nieprocesowego już obecnie przewidują (art. 515 KPC), że sąd może, stosownie do
okoliczności, przesłuchać świadków i biegłych bez przyrzeczenia oraz w nieobecności uczestników, może
również zażądać od osób, które nie są uczestnikami, złożenia wyjaśnień na piśmie. Takie rozwiązanie prawne
jest uzasadnione brakiem, co do zasady, elementu kontradyktoryjności w postępowaniu nieprocesowym. Z reguły
wnioskodawca w tym postępowaniu nie spotyka się z odmiennym stanowiskiem uczestnika postępowania
nieprocesowego. W przypadku jednak, gdy postępowanie nieprocesowe zawiera element sporności np. dział spadku,
podział majątku dorobkowego po ustaniu małżeństwa, ustanowienie służebności drogi koniecznej, zniesienie
współwłasności etc., to celowe, a niejednokrotnie konieczne jest słuchanie zeznań świadka. Tylko w taki sposób sąd
może ocenić nie tylko treść informacji udzielanej przez świadka, ale może obserwować formę, w jakiej zeznania są
przedstawiane oraz zachowania świadka. W konsekwencji może to umożliwić sądowi na ocenę zeznań pod kątem
ich wiarygodności. Następnie dowód z zeznań poszczególnych świadków będzie podlegał swobodnej ocenie według
art. 233 § 1 KPC, co znajdzie swój formalny wyraz w treści uzasadnienia orzeczenia (art. 328 § 2 KPC).
W uzasadnionych przypadkach sąd może ponadto przeprowadzić dowód z konfrontacyjnych zeznań świadków.
Dowód z zeznań świadków w projekcie noweli KPC
Projektodawca proponuje, aby po art. 271 KPC został dodany przepis art. 2711 § 1 KPC w brzmieniu: świadek składa
zeznanie na piśmie, jeżeli sąd tak postanowi. Treść postanowienia dowodowego powinna przewidywać tę właśnie
formę składania zeznań przez świadka. Postanowienie to będzie obejmowało również oznaczenie terminu, w jakim
świadek obowiązany będzie złożyć tekst zeznania w sądzie. Przepisy art. 165 § 2, art. 274 § 1 i art. 276 KPC stosuje
się odpowiednio, co oznacza, że termin oznaczony przez sąd zostanie zachowany, gdy świadek odda pismo
obejmujące jego zeznania w polskiej placówce pocztowej. Gdy świadek obowiązku tego nie wykona tj.
w nieuzasadniony sposób odmówi złożenia zeznań, sąd może go skazać na grzywnę, a następnie nakazać jego
sprowadzenie. Stosownie do projektowanego przepisu art. 275 KPC: Świadek w ciągu tygodnia od daty doręczenia
mu postanowienia skazującego go na grzywnę lub na pierwszym posiedzeniu, na które zostanie wezwany, może
usprawiedliwić swe niestawiennictwo. W przypadku usprawiedliwienia niestawiennictwa sąd zwolni świadka od
grzywny i od przymusowego sprowadzenia. Instytucję tą należy postrzegać jako wyjątek od obecnie obowiązującej
zasady bezpośredniości badania materiału dowodowego przez sąd. Według tej zasady sąd powinien zetknąć się
z całym materiałem dowodowym osobiście i poznać go za pomocą swych zmysłów. Ustawodawca rezygnuje
w projektowanej noweli z szeregu klasycznych rozwiązań prawnych obowiązujących w polskiej procedurze cywilnej.
Proponuje w ich miejsce nowe rozwiązania mające na celu podniesienie skuteczności działań sądów oraz
poprawienia tempa prowadzonych postępowań. Rozwiązania te w wielu przypadkach korzystają z odformalizowania
postępowania dowodowego.

Przy czym złożenie zeznań w formie pisemnej winno być poprzedzone przyjęciem od świadka przyrzeczenia. W tym
zakresie przyjęto w projekcie, że świadek będzie składał przyrzeczenie przez podpisanie tekstu przyrzeczenia. Od
złożenia przyrzeczenia według określonej w art. 268 i 269 KPC roty zwolnieni będą, podobnie jak obecnie,
świadkowie skazani prawomocnie za składanie fałszywych zeznań oraz świadkowie małoletni, którzy nie
osiągnęli 17 roku życia (art. 267 KPC).
Skutki projektowanych zmian
Projektowane zmiany dotyczące dowodu z zeznań świadka nie zmieniają istoty tego środka dowodowego. Charakter
dowodu zeznań świadka pozostaje niezmienny. Modyfikacjom podlegają formy jego prowadzenia. Nadal będzie to
jeden z dowodów często stosowanych w postępowaniu cywilnym. Dowód ten będzie wykorzystywał, to że osoba
fizyczna jako świadek posiada naturalną zdolność spostrzegania, zapamiętywania i komunikowania swoich
spostrzeżeń wobec sądu. Nowa ustana forma pozyskiwania informacji od świadka może podnieść komfort
prowadzenia postępowania dowodowego. Czy przyczyni się do wydawania prawidłowych orzeczeń wykazać może
tylko praktyka.
Autor jest radcą prawnym

Projektowane zmiany nie wpłyną istotnie na charakter dowodu z zeznań świadka, lecz zmienią formy jego prowadzenia. Nowa forma przeprowadzania tego dowodu może poprawić komfort prowadzenia postępowań, jednak ostateczny wpływ na wydawane orzeczenia będzie zależał od praktyki. Autor publikacji jest radcą prawnym.