Trzyosobowy skład sądu orzekającego o umieszczeniu w Krajowym Ośrodku Zapobiegania Zachowaniom Dyssocjalnym

Sąd orzekający o umieszczeniu w Krajowym Ośrodku Zapobiegania Zachowaniom Dyssocjalnym musi działać w składzie trzech sędziów zawodowych po przeprowadzeniu rozprawy z udziałem prokuratora i pełnomocnika osoby objętej postępowaniem. Sąd Najwyższy podjął decyzję w tej sprawie, uwzględniając istotę prawa i zagrożenia dla społeczeństwa.

Tematyka: sąd, orzekanie, Krajowy Ośrodek Zapobiegania Zachowaniom Dyssocjalnym, nadzór prewencyjny, PostZabPsychU, sędziowie, prokurator, pełnomocnik, uchwała SN, Rzecznik Praw Obywatelskich, Prokurator Generalny

Sąd orzekający o umieszczeniu w Krajowym Ośrodku Zapobiegania Zachowaniom Dyssocjalnym musi działać w składzie trzech sędziów zawodowych po przeprowadzeniu rozprawy z udziałem prokuratora i pełnomocnika osoby objętej postępowaniem. Sąd Najwyższy podjął decyzję w tej sprawie, uwzględniając istotę prawa i zagrożenia dla społeczeństwa.

O umieszczeniu w Krajowym Ośrodku Zapobiegania Zachowaniom Dyssocjalnym (dalej jako: Ośrodek)
osoby, wobec której zastosowano nadzór prewencyjny, sąd orzeka w składzie trzech sędziów zawodowych
po przeprowadzeniu rozprawy z obowiązkowym udziałem prokuratora i pełnomocnika tej osoby (art. 21 ust. 1
lub 2 oraz art. 15 ust. 1 ustawy 22.11.2013 r. o postępowaniu wobec osób z zaburzeniami psychicznymi
stwarzających zagrożenie życia, zdrowia lub wolności seksualnej innych osób, Dz.U. z 2014 r. poz. 24 ze zm.;
dalej jako: PostZabPsychU) – stwierdził w uchwale Sąd Najwyższy.
Sąd uznał H.Ł. za osobę stwarzającą zagrożenie w rozumieniu PostZabPsychU i orzekł nadzór prewencyjny policji
połączony z nakazem leczenia. Ponieważ H.Ł. odmówił poddania się terapii, Komendant Policji wniósł
o umieszczenie go w Ośrodku, jako osoby stwarzającej zagrożenie. Sąd I instancji podjął decyzję w tej sprawie
orzekając jednoosobowo. Sąd II instancji powziął wątpliwości co do prawidłowości składu orzekającego i przedstawił
SN pytanie prawne: „Czy wskazany w art. 15 ust. 1 PostZabPsychU, wymóg orzekania na rozprawie w składzie
trzech sędziów zawodowych, z obowiązkowym udziałem prokuratora i pełnomocnika, stosuje się także do
orzekania w trybie art. 21 PostZabPsychU?”.
Uzasadniając wydanie rozstrzygnięcia w składzie jednoosobowym sąd I instancji wskazał, że ustawodawca
wprowadził obowiązek przeprowadzenia rozprawy w składzie trzech sędziów zawodo-wych, w sytuacji, gdy ma
zostać wydane rozstrzygnięcie co do uznania danej osoby za stwarzającą zagrożenie i zastosowania wobec niej
jednego ze środków określonych w art. 14 PostZabPsychU lub uznania, że dana osoba nie stwarza zagrożenia.
W ocenie sądu I instancji oznacza to, że rozstrzygając co do innych kwestii, w których przewidziany jest udział sądu
w postępowaniu toczącym się już po uznaniu danej osoby za stwarzającą zagrożenie, należy stosować przepisy
o postępowaniu nieprocesowym. Zatem sprawa powinna być rozpoznawana, co do zasady, na posiedzeniu
niejawnym w składzie jednego sędziego.
W ocenie sądu II instancji orzekając o umieszczeniu osoby stwarzającej zagrożenie w ośrodku na podstawie art. 21
PostZabPsychU, sąd de facto zmienia w ten sposób wcześniejszy werdykt o zastosowaniu wobec takiej osoby
środka „łagodniejszego”, tj. nadzoru prewencyjnego orzeczonego na podstawie art. 15 PostZabPsychU przez sąd
w składzie trzech sędziów. Sąd wskazując na art. 30 PostZabPsychU, w którym przewidziano rozpoznawanie
zażalenia przez sąd w składzie jednego sędziego, stwierdził, że ustawodawca jako zasadę przyjął orzekanie
w postępowaniu uregulowanym w PostZabPsychU w składzie trzyosobowym, a wyjątkowo – w sprawach objętych
art. 30 PostZabPsychU – w składzie jednego sędziego.
Rzecznik Praw Obywatelskich przyłączył się do sprawy twierdząc, że wymóg orzekania na rozprawie w składzie 3
sędziów, z obowiązkowym udziałem prokuratora i pełnomocnika, odnosi się także do orzekania również i w takiej
sprawie. RPO powołując się na argumenty konstytucyjne, podkreślił, że postępowanie dotyczy wartości o charakterze
podstawowym, jaką jest wolność osobista człowieka. Izolacja w Ośrodku może być bezterminowa, co w praktyce
może także oznaczać dożywotni pobyt.
Sąd Najwyższy podzielił argumenty RPO oraz stanowisko Prokuratora Generalnego i stwierdził, że
właściwym do orzeczenia o umieszczeniu w Ośrodku osoby, wobec której zastosowano nadzór prewencyjny,
jest sąd orzekający w składzie trzech sędziów zawodowych po przeprowadzeniu rozprawy z obowiązkowym
udziałem prokuratora i pełnomocnika tej osoby.
Uchwała SN z 19.10.2018 r., III CZP 46/18







Sąd Najwyższy potwierdził konieczność orzekania o umieszczeniu w Ośrodku osób pod nadzorem prewencyjnym w składzie trzech sędziów zawodowych. Decyzja ta ma istotne znaczenie dla zapobiegania zachowaniom dyssocjalnym oraz ochrony społeczeństwa.