Klauzula prorogacyjna zawarta w umowie

Klauzula prorogacyjna zawarta w umowie może mieć zastosowanie nawet w przypadku powództwa o odszkodowanie z art. 102 TFUE, mimo braku wyraźnego odniesienia do sporów dotyczących naruszenia prawa konkurencji. Przykładem jest umowa Apple Sales International z eBizcuss.com, gdzie klauzula prorogacyjna dotyczyła sądów irlandzkich, a spór rozstrzygano w sądzie w Paryżu. Trybunał Sprawiedliwości podkreślił, że klauzula prorogacyjna może obejmować tylko spory wynikające z określonego stosunku prawnego, dla którego została ustalona, oraz że nie można zaskoczyć strony jurysdykcją dla sporu wynikającego z innych stosunków. Wyrok TS z 24.10.2018 r. w sprawie Apple Sales International i in. (C-595/17) wyjaśnił także, że klauzula prorogacyjna powinna być interpretowana przez sąd krajowy, przed którym jest powoływana, oraz że uprzednie stwierdzenie naruszenia prawa konkurencji nie jest warunkiem koniecznym do jej zastosowania.

Tematyka: klauzula prorogacyjna, umowa, art. 102 TFUE, spor o odszkodowanie, prawo konkurencji, Trybunał Sprawiedliwości, Apple Sales International, eBizcuss.com, jurysdykcja, wyrok TS, C-595/17

W przypadku powództwa o odszkodowanie wniesionego na podstawie art. 102 TFUE zastosowanie klauzuli
prorogacyjnej zawartej w umowie wiążącej strony nie jest wykluczone z tego tylko powodu, że ta klauzula nie
odnosi się w wyraźny sposób do sporów dotyczących odpowiedzialności powstałej w wyniku naruszenia
prawa konkurencji – orzekł Trybunał Sprawiedliwości.
Stan faktyczny
W 2002 r. Apple Sales International, spółka prawa irlandzkiego, zawarła z eBizcuss.com (dalej jako: eBizcuss)
umowę nadającą eBizcuss status autoryzowanego dystrybutora produktów marki Apple. Umowa, na podstawie której
eBizcuss zobowiązała się do dystrybucji produktów swojego kontrahenta na zasadzie quasi‑ wyłączności, zawierała
klauzulę prorogacyjną na rzecz sądów irlandzkich. W ostatniej wersji umowy dystrybucyjnej, z 20.10.2005 r., klauzula
ta, sporządzona w języku angielskim, miała następujące brzmienie: „This Agreement and the corresponding
relationship between the parties shall be governed by and construed in accordance with the laws of the Republic of
Ireland and the parties shall submit to the jurisdiction of the courts of the Republic of Ireland. Apple Sales
International reserves the right to institute proceedings against Reseller in the courts having jurisdiction in the place
where Reseller has its seat or in any jurisdiction where a harm to Apple Sales International is occurring”. Strony
postępowania głównego nie są zgodne w kwestii tłumaczenia na język francuski sformułowania „and the
corresponding relationship” i tłumaczą je – odpowiednio – jako „et la relation correspondante” („oraz odpowiadający
jej stosunek prawny”) (wersja eBizcuss), albo jako „et les relations en découlant” („oraz wynikające stąd stosunki
prawne”) (wersja Apple Sales International). Pomimo tej różnicy klauzulę można przetłumaczyć w następujący
sposób: „Niniejsza umowa oraz odpowiadający jej stosunek prawny (wersja Apple Sales International) /wynikające
stąd stosunki prawne (wersja eBizcuss) łączące strony będą regulowane i interpretowane zgodnie z prawem
irlandzkim, a strony poddają się jurysdykcji sądów Irlandii. Apple Sales International zastrzega sobie prawo
dochodzenia roszczeń od dystrybutora przed sądami w okręgu, w którym znajduje się siedziba dystrybutora, lub
w każdym kraju, w którym Apple Sales International poniesie szkodę”.
W kwietniu 2012 r. eBizcuss wniosła przed sąd w Paryżu przeciwko amerykańskiej spółce Apple Sales International
oraz francuskiej spółce Apple retail France EURL powództwo o odszkodowanie z tytułu podejmowania przez nie
aktów nieuczciwej konkurencji oraz nadużywania pozycji dominującej, na podstawie art. 1382 francuskiego Kodeksu
Cywilnego, art. L 420‑ 2 francuskiego Kodeksu Handlowego oraz art. 102 TFUE.
Pytania prejudycjalne
Poprzez pytania prejudycjalne sąd odsyłający zmierzał do ustalenia:
- czy art. 23 rozporządzenia Rady (WE) Nr 44/2001 z 22.12.2000 r. w sprawie jurysdykcji i uznawania orzeczeń
sądowych oraz ich wykonywania w sprawach cywilnych i handlowych (Dz.U. z 2001 r. L Nr 12, s. 1 – wyd. spec.
w jęz. polskim, rozdz. 19, t. 4, s. 42; obecnie art. 25 ust. 1 rozporządzenia Parlamentu Europejskiego i Rady (UE) Nr
1215/2012 z 12.12.2012 r. w sprawie jurysdykcji i uznawania orzeczeń sądowych oraz ich wykonywania w sprawach
cywilnych i handlowych; Dz.U. L 351 z 20.12.2012, s. 1-32) należy interpretować w ten sposób, że w przypadku
powództwa o odszkodowanie wniesionego przez dystrybutora przeciwko dostawcy na podstawie art. 102 TFUE
zastosowanie klauzuli prorogacyjnej zawartej w umowie wiążącej strony, gdy klauzula ta nie odnosi się w wyraźny
sposób do sporów dotyczących odpowiedzialności powstałej w wyniku naruszenia prawa konkurencji, jest
wykluczone?
- czy art. 23 rozporządzenia Nr 44/2001 należy interpretować w ten sposób, że zastosowanie klauzuli prorogacyjnej
w kontekście powództwa o odszkodowanie wniesionego przez dystrybutora przeciwko dostawcy na podstawie art.
102 TFUE zależy od uprzedniego stwierdzenia naruszenia prawa konkurencji przez krajowy lub unijny organ?
Stanowisko Trybunału Sprawiedliwości
Zakres stosowania klauzuli prorogacyjnej
Zgodnie z orzecznictwem TS wykładnia klauzuli prorogacyjnej dokonywana w celu ustalenia zakresu sporów
objętych jej zakresem stosowania należy do sądu krajowego, przed którym jest ona powoływana (wyrok CDC
Hydrogen Peroxide, C-352/13, pkt 67). Klauzula prorogacyjna może jednak dotyczyć wyłącznie sporów już wynikłych
albo mogących wyniknąć w przyszłości z określonego stosunku prawnego, co ogranicza zakres zastosowania tej
klauzuli wyłącznie do tych sporów, które wywodzą się ze stosunku prawnego, dla którego została ona uzgodniona.
Wymóg ten ma na celu uniknięcie sytuacji, w której jedna strona zostałaby zaskoczona przyznaniem jurysdykcji
określonemu sądowi dla wszystkich sporów powstających w stosunkach z jej kontrahentem, które wywodziłyby się ze

stosunków innych niż ten, dla którego zostało uzgodnione przyznanie jurysdykcji (wyrok CDC Hydrogen Peroxide, pkt
68). Mając na uwadze powyższy cel TS uznał, że klauzula odnosząca się w abstrakcyjny sposób do sporów
powstających w kontekście stosunków umownych nie obejmuje sporu dotyczącego odpowiedzialności
deliktowej, która to odpowiedzialność miałaby być konsekwencją zachowania kontrahenta wynikającego z faktu
uczestnictwa w bezprawnym kartelu (wyrok CDC Hydrogen Peroxide, pkt 69). Trybunał stwierdził, że w związku
z tym, iż w chwili wyrażenia zgody na taką klauzulę poszkodowane przedsiębiorstwo nie mogło rozsądnie
spodziewać się powstania tego rodzaju sporu, ponieważ w danym momencie nie wiedziało ono o udziale kontrahenta
w kartelu, nie można uznać, że spór ten miał swoje źródło w stosunkach umownych (wyrok CDC Hydrogen
Peroxide, pkt 70). W świetle powyższych rozważań TS uznał, że w przypadku powództw o odszkodowanie z tytułu
naruszenia art. 101 TFUE i art. 53 porozumienia o Europejskim Obszarze Gospodarczym, art. 23 ust. 1
rozporządzenia Nr 44/2001 zezwala na uwzględnienie klauzul prorogacyjnych zawartych w umowach o dostawy,
jedynie pod warunkiem że owe klauzule odnoszą się do sporów dotyczących odpowiedzialności wynikającej
z naruszenia prawa konkurencji (wyrok CDC Hydrogen Peroxide, pkt 72).
Następnie TS badał, czy przedstawiona wykładnia art. 23 rozporządzenia Nr 44/2001 oraz towarzyszące jej
uzasadnienie znajdują zastosowanie również do klauzuli prorogacyjnej powołanej w związku z tym, iż sporem
dotyczącym odpowiedzialności deliktowej, powstałej – zgodnie z twierdzeniem powoda – w wyniku naruszenia przez
jego kontrahenta art. 102 TFUE. Taki przypadek występuje, gdy zarzucane zachowanie antykonkurencyjne przejawia
się jako niezwiązane ze stosunkiem umownym, w ramach którego została uzgodniona klauzula prorogacyjna.
Trybunał wskazał, że zachowanie antykonkurencyjne w rozumieniu art. 101 TFUE, tj. udział w kartelu, nie jest co
do zasady bezpośrednio związane ze stosunkiem umownym łączącym członków kartelu i osoby trzecie, na
które kartel ten oddziałuje, natomiast zachowanie antykonkurencyjne w rozumieniu art. 102 TFUE, czyli nadużycie
pozycji dominującej, może się urzeczywistniać w stosunkach umownych nawiązywanych przez przedsiębiorstwo
znajdujące się w pozycji dominującej oraz za pośrednictwem warunków umów. Trybunał stwierdził, że w ramach
powództwa wniesionego na podstawie art. 102 TFUE uwzględnienie klauzuli prorogacyjnej odnoszącej się do umowy
i odnośnego stosunku względnie wynikających z umowy stosunków pomiędzy stronami nie może zostać uznane za
zaskakujące jedną ze stron w rozumieniu orzecznictwa Trybunału.
Warunki stosowania klauzuli prorogacyjnej
Rzecznik generalny stwierdził, że uprzednie stwierdzenie przez organ ochrony konkurencji naruszenia reguł
konkurencji – lub brak takiego stwierdzenia – jest odrębną kwestią, niezwiązaną z kryteriami, które powinny
mieć istotne znaczenie dla stwierdzenia, czy klauzula prorogacyjna ma zastosowanie w wypadku roszczenia
o naprawienie szkód poniesionych w przekonaniu poszkodowanego z powodu naruszenia reguł konkurencji
(pkt 83 opinii). Trybunał wskazał, że w kontekście art. 23 rozporządzenia Nr 44/2001 rozróżnienie oparte na istnieniu
uprzedniego stwierdzenia przez organ ochrony konkurencji naruszenia reguł konkurencji – bądź brak takiego
stwierdzenia – byłoby niezgodne również z realizowanym przez ten przepis celem przewidywalności.
Ponadto zgodnie z orzecznictwem TS (wyrok Manfredi i in., od C-295/04 do C-298/04, pkt 60 i przytoczone tam
orzecznictwo), o czym wzmiankują również motywy 3, 12, i 13 dyrektywy Parlamentu Europejskiego i Rady
2014/104/UE z 26.11.2014 r. w sprawie niektórych przepisów regulujących dochodzenie roszczeń
odszkodowawczych z tytułu naruszenia prawa konkurencji państw członkowskich i Unii Europejskiej, objęte
przepisami prawa krajowego, art. 101 i 102 TFUE wywołują bezpośrednie skutki w stosunkach między
jednostkami i nakładają na dane jednostki prawa i obowiązki, za których egzekwowanie odpowiadają sądy krajowe.
Wynika z tego, że prawo każdej osoby, która uważa się za poszkodowaną przez naruszenie reguł konkurencji, do
domagania się naprawienia poniesionej szkody jest niezależne od uprzedniego stwierdzenia takiego naruszenia
przez organ ochrony konkurencji.
Z powyższych względów Trybunał orzekł, co następuje:
1) Przepis art. 23 rozporządzenia Nr 44/2001 należy interpretować w ten sposób, że w przypadku powództwa
o odszkodowanie wytoczonego przez dystrybutora przeciwko dostawcy na podstawie art. 102 TFUE
zastosowanie klauzuli prorogacyjnej zawartej w umowie wiążącej strony nie jest wykluczone z tego tylko
powodu, że klauzula ta nie odnosi się w wyraźny sposób do sporów dotyczących odpowiedzialności
powstałej w wyniku naruszenia prawa konkurencji.
2) Przepis art. 23 rozporządzenia Nr 44/2001 należy interpretować w ten sposób, że zastosowanie klauzuli
prorogacyjnej w kontekście powództwa o odszkodowanie wniesionego przez dystrybutora przeciwko
dostawcy na podstawie art. 102 TFUE nie zależy od uprzedniego stwierdzenia naruszenia prawa konkurencji
przez krajowy lub unijny organ.
Jest to kolejny wyrok dotyczący interpretacji art. 23 rozporządzenia Nr 44/2001 (obecnie art. 25 ust. 1 rozporządzenia
Nr 1215/2012), którego celem jest z jednej strony zapewnienie zasady pierwszeństwa autonomii woli stron, zaś
z drugiej strony wymogu wysokiego stopnia przewidywalności jurysdykcji poprzez wyznaczenie w sposób jasny
i precyzyjny sądu krajowego.

W uzasadnieniu niniejszego wyroku Trybunał uznał, że wykładnia klauzuli prolongacyjnej zawartej w umowie należy
do sądu krajowego przed którym jest powoływana. Jednocześnie TS zaprezentował stanowisko (co do zasady
sporne w doktrynie), że w przypadku gdy klauzula prolongacyjna jest ogólnie sformułowana nie może być stosowana
do sporów wynikających z udziału przedsiębiorcy w kartelu (art. 101 TFUE), zaś odmiennie może być w przypadku
naruszenia przez przedsiębiorące art. 102 TFUE, tj. odnoszącego się do nadużycia pozycji dominującej.
Warto zauważyć, że klauzula prorogacyjna w niniejszej sprawie ma charakter asymetryczny, tzn. jedna strona
zobowiązuje się wytaczać powództwa przed określonym sądem, podczas gdy druga strona zastrzega sobie prawo
wytaczania powództw przed innymi sądami. Jednakże powyższe nie wpływa, co do zasady, na ocenę ważności tej
klauzuli w świetle wymogów określonych w art. 23 rozporządzenia Nr 44/2001.
Wyrok TS z 24.10.2018 r., Apple Sales International i in., C-595/17

Wyrok TS z 24.10.2018 r., Apple Sales International i in., C 595/17

Wyrok Trybunału Sprawiedliwości z 24.10.2018 r. w sprawie Apple Sales International i in. (C-595/17) potwierdził, że klauzula prorogacyjna w umowie może być stosowana nawet w kontekście sporu o odszkodowanie z art. 102 TFUE, niezależnie od uprzedniego stwierdzenia naruszenia prawa konkurencji. Trybunał podkreślił konieczność interpretacji klauzul prorogacyjnych przez sąd krajowy oraz ograniczenia ich zastosowania do sporów wynikających z określonych stosunków prawnych. Decyzja TS wpisuje się w dążenie do zapewnienia przewidywalności jurysdykcji przy jednoczesnym szacunku dla autonomii woli stron.