Zmiany w ustawie - Prawo o ustroju sądów powszechnych i niektórych innych ustaw

Ustawa z 20.7.2018 r. o zmianie ustawy – Prawo o ustroju sądów powszechnych oraz niektórych innych ustaw wprowadza istotne zmiany w funkcjonowaniu instytucji wymiaru sprawiedliwości. Zmiany dotyczą m.in. organizacji sądów powszechnych i administracyjnych, powoływania sędziów, aplikacji sędziowskiej i prokuratorskiej oraz postępowań przed Krajową Radą Sądownictwa i Sądem Najwyższym.

Tematyka: zmiany, ustawa, sądownictwo, sędziowie, prokuratorzy, Krajowa Rada Sądownictwa, Sąd Najwyższy, aplikacja sędziowska, aplikacja prokuratorska, efektywność, elastyczność, organy wymiaru sprawiedliwości

Ustawa z 20.7.2018 r. o zmianie ustawy – Prawo o ustroju sądów powszechnych oraz niektórych innych
ustaw (Dz.U. 2018 poz. 1443, dalej jako: ZmPrUSP18) wprowadza istotne zmiany w funkcjonowaniu instytucji
wymiaru sprawiedliwości.
Na mocy ustawy zostaną wprowadzone istotne zmiany w sześciu aktach prawnych: ustawie z 27.7.2001 r. – Prawo
o ustroju sądów powszechnych (tekst jedn.: Dz.U. z 2018 r. poz. 23, ze zm., dalej jako PrUSP), ustawie z 25.7.2002
r. – Prawo o ustroju sądów administracyjnych (tekst jedn.: Dz.U. z 2017 r. poz. 2188, ze zm., dalej jako: PrUSA),
ustawie z 23.1.2009 r. o Krajowej Szkole Sądownictwa i Prokuratury (tekst jedn.: Dz.U. z 2018 r. poz. 624, ze zm.,
dalej jako: KSSiPU), 12.5.2011 r. o Krajowej Radzie Sądownictwa (tekst jedn.: Dz.U. z 2018 r. poz. 389, dalej jako:
KrRadSądU), ustawie z 28.1.2016 r. – Prawo o prokuraturze (tekst jedn.: Dz.U. z 2017 r. poz. 1767, dalej jako:
PrProk), ustawie z 8.12.2017 r. o Sądzie Najwyższym (tekst jedn.: Dz.U. z 2018 r. poz. 5, ze zm., dalej jako SNU).
Ustawa wprowadza również drobne zmiany w innych aktach prawnych.
Zmiany w organizacji sądów powszechnych i administracyjnych
Przepisy nowelizowane przez ZmPrUSP18 dotyczą przede wszystkim wewnętrznej organizacji sądów
powszechnych. Zgodnie ze znowelizowanym przepisem art. 11 § 2a i 3 PrUSP przewodniczenie wydziałom ksiąg
wieczystych, wydziałom gospodarczym do spraw rejestru zastawów oraz wydziałom gospodarczym do
spraw Krajowego Rejestru Sądowego zostanie powierzone wyłącznie referendarzom sądowym. W art. 12
PrUSP w miejsce dotychczasowego obowiązku tworzenia wydziałów cywilnego i karnego w sądach rejonowych
i okręgowych pojawia się możliwość tworzenia takich wydziałów. Zdaniem projektodawcy jest to sposób zwiększenia
elastyczności w zarządzaniu tymi sądami.
W imię zwiększenia efektywności podejmowania decyzji przez zgromadzenia ogólne sędziów apelacji i okręgu
ZmPrUSP18 eliminuje wymóg kworum podczas tych zgromadzeń (art. 33 § 5 PrUSP). Zmienią się również
zasady powoływania sędziów wizytatorów, którzy będą powoływani przez prezesów sądów okręgowych
i apelacyjnych, z którymi współpracują (art. 37d § 1 PrUSP) oraz zmiany zasad zgłaszania kandydatur na
stanowiska sędziowskie (art. 57).
W PrUSA wprowadzono dwie zmiany. Po pierwsze jednoznacznie określono, że o wolnych stanowiskach asesorskich
Prezes NSA będzie zawiadamiał w Dzienniku Urzędowym Rzeczpospolitej Polskiej „Monitor Polski” (art. 20a PrUSA).
Po drugie w art. 27a § 2 PrUSA eliminuje się warunek niekaralności dyscyplinarnej jako warunek awansu na
stanowisko starszego asystenta sędziego.
Zmiany w ustawie o Krajowej Szkole Sądownictwa i Prokuratury
Zmiany w KSSiPU polegają na wprowadzeniu w art. 17 ust. 1 KSSiPU nowej formy aplikacji sędziowskiej
i prokuratorskiej – aplikacji uzupełniającej. Projektodawca wskazuje, że jest to rozwiązanie ułatwiające dojście do
zawodu sędziego lub prokuratora osobom posiadającym doświadczenie zawodowe w wymiarze sprawiedliwości, to
jest referendarzom sądowym oraz asystentom sędziów i prokuratorów, którzy pełnią te funkcje od co najmniej dwóch
lat i nie ukończyli 40 roku życia (Uzasadnienie, s. 53). Ponadto wprowadzono warunek nieukończenia 35 lat dla
osoby ubiegającej się o przyjęcie na aplikację sędziowską lub prokuratorską (art. 24 ust. 1 pkt 1a PrUSP).
Zmiany w ustawie o Krajowej Radzie Sądownictwa i Sądzie Najwyższym
Podstawowym celem zmian w KrRadSądU i SNU jest wg projektodawcy doprowadzenie do usprawnienia
postępowań prowadzonych przez Krajową Radę Sądownictwa w sprawach powołania do pełnienia obowiązków
urzędu na stanowisku sędziego, w tym sędziego Sądu Najwyższego.
W KrRadSądU dodano art. 44 ust 1b w brzmieniu: jeżeli w sprawach indywidualnych dotyczących powołania do
pełnienia urzędu na stanowisku sędziego Sądu Najwyższego nie zaskarżyli wszyscy uczestnicy
postępowania, staje się ona prawomocna w części obejmującej rozstrzygnięcie o przedstawieniu wniosku
o powołanie do pełnienia urzędu sędziego Sądu Najwyższego, a także w części obejmującej rozstrzygnięcie
o nieprzedstawieniu wniosku o powołanie do pełnienia urzędu sędziego Sądu Najwyższego tych uczestników
postępowania, którzy nie wnieśli odwołania. Artykuł 44 ust. 2 KrRadSądU wprowadza instrukcyjny termin
czternastu dni, w jakim Naczelny Sąd Administracyjny powinien rozpoznać takie odwołanie. Uchylenie przez NSA
uchwały KRS o nieprzedstawieniu wniosku o powołanie do pełnienia urzędu na stanowisko sędziego SN będzie
równoznaczne z przyjęciem zgłoszenia kandydatury uczestnika postępowania, który wniósł odwołanie na wolne

stanowisko sędziowskie w SN, jeżeli w dniu wydania orzeczenia przez NSA postępowanie przed KRS nie zostało
zakończone, a w przypadku braku takiego postępowania, na kolejne wolne stanowisko w SN objęte obwieszczeniem.
W SNU wprowadzono zmianę umożliwiającą szybsze powołanie Pierwszego Prezesa Sądu Najwyższego.
Skutkiem obniżenia liczby stanowisk sędziowskich, których obsadzenie jest konieczne do zwołania Zgromadzenia
Ogólnego Sędziów Sądu Najwyższego do 2/3 stanowisk sędziów Sądu Najwyższego (art. 111 § 5 SNU) będzie
możliwość szybszego przedstawienia Prezydentowi kandydatów na I Prezesa. Ponadto ustawa reguluje zasady
zgłaszania na wolne stanowiska sędziego SN oraz pozostawania w innym stosunku służbowym sędziów SN
orzekających w Izbie Dyscyplinarnej.
W art. 117 SNU uregulowana została kwestia obywatelstwa sędziów. Przepis ten daje sędziemu możliwość
zachowania zajmowanego stanowiska sędziowskiego bez zrzeczenia się obywatelstwa państwa obcego.
Zmiany w ustawie – Prawo o prokuraturze
Najliczniejsze zmiany wprowadzone w PrProk mają charakter porządkujący i dostosowujący regulację do
ostatnich zmian w prawie. Ponadto ZmPrUSP18 dookreśla charakter i zakres uczestnictwa prokuratora
w postępowaniach prowadzonych przez organy władzy, administracji publicznej, sądy i trybunały. Jak zauważa
projektodawca nie było podobnej regulacji w polskim porządku prawnym: „Przepis art. 5 PrProk stanowi novum
w istniejącym porządku prawnym. Tego typu regulacja nie była znana w uprzednio obowiązującej regulacji
określającej ustrój i zasady funkcjonowania prokuratury. Przepis ten wyraża normę kompetencyjną o charakterze
generalnym, która upoważnia prokuratora do uczestniczenia w każdym postępowaniu prowadzonym przed organami
wskazanymi w treści tego przepisu. Negatywną przesłanką, która ogranicza zastosowanie tej ogólnej normy
kompetencyjnej, jest uregulowanie charakteru i zakresu udziału prokuratora w określonym postępowaniu przepisami
innej ustawy” (Uzasadnienie, s. 33).
Ustawa weszła w życie 10.8.2018 r. z wyjątkiem art. 1 pkt 35, w zakresie dodawanego art. 41a ust. 2, oraz art. 12 pkt
6, które weszły w życie 27.7.2018 r. oraz art. 13, który wejdzie w życie 1.1.2019 r.

Ustawa wprowadza nowe rozwiązania mające na celu zwiększenie efektywności i elastyczności sądownictwa. Zmiany dotyczą m.in. powierzenia określonych funkcji referendarzom sądowym, eliminacji wymogu kworum na zgromadzeniach sędziów oraz nowych procedur powoływania sędziów. Nowe regulacje mają za zadanie usprawnić działanie wymiaru sprawiedliwości.