Zmiana prawomocnego postanowienia komornika w zakresie wysokości opłaty egzekucyjnej

Sąd Najwyższy stwierdził, że może zmieniać prawomocne postanowienia komornika dotyczące wysokości opłaty egzekucyjnej na podstawie art. 759 § 2 KPC. W jednej z nadzorowanych spraw komornik doliczył do opłaty podatek VAT, co zostało uznane za błąd. Sąd zmienił decyzję komornika i ustalił koszty egzekucyjne. Pojawiły się kontrowersje dotyczące dopuszczalności ingerencji sądu w prawomocne postanowienia komornika. Zwolennicy nadzoru judykacyjnego podkreślają, że celem jest zapewnienie legalizmu w działaniach komornika.

Tematyka: Sąd Najwyższy, komornik, opłata egzekucyjna, art. 759 § 2 KPC, nadzór judykacyjny, koszty egzekucyjne, prawomocne postanowienie

Sąd może na podstawie art. 759 § 2 KPC z urzędu zmienić prawomocne postanowienie komornika, którym
wadliwie ustalono wysokość opłaty egzekucyjnej – stwierdził Sąd Najwyższy odmawiając podjęcia uchwały.
Sąd wszczął postępowanie w trybie nadzoru co do prawidłowości działania komornika w zakresie ustalenia kosztów
egzekucyjnych. Jak stwierdzono, komornik opłaty egzekucyjne powiększył o stawkę podatku od towarów i usług.
Postępowanie egzekucyjne w nadzorowanej sprawie zakończyło się umorzeniem na wniosek wierzyciela. Sąd
zmienił postanowienie komornika sądowego w zakresie, w jakim do opłaty stosunkowej doliczono podatek od
towarów i usług i ustalił koszty postępowania egzekucyjnego.
Rozpoznający zażalenie komornika sąd przedstawił SN pytanie prawne o następującej treści: „Czy w trybie art. 759
§ 2 KPC dopuszczalna jest zmiana przez sąd prawomocnego i wykonanego już postanowienia komornika
sądowego w przedmiocie orzeczenia o kosztach postępowania egzekucyjnego w celu usunięcia
spostrzeżonych uchybień polegających na doliczeniu przez komornika do opłaty egzekucyjnej stawki
podatku od towarów i usług?”.
Sąd wyjaśnił, że przepisy ustawy z 29.8.1997 r. o komornikach sądowych i egzekucji (t. jedn.: Dz.U. z 2016 r. poz.
1138) szczegółowo regulują wysokość kosztów działalności komorników, w tym opłat egzekucyjnych i wydatków.
Wysokość opłat egzekucyjnych, które może pobrać komornik, określona jest w sposób sztywny i przekroczenie jej
górnych granic nie jest dopuszczalne. W szczególności nie ma podstaw do ich podwyższania poprzez doliczanie do
nich podatku VAT, którym finalnie obciążona miałaby zostać strona postępowania (zob. uchwała SN(7) z 27.7.2017
r., III CZP 97/16,
; uchwała SN z 7.7.2016 r., III CZP 34/16,
).
W uzasadnieniu pytania prawnego wskazano, że choć decyzja sądu I instancji co do meritum nie powinna budzić
zastrzeżeń, to wątpliwości budzi tryb i czas, w których do tego doszło. Sąd Najwyższy rozstrzygnął w uchwale, że
dopuszczalna jest taka ingerencja w drodze nadzoru judykacyjnego w treść prawomocnego i wykonanego już
postanowienia komornika w odniesieniu do zakończonego postępowania egzekucyjnego (zob. uchwała SN
z 19.4.2007 r., III CZP 16/07,
), jednak kontrowersje w tym przedmiocie nie ustały. Uchwała spotkała się
z krytyką w doktrynie, w orzecznictwie sądów powszechnych zaś nadal występują rozbieżności. Zgodnie z art. 759 §
2 KPC, sąd może z urzędu wydawać komornikowi zarządzenia zmierzające do zapewnienia należytego wykonania
egzekucji oraz usuwać spostrzeżone uchybienia. W doktrynie przez cały czas panują rozbieżne poglądy na temat
dopuszczalności ingerencji sądu na podstawie tego przepisu w prawomocne postanowienie komornika ustalające
wadliwie wysokość kosztów egzekucyjnych. Argumentuje się, że jeżeli uchybienia dotyczą określonych czynności,
których już ze względu na upływ terminu nie można było zaskarżyć za pomocą skargi na czynność komornika,
a sprawa egzekucyjna nie została jeszcze zakończona, to nie ma przeszkód do zastosowania art. 759 § 2 KPC.
Natomiast przepis ten nie może znaleźć zastosowania w sytuacji, w której z prawomocną czynnością komornika
wiąże się powstanie skutków materialnoprawnych.
Zwolennicy możliwością zmiany prawomocnego postanowienia komornika w przedmiocie kosztów egzekucji w trybie
art. 759 § 2 KPC podkreślają natomiast, że podstawowym celem i funkcją nadzoru judykacyjnego sprawowanego
przez sąd z urzędu jest zapewnienie legalizmu w działaniach komornika, który jako funkcjonariusz publiczny jest
uprawniony do stosowania przewidzianych w ustawie środków przymusu w celu zapewnienia wykonania orzeczeń
sądowych. Prawomocne postanowienie komornika nie korzysta ze wszystkich atrybutów prawomocności, jakie
zostały przyznane orzeczeniom sądu. Dlatego należy dać prymat zasadzie legalności działań komornika, co z kolei
przemawiałoby za możliwością ingerencji w prawomocne postanowienie komornika o kosztach.
Sąd Najwyższy stwierdził, że nie ma potrzeby odstępowania od dotychczasowej linii orzeczniczej. W jego
cenie, sąd może stosować nadzór judykacyjny także po prawomocnym zakończeniu postępowania
egzekucyjnego, kluczowe znaczenie ma bowiem zapewnienie legalizmu w działaniach komornika.
Postanowienie SN z 10.8.2018 r., III CZP 28/18

Sąd Najwyższy potwierdził możliwość zmiany prawomocnych postanowień komornika w sprawach dotyczących kosztów egzekucyjnych. Nadzór judykacyjny ma na celu zapewnienie legalności działań komornika. Kontrowersje dotyczące ingerencji sądu w prawomocne postanowienia komornika wciąż pozostają. Decyzja SN potwierdza, że nadzór judykacyjny może być stosowany także po zakończeniu postępowania egzekucyjnego.