Bankowy tytuł egzekucyjny

Wyrok Trybunału Konstytucyjnego stwierdzający niezgodność przepisów ustawy Prawo bankowe z Konstytucją RP wywołał wiele kontrowersji. Sprawa dotyczyła nadania klauzuli wykonalności bankowemu tytułowi egzekucyjnemu po decyzji Trybunału. Po odrzuceniu skargi o wznowienie postępowania, Sąd Najwyższy skierował pytanie do SN w sprawie dopuszczalności takiej skargi. Argumentowano, że postępowanie klauzulowe nie rozstrzyga sporu merytorycznie, co ostatecznie przesądziło o niedopuszczalności wznowienia postępowania.

Tematyka: Wyrok TK, nadanie klauzuli wykonalności, bankowy tytuł egzekucyjny, Sąd Najwyższy, wznowienie postępowania, niezgodność przepisów, Konstytucja RP

Wyrok Trybunału Konstytucyjnego z 14.4.2015 r., P 45/12 stwierdzający niezgodność art. 96 ust. 1 i art. 97
ust. 1 ustawy z 29.8.1997 r. – Prawo bankowe (t. jedn.: Dz.U. z 2015 r. poz. 128; dalej jako: PrBank)
z Konstytucją RP i odraczający utratę mocy obowiązującej przepisów wywołuje skutek wyłącznie na
przyszłość, dlatego nie jest dopuszczalna skarga o wznowienie postępowania w sprawie nadania klauzuli
wykonalności bankowemu tytułowi wykonawczemu wydanemu po wyroku Trybunału Konstytucyjnego,
a przed utratą mocy obowiązującej tych przepisów – wynika z postanowienia Sądu Najwyższego.
25.8.2016 r. dłużnicy „H.” spółki jawnej wnieśli skargę o wznowienie postępowania zakończonego orzeczeniem
referendarza sądowego w przedmiocie nadania klauzuli wykonalności bankowemu tytułowi egzekucyjnemu. Sąd
odrzucił skargę jako niedopuszczalną, ponieważ postanowienie co do nadania klauzuli wykonalności nie jest
orzeczeniem kończącym postępowanie w sprawie i nie rozstrzyga sporu merytorycznie. Skarga o wznowienie
postępowania przysługuje jedynie od orzeczenia prawomocnego, które zawiera rozstrzygnięcie co do istoty sprawy.
Sąd rozpoznający zażalenie skierował do SN pytanie prawne o następującej treści: „Czy – z uwagi na
niekonstytucyjność przepisów art. 96 ust. 1 i art. 97 ust. 1 PrBank – jest dopuszczalna skarga o wznowienie
postępowania w sprawie o nadanie klauzuli wykonalności na bankowy tytuł wykonawczy?”.
Jak wskazano, za stanowiskiem o niedopuszczalności wniesienia skargi o wznowienie postępowania w sprawie
o nadanie klauzuli wykonalności na bankowy tytuł wykonawczy przemawia argument, że postępowanie klauzulowe
nie rozstrzyga sporu merytorycznie, a jedynie jest postępowaniem formalnie umożliwiającym wszczęcie
i przeprowadzenie postępowania egzekucyjnego. Tym samym postanowienie co do nadania klauzuli wykonalności
nie jest orzeczeniem kończącym postępowanie w sprawie, ponieważ nie następuje w postępowaniu rozpoznawczym
(zob. uchwała SN z 4.8.2006 r., III CZP 51/06,
; postanowienie SN z 4.1.1973 r., I CZ 152/72,
).
Ponadto przyjmuje się, że wyrok TK stwierdzający niezgodność przepisu z Konstytucją RP i odraczający utratę mocy
obowiązującej przepisu wywołuje skutek wyłącznie na przyszłość.
Stanowisko przeciwne znajduje oparcie w poglądzie, że skoro w art. 4161 KPC przewidziano możliwość uchylenia
prawomocnych postanowień niekończących postępowania w sprawie, wydanych na podstawie przepisów
niekonstytucyjnych, przy odpowiednim zastosowaniu przepisów o wznowieniu postępowania, na podstawie art. 13 §
2 KPC, to trudne do zaakceptowania jest założenie, że wznowienie postępowania jest możliwe jedynie w przypadku
postanowień kończących postępowanie w sprawach, których dotyczy art. 399 § 2 KPC, a już nie do postanowień
w przedmiocie nadania klauzuli wykonalności. Postanowienie sądu o nadaniu klauzuli wykonalności bankowemu
tytułowi egzekucyjnemu ma charakter postanowienia kończącego merytorycznie postępowanie w sprawie.
Rozstrzygnięcie sądu wydane na podstawie art. 782 KPC kończy bowiem postępowanie klauzulowe i jest ono
jedynym orzeczeniem merytorycznym, jakie sąd wydaje w tym postępowaniu.
Odmawiając podjęcia uchwały SN wyjaśnił, że wznowienie postępowania jest niedopuszczalne. Przyjęto, że
skoro TK odłożył wejście w życie wyroku to postępowania w przedmiocie nadania klauzuli wykonalności
w czasie po wydaniu wyroku, a przed utratą mocy obowiązującej przepisu mogły być prowadzone.
Postanowienie SN z 6.6.2018 r., III CZP 2/18

Sąd Najwyższy ostatecznie uznał, że wznowienie postępowania w sprawie nadania klauzuli wykonalności na bankowy tytuł wykonawczy jest niedopuszczalne. Decyzja ta opierała się na argumentacji, że postanowienie sądu o nadaniu klauzuli wykonalności ma charakter merytoryczny i kończy postępowanie klauzulowe. Ostatecznie, SN uznał, że postępowania w tej sprawie nie można było wznowić z uwagi na odroczenie wejścia w życie wyroku Trybunału Konstytucyjnego.