Zasady zabezpieczania roszczeń przez obciążenie hipoteką przymusową w zgodzie z wyrokiem Trybunału Konstytucyjnego z 25.10.2016 r.

Nowelizacja wprowadza zmiany do kodeksów: postępowania cywilnego, o postępowaniu egzekucyjnym w administracji oraz o księgach wieczystych i hipotece, zgodnie z wyrokiem Trybunału Konstytucyjnego z 25.10.2016 r. Celem ustawy jest dostosowanie przepisów do wyroku TK, zmieniając zabezpieczenie roszczeń zarówno w sprawach cywilnych, jak i administracyjnych, w tym dotyczące hipoteki przymusowej łącznej.

Tematyka: Zasady zabezpieczania roszczeń, hipoteka przymusowa, zmiany w KPC, egzekucja w administracji, księgi wieczyste, wyrok Trybunału Konstytucyjnego

Nowelizacja wprowadza zmiany do: Kodeksu postępowania cywilnego, ustawy o postępowaniu
egzekucyjnym w administracji oraz ustawy o księgach wieczystych i hipotece. Zdaniem Trybunału
dotychczasowy artykuł 7541 § 1 KPC był niezgodny z treścią artykułów: 31 ust. 3 oraz 45 ust. 1 Konstytucji
Rzeczpospolitej Polskiej.
• Celem ustawy jest dostosowanie przepisów do wyroku TK z 25.10.2016 r., SK 71/13.
• Zmienią się przepisy dotyczące zabezpieczenia roszczeń, zarówno w sprawach cywilnych, jak i administracyjnych.
• Zmiany dotyczące hipoteki odnoszą się również do hipoteki przymusowej łącznej.
Trybunał Konstytucyjny w wyroku TK z 25.10.2016 r., SK 71/13 wskazał, że regulacja mówiąca o wygaśnięciu
hipoteki przymusowej, ustanowionej w postępowaniu zabezpieczającym, z mocy prawa po wskazanym w przepisach
terminie jest ograniczeniem praw majątkowych wierzyciela, który wystąpił z wnioskiem o udzielenie zabezpieczenia.
Ponadto dotychczasowa treść artykułu 7541 § 1 KPC stoi na przeszkodzie ustanowieniu zabezpieczenia wskazanego
w artykule 7301 § 2 KPC, przez co wykonanie zapadłego w sprawie orzeczenia okazuje się nie możliwe lub poważnie
utrudnione. Zdaniem składu orzekającego omawiana regulacja podważa zaufanie wierzycieli do ustanowionego
zabezpieczenia. Zwrócono także uwagę, że dotychczasowe rozwiązanie pozwala dłużnikowi na uniknięcie
odpowiedzialności cywilnej, a brak uzależnienia terminu obowiązywania zabezpieczenia od dalszych czynności
egzekucyjnych wierzyciela pozbawia zabezpieczenie roszczeń hipoteką przymusową sensu i rodzi wątpliwości co do
efektywności postępowania egzekucyjnego.
Z uwagi na powyższe uchwalono ustawę z 13.4.2018 r. o zmianie ustawy – Kodeks postępowania cywilnego, ustawy
o postępowaniu egzekucyjnym w administracji oraz ustawy o księgach wieczystych i hipotece (Dz.U. z 2018 r. poz.
1009), wprowadzającą zmiany opisane poniżej.
1. Ustawa z 17.11.1964 r. – Kodeks postępowania cywilnego (Dz.U. z 2018 r. poz. 155, dalej KPC)
Nowelizacja wprowadza zasadę zgodnie z którą zabezpieczenie dotyczące roszczeń pieniężnych upadnie po
upływie dwóch miesięcy od daty uprawomocnienia się orzeczenia uwzględniającego roszczenie, które podlegało
zabezpieczeniu lub od uprawomocnienia się postanowienia o odrzuceniu apelacji albo innego środka zaskarżenia
wniesionego przez obowiązanego od orzeczenia uwzględniającego roszczenie, które podlegało zabezpieczeniu, o ile
uprawniony nie wniesie o dokonanie czynności egzekucyjnych
2. Ustawa z 17.6.1966 r. o postępowaniu egzekucyjnym w administracji (Dz.U. z 2017 r. poz. 1201, dalej
EgzAdmU)
Do artykułu 154 EgzAdmU dodano § 8, na mocy którego zabezpieczenie ustanowione przez organ administracyjny
względem należności pieniężnej poprzez:
• obciążenie nieruchomości zobowiązanego hipoteką przymusową, w tym przez złożenie dokumentów do zbioru
dokumentów w przypadku nieruchomości, która nie ma urządzonej księgi wieczystej
• obciążenie statku morskiego lub statku morskiego w budowie zastawem wpisanym do rejestru okrętowego
(hipoteka morska przymusowa)
• ustanowienie zakazu zbywania i obciążania nieruchomości, która nie ma urządzonej księgi wieczystej albo której
księga wieczysta zginęła lub uległa zniszczeniu
• ustanowienie zakazu zbywania spółdzielczego prawa do lokalu mieszkalnego, spółdzielczego prawa do lokalu
użytkowego lub prawa do domu jednorodzinnego w spółdzielni mieszkaniowej
wygaśnie po upływie 2 miesięcy od dnia doręczenia decyzji lub innego orzeczenia podlegającego wykonaniu
w sprawie, w której dokonano zabezpieczenia, albo doręczenia postanowienia o nadaniu rygoru natychmiastowej
wykonalności, o ile wierzyciel nie wystawił tytuł wykonawczy na zabezpieczoną należność pieniężną.
3. Ustawa z 6.7.1982 r. o księgach wieczystych i hipotece (Dz.U. z 2017 r. poz. 1007, dalej KWU)
Przepisy ustawy poszerzono o artykuł 1112 KWU poświęcony hipotece przymusowej łącznej. Umożliwia on
przekształcenie hipoteki przymusowej przez wierzyciela, który uzyskał hipotekę na mocy postanowienia sądu

o udzieleniu zabezpieczenia. Uprawniony może w terminie 2 miesięcy od uprawomocnienia się orzeczenia
uwzględniającego roszczenie, które podlegało zabezpieczeniu, albo od uprawomocnienia się postanowienia
o odrzuceniu apelacji lub innego środka zaskarżenia wniesionego przez dłużnika od orzeczenia uwzględniającego
roszczenie, które podlegało zabezpieczeniu, żądać zmiany treści hipoteki lub podstawy wpisu na podstawie tytułu
wykonawczego określonego w przepisach o postępowaniu egzekucyjnym, stwierdzającego zabezpieczoną
wierzytelność.
Zastrzeżono jednak, że zmiana treści hipoteki nie może zwiększyć zakresu zaspokojenia wierzyciela z nieruchomości
obciążonej bez zgody osób, którym przysługują prawa z pierwszeństwem równym lub niższym.
Powyższe zasady można analogicznie stosować względem hipotek przymusowych uzyskanych na podstawie innych
tytułów, wskazanych w przepisach.
Ustawodawca w artykule 4 wskazał przepisy wprowadzające.
Ustawa weszła w życie 9 czerwca 2018 r.

Nowe przepisy mają na celu usunięcie niezgodności dotychczasowego artykułu 7541 § 1 KPC z Konstytucją RP oraz poprawę efektywności postępowania egzekucyjnego. Ustawa weszła w życie 9 czerwca 2018 r.