Prezydent z uprawnieniem do mianowania asesorów sądowych sądów powszechnych oraz zmiany w podstawie występowania ze skargą nadzwyczajną

Prezydent RP przejął kompetencje Ministra Sprawiedliwości w zakresie powoływania asesorów. Zmiany w ustawach dotyczą m.in. mianowania asesorów sądowych przez Prezydenta na wniosek KRS oraz ograniczenia skarg nadzwyczajnych. Nowe przepisy mają wpływ na wymiar sprawiedliwości i zasady demokratycznego państwa prawnego.

Tematyka: Prezydent, asesorzy sądowi, Krajowa Rada Sądownictwa, zmiany w sądownictwie, skargi nadzwyczajne, demokratyczne państwo prawne, zasady sprawiedliwości społecznej, ustroj sądów powszechnych

Prezydent RP przejął kompetencje Ministra Sprawiedliwości w zakresie powoływania asesorów.
Doprecyzowano także sposób opiniowania przez głowę państwa zgody na zajmowanie stanowiska przez
sędziego SN, który osiągnął wiek pozwalający na przejście w stan spoczynku.
• To Prezydent, a nie jak było dotychczas Minister Sprawiedliwości, będzie na wniosek Krajowej Rady Sądownictwa
mianował asesorów sądowych.
• KRS została pozbawiona możliwości zgłoszenia sprzeciwu wobec wykazu mianowanych asesorów sądowych.
• Celem Sądu Najwyższego będzie zapewnienia zgodności orzeczeń z zasadą demokratycznego państwa prawnego
urzeczywistniającego zasady sprawiedliwości społecznej.
Na mocy ustawy z 10.5.2018 r. o zmianie ustawy – Prawo o ustroju sądów powszechnych, ustawy o Sądzie
Najwyższym oraz niektórych innych ustaw (Dz. U. z 2018 r. poz. 1045) znowelizowane zostały cztery akty prawne
dotyczące sądownictwa.
1. Ustawa z 27.7.2001 r. - Prawo o ustroju sądów powszechnych (Dz. U. z 2018 r. poz. 23, dalej PrUSP)
Najistotniejsza zmiana dotyczy artykułu 106i PrUSP. W jego nowym brzmieniu to prezydent jest podmiotem, który:
na wniosek Krajowej Rady Sądownictwa mianuje asesorów sądowych na czas nieokreślony, wyznacza im miejsce
służbowe oraz przyjmuje ślubowanie.
Uchylenie § 7 i modyfikacja § 8 spowodowała pozbawienie Krajowej Rady Sądownictwa możliwości zgłoszenia
sprzeciwu wobec wykazu mianowanych asesorów sądowych. Dotychczas taki wykaz wraz z wnioskiem
o powierzenie pełnienia obowiązków sędziego przekazywał radzie Minister Sprawiedliwości. Szef resortu był
zobligowany do wstrzymania się z mianowaniem na czas dwumiesięcznego terminu, w którym KRS mogła zgłosić
swoją dezaprobatę. A jeżeli taka zaistniała należało zaczekać do uchylenia uchwały wyrażającej sprzeciw.
KRS będzie miała możliwość zgłoszenia sprzeciwu wobec mianowania aplikanta (aplikacji sędziowskiej albo
prokuratorskiej) w terminie 2 miesięcy od dnia przedstawienia listy egzaminowanych aplikantów, przed wysłaniem
wniosku o mianowanie do prezydenta.
Skutkiem zmiany powyższej procedury jest wykreślenie zapisu mówiącego o wygaśnięciu stosunku służbowego
asesora sądowego w przypadku zgłoszenia sprzeciwu wobec pełnienia przez niego obowiązków sędziego z dniem
uprawomocnienia się uchwały Krajowej Rady Sądownictwa w tym zakresie. Asesor będzie pełnił obowiązki
sędziego przez 4 lata od chwili objęcia stanowiska sędziego.
2. Ustawa z 8.12.2017 r. o Sądzie Najwyższym (Dz. U. z 2018 r. poz. 5, dalej SNU)
Zgodnie z treścią artykułu 1 SNU, Sąd Najwyższy pozostanie organem władzy sądowniczej, powołanym do
sprawowania wymiaru sprawiedliwości poprzez kontrolę nadzwyczajną prawomocnych orzeczeń sądowych
i rozpoznawanie skarg nadzwyczajnych. Jednakże dotychczasowy cel zapewnienia praworządności i sprawiedliwości
społecznej zastąpiony zostanie koniecznością zapewnienia zgodności orzeczeń z zasadą demokratycznego państwa
prawnego urzeczywistniającego zasady sprawiedliwości społecznej. Powołanie się na powyższą normę pozwoli na
wniesienie skargi nadzwyczajnej, jeżeli:
• orzeczenie narusza zasady lub wolności i prawa człowieka i obywatela określone w Konstytucji
• orzeczenie w sposób rażący narusza prawo przez błędną jego wykładnię lub niewłaściwe zastosowanie
• zachodzi oczywista sprzeczność istotnych ustaleń sądu z treścią zebranego w sprawie materiału dowodowego
a orzeczenie nie może być uchylone lub zmienione w trybie innych nadzwyczajnych środków zaskarżenia.
Ustawodawca ograniczył krąg podmiotów uprawnionych do wniesienia skargi nadzwyczajnej względem spraw,
w których orzeczenie uprawomocniło się przed wejściem w życie ustawy o Sądzie Najwyższym (3.4.2018 r.).
W stosunku do takich rozstrzygnięć, uprawnienie do złożenia skargi będą mieli jedynie: Prokurator Generalny
i Rzecznik Praw Obywatelskich.

W artykule 94 § 2 SNU wskazano, że skargę nadzwyczajną, która dotyczy prawomocnego orzeczenia Sądu
Najwyższego rozpoznawać będzie Sąd Najwyższy w składzie 5 sędziów orzekających w Izbie Kontroli
Nadzwyczajnej i Spraw Publicznych oraz 2 ławników SN.
Ponadto na prezydenta został nałożony obowiązek zasięgnięcia opinii Krajowej Rady Sądownictwa co do możliwości
dalszego zajmowania stanowiska sędziego Sądu Najwyższego przez osobę, która osiągnęła wiek uprawniający do
przejścia w stan spoczynku. Prezydent powinien zwrócić się do KRS przed podjęciem decyzji o wyrażeniu
przedmiotowej zgodny. Rada ma 30 dni na przedstawienie swojego stanowiska. Niewydanie opinii w tym terminie
rozumiane jest jako rozstrzygnięcie pozytywne. Prezydent na wyrażenie zgody ma 3 miesiące od otrzymania opinii
KRS lub upływu terminu na jej przekazanie. Jeżeli powyższa procedura nie zakończy się przed osiągnięciem przez
sędziego 65 roku życia, będzie on zajmował dotychczasowe stanowisko aż do zakończenia trwającego
postępowania.
3. Ustawa z dnia 23.1.2009 r. o Krajowej Radzie Sądownictwa i Prokuratury (Dz. U. z 2018 r. poz. 624, dalej
KSSiPU)
Modyfikacja artykułów 33a i 33b wynika z pozbawienia Ministra Sprawiedliwości uprawnienia do mianowania
asesorów sądowych.
To Krajowej Radzie Sądownictwa Dyrektor Krajowej Szkoły Sądownictwa i Prokuratury przedstawia listę
klasyfikacyjną egzaminowanych aplikantów aplikacji sędziowskiej wraz z wybranymi przez asesorów stanowiskami
oraz informacjami o kandydatach. Względem osób znajdujących się w otrzymanym wykazie rada w terminie dwóch
miesięcy od przedstawienia może zgłosić swój sprzeciw. Brak sprzeciwu oraz uchylenie uchwały KRS wyrażającej
sprzeciw obliguje rade do niezwłocznego przedstawienia prezydentowi wniosku o mianowanie na stanowisko
asesora sądowego wraz ze wskazaniem miejsca służbowego. Tożsame zasady obowiązują względem aplikantów
prokuratorskich.
4. Ustawa z dnia 12.5.2011 r. o Krajowej Radzie Sądownictwa (Dz. U. z 2018 r. poz. 389, dalej KrRadSądU)
Zamiast zapisanego w artykule 3 pkt. 2a KrRadSądU uprawnienia rady do wyrażania sprzeciwu wobec pełnienia
przez asesorów sądowych w sądach powszechnych obowiązków sędziego, nałożono na ten organ obowiązek
przedstawiania prezydentowi wniosków o mianowanie egzaminowanych aplikantów aplikacji sędziowskiej i aplikacji
prokuratorskiej na stanowiska asesorów sądów powszechnych. Procedurę doprecyzowuje artykuł 44b.
Art. 5 i 6 stanowią przepisy zmieniające. Ustawa weszła w życie 16.06.2018 r.

Ustawy zmieniające procedury mianowania asesorów sądowych oraz skarg nadzwyczajnych w sądach powszechnych mają na celu usprawnienie systemu sądownictwa i zapewnienie zgodności orzeczeń z zasadami sprawiedliwości społecznej. Nowe regulacje wchodzą w życie 16.06.2018 r. i wprowadzają istotne zmiany w strukturze sądów oraz kompetencjach Prezydenta i KRS.