Odwołanie od zarządzenia przewodniczącego o odmowie sprostowania protokołu

Trybunał Konstytucyjny zbadał kwestię odwołania od zarządzenia przewodniczącego o odmowie sprostowania protokołu. Sprawa dotyczyła oddalenia wniosku o przyznanie kosztów nieopłaconej pomocy prawnej oraz odwołania od zarządzenia. Adwokat M.P. wskazał na problem arbitralności działań sądowych, argumentując, że regulacja ta stwarza pułapkę dla sędziego. W uzasadnieniu podkreślono, że kontrola decyzji I instancji nie zawsze musi spełniać wymóg dewolutywności.

Tematyka: odwołanie, zarządzenie, sprostowanie protokołu, Trybunał Konstytucyjny, kontrola sądowa, decyzja sędziego, arbitralność działań, pułapka dla sędziego, Konstytucja RP, wyrok TK

Trybunał Konstytucyjny zbadał kwestię odwołania od zarządzenia przewodniczącego o odmowie sprostowania protokołu. Sprawa dotyczyła oddalenia wniosku o przyznanie kosztów nieopłaconej pomocy prawnej oraz odwołania od zarządzenia. Adwokat M.P. wskazał na problem arbitralności działań sądowych, argumentując, że regulacja ta stwarza pułapkę dla sędziego. W uzasadnieniu podkreślono, że kontrola decyzji I instancji nie zawsze musi spełniać wymóg dewolutywności.

Art. 160 § 1 zd. 2 Kodeksu postępowania cywilnego w zakresie, w jakim przewiduje, że w sprawie, w której
orzeka sąd w składzie jednego sędziego, odwołanie od zarządzenia przewodniczącego o odmowie
uzupełnienia lub sprostowania protokołu rozpatruje sędzia, który wydał zaskarżone zarządzenie, jest zgodny
z art. 45 ust. 1 w zw. z art. 78 Konstytucji RP – stwierdził Trybunał Konstytucyjny.
Adwokat M.P. jako pełnomocnik z urzędu na rozprawie złożył wniosek o przyznanie kosztów nieopłaconej pomocy
prawnej udzielonej z urzędu, albowiem nie zostały one pokryte ani w całości, ani w części. Sąd oddalił wniosek,
wskazując że wniosek o przyznanie kosztów nieopłaconej pomocy prawnej powinien zawierać oświadczenie, że
opłaty nie zostały zapłacone w całości lub w części, zaś w protokole rozprawy nie było takiego oświadczenia.
Adwokat wniósł o uzupełnienie protokołu rozprawy poprzez dodanie słów „nieopłaconych w całości lub w części”,
jednak sąd oddalił ten wniosek uznając, że treść protokołu odzwierciedlała przebieg rozprawy. Również odwołanie od
zarządzenia przewodniczącego zostało oddalone. Zarówno zarządzenie o oddaleniu wniosku o uzupełnienie
protokołu rozprawy, jak i postanowienie o oddaleniu odwołania, zostały wydane przez tego samego sędziego.
Adwokat M.P. wniósł skargę konstytucyjną o zbadanie zgodności: „Art. 160 § 1 zd. 2 KPC w zakresie, w jakim
odwołanie od zarządzenia przewodniczącego o odmowie sprostowania protokołu rozpoznaje, w przypadku gdy
sprawa główna jest rozpoznawana w składzie jednoosobowym, sędzia, który wydał wcześniej zaskarżone
zarządzenie, z art. 45 ust. 1 Konstytucji RP”. Na mocy art. 160 § 1 zd. 2 KPC, odwołanie od zarządzenia
przewodniczącego o odmowie sprostowania protokołu rozpoznaje sąd w takim składzie, w jakim rozpoznaje sprawę
główną. W uzasadnieniu skargi wskazano, że w przypadku sądów rozpoznających sprawę w składzie
jednoosobowym dochodzi do połączenia w jednej osobie przewodniczącego oraz sądu. W rezultacie odwołanie od
zarządzenia rozpoznaje osoba, która je wcześniej wydała. Weryfikacja ma zatem charakter pozorny, a po stronie
obywatela powstać może przekonanie o całkowitej arbitralności działań władzy sądowniczej. Wrażenie to może być
tym bardziej silne, że postanowienie o oddaleniu odwołania od zarządzenia o odmowie sprostowania protokołu nie
podlega uzasadnieniu i przez to z punktu widzenia podsądnych wygląda na zwykłą formalność. W skardze
dowodzono, że regulacja ta stanowi swoistą pułapkę dla sędziego, ponieważ każda podjęta w wyniku rozpoznania
odwołania decyzja będzie w jakimś stopniu podważać jego autorytet, a w rezultacie autorytet władzy sądowniczej.
Nieuwzględnienie odwołania będzie rodziło nieuchronnie przekonanie, że sędzia orzekając „we własnej sprawie” nie
chciał zmienić decyzji. Uwzględnienie odwołania będzie z kolei oznaczać, że pierwotna decyzja była nieprzemyślana.
Zjawisko takie występuje tylko i wyłącznie w przypadku rozpoznawania środka zaskarżenia przez osobę, która
wydała zaskarżoną decyzję.
Trybunał Konstytucyjny uznał, że kwestionowana regulacja jest zgodna z art. 45 ust. 1 w zw. z art. 78
Konstytucji RP. W uzasadnieniu podkreślono, że w świetle art. 45 ust. 1 w zw. z art. 78 zd. 1 Konstytucji RP
nie jest konieczne, aby środek zaskarżenia rozstrzygnięcia, podjętego wobec strony w I instancji, spełniał
zawsze wymóg dewolutywności. Ustawodawca ustanawia dwie formy kontroli rozstrzygnięć wpadkowych
wydanych w I instancji: zażalenie do sądu II instancji na zarządzenia i postanowienia wymienione w art. 394 §
1 KPC oraz zwrócenie się do sądu II instancji (w ramach apelacji) o kontrolę postanowienia sądu I instancji,
które nie podlegało zaskarżeniu w drodze zażalenia, a miało wpływ na rozstrzygnięcie sprawy na podstawie
art. 380 KPC. Takie rozwiązanie ma na celu zapewnienie postępowaniu sądowemu m.in. sprawności i nie
narusza praw strony postępowania, gdyż w ramach systemu apelacji pełnej sąd II instancji sprawuje kontrolę
nad przebiegiem postępowania pierwszoinstancyjnego (w tym co do kwestii prawidłowości sporządzenia
protokołu rozprawy). Zatem zarówno w sprawach, w których sąd orzeka w składzie trzyosobowym, jak
i jednoosobowym, na wniosek strony możliwa jest kontrola zarządzenia w przedmiocie odmowy sprostowania albo
uzupełnienia protokołu posiedzenia jawnego (rozprawy) przez sąd II instancji.
Wyrok TK z 23.5.2018 r., SK 15/15







Trybunał Konstytucyjny uznał regulację dotyczącą odwołania od zarządzenia za zgodną z Konstytucją RP. Wskazano, że możliwa jest kontrola zarządzenia przez sąd II instancji zarówno w składzie trzyosobowym, jak i jednoosobowym. Wyrok TK z 23.5.2018 r., SK 15/15, stanowi istotne rozstrzygnięcie w tej sprawie.