Jurysdykcja w sprawach dotyczących ubezpieczeń

Tematyka: jurysdykcja, ubezpieczenia, roszczenia, odszkodowania, wierzytelności

Trybunał orzekł, że art. 13 ust. 2 w zw. z art. 11 ust. 1 lit. b) rozporządzenia Nr 1215/2012 należy interpretować
w ten sposób, że nie może na niego powołać się osoba fizyczna, której działalność zawodowa polega m.in.
na dochodzeniu roszczeń odszkodowawczych od ubezpieczycieli, przywołująca umowne nabycie
wierzytelności od ofiary wypadku drogowego w celu wytoczenia przed sąd państwa członkowskiego miejsca
zamieszkania poszkodowanego powództwa z tytułu...
Dnia 4.7.2014 r. pojazd należący do osoby fizycznej mającej miejsce zamieszkania na terytorium Polski uległ
uszkodzeniu w wyniku wypadku spowodowanego na terenie RFN przez obywatelkę tego państwa ubezpieczoną
w LMV Landwirtschaftlicher Versicherungsverein Münster AG (dalej jako: LVM). W związku z tym właściciel tego
samochodu zawarł 12.7.2014 r. umowę najmu samochodu zastępczego na czas nieokreślony. Stawka najmu
wynosiła 200 zł dziennie. Najem trwał ostatecznie do 22.9.2014 r., a łączny jego koszt wyniósł 14 600 zł. Właściciel
uszkodzonego samochodu otrzymał od spółki będącej reprezentantem LVM w Polsce tytułem odszkodowania jedynie
2800 zł. W celu uzyskania pozostałych 11 800 zł właściciel uszkodzonego samochodu zawarł 22.9.2014 r. umowę
cesji wierzytelności, na mocy której przelał przysługujące mu prawo do odszkodowania na P. Hofsoe, prowadzącego
działalność gospodarczą w Szczecinie. W ramach tej działalności przystąpił na podstawie umowy cesji wierzytelności
umownej do odzyskiwania od ubezpieczyciela odszkodowania, o które mogłaby się ubiegać osoba poszkodowana.
W dniu 2.2.2015 r. P. Hofsoe wniósł do Sądu Rejonowego w Szczecinie pozew o zasądzenie od LVM zapłaty 11 800
zł tytułem odszkodowania obejmującego koszt najmu pojazdu zastępczego. Uzasadniając jurysdykcję tego sądu jako
sądu miejsca zamieszkania osoby poszkodowanej P. Hofsoe powołał się na art. 20 ustawy z 22.5.2003 r.
o ubezpieczeniach obowiązkowych, Ubezpieczeniowym Funduszu Gwarancyjnym i Polskim Biurze Ubezpieczycieli
Komunikacyjnych oraz wyrok Trybunału w sprawie FBTO Schadenverzekeringen (C-463/06). LVM – na podstawie
art. 9 ust. 1 w zw. z art. 11 ust. 2 rozporządzenia Rady (WE) Nr 44/2001 w sprawie jurysdykcji i uznawania orzeczeń
sądowych oraz ich wykonywania w sprawach cywilnych i handlowych (zostało uchylone przez rozporządzenie
Parlamentu Europejskiego i Rady (UE) Nr 1215/2012 w sprawie jurysdykcji i uznawania orzeczeń sądowych oraz ich
wykonywania w sprawach cywilnych i handlowych) – podniósł zarzut braku jurysdykcji polskiego sądu. Twierdził, że
z wykładni językowej pojęcia „poszkodowany” w rozumieniu art. 11 ust. 2 tego rozporządzenia wynika, że P. Hofsoe
nie może wytoczyć powództwa przed sądem polskim jako cesjonariusz wierzytelności poszkodowanego.
Postanowieniem z 13.5.2015 r. Sąd Rejonowy w Szczecinie uznał jednak swoją właściwość. LVM wniósł zażalenie
na to postanowienie.
Poprzez pytanie prejudycjalne sąd odsyłający zmierzał do ustalenia, czy art. 13 ust. 2 w zw. z art. 11 ust. 1 lit. b)
rozporządzenia Nr 1215/2012 należy interpretować w ten sposób, że może na niego powołać się osoba fizyczna,
której działalność zawodowa polega m.in. na dochodzeniu roszczeń odszkodowawczych od ubezpieczycieli,
przywołująca umowne nabycie wierzytelności od ofiary wypadku drogowego w celu wniesienia do sądu państwa
członkowskiego miejsca zamieszkania poszkodowanego powództwa z tytułu odpowiedzialności cywilnej przeciwko
ubezpieczycielowi sprawcy wypadku drogowego, który to ubezpieczyciel ma siedzibę na terytorium innego państwa
członkowskiego niż państwo miejsca zamieszkania poszkodowanego?
Na wstępie TS wskazał, że ponieważ powództwo zostało wytoczone w postępowaniu głównym przez P. Hofsoe
4.2.2015 r., to powinny być stosowane przepisy rozporządzenia Nr 1215/2012. Ponadto, art. 822 § 4 KC stwarza
uprawnionemu do odszkodowania możliwość dochodzenia roszczenia bezpośrednio od ubezpieczyciela, co
powoduje stosowanie art. 10–12 rozporządzenia Nr 1215/2012.
Treść art. 11 ust. 1 lit. b) i art. 13 ust. 2 rozporządzenia Nr 1215/2012 jest zbieżna, co do istoty, z odpowiednio art. 9
ust. 1 lit. b) i art. 11 ust. 2 rozporządzenia Nr 44/2001. Wobec tego TS stwierdził, że wykładnia przepisów
rozporządzenia Nr 44/2001 pozostaje aktualna dla równoważnych przepisów rozporządzenia Nr 1215/2012 (wyroki:
CDC Hydrogen Peroxide, C-352/13, pkt 60; SOVAG, C-521/14, pkt 43).
Z orzecznictwa TS wynika, iż celem odesłania zawartego w art. 13 ust. 2 rozporządzenia Nr 1215/2012 jest dodanie
do katalogu powodów, wymienionych w art. 11 ust. 1 lit. b) tego rozporządzenia, osób, które poniosły szkodę, bez
zawężania ich kręgu wyłącznie do tych, które poniosły szkodę bezpośrednio (wyrok MMA IARD, C-340/16, pkt 33).
W konsekwencji z orzecznictwa TS wynika, że forum actoris powinno odpowiednio objąć spadkobierców
ubezpieczonego i pracodawcę, który kontynuował wypłatę wynagrodzenia pracownikowi w okresie spowodowanej
przez wypadek drogowy niezdolności tego pracownika do pracy (wyroki: Vorarlberger Gebietskrankenkasse, C-
347/08, pkt 44; MMA IARD, pkt 35).
Trybunał wskazał, że uzasadnienie tych rozstrzygnięć stanowią cele sekcji 3 rozdziału II rozporządzenia Nr
1215/2012. Są nimi: jest ochrona strony słabszej przez przepisy jurysdykcyjne bardziej dla niej korzystne niż przepisy

ogólne oraz okoliczność, iż nabywca praw osoby bezpośrednio poszkodowanej, który sam może zostać uznany za
stronę słabszą, powinien móc skorzystać ze szczególnych norm kompetencyjnych określonych w art. 11 ust. 1 lit. b)
w zw. z art. 13 ust. 2 rozporządzenia Nr 1215/2012 (wyrok Vorarlberger Gebietskrankenkasse, pkt 40, 44). Mimo to,
zdaniem TS, odstępstwa od zasady ogólnej jurysdykcji sądu miejsca zamieszkania lub siedziby pozwanego mogą
być ustanawiane jedynie w drodze wyjątku i podlegają ścisłej wykładni (wyroki: Handte, C-26/91, pkt 14; Shearson
Lehman Hutton, C-89/91, pkt 14–17; Group Josi, C-412/98, pkt 49, 50). W tym kontekście funkcja ochronna art. 13
ust. 2 w zw. z art. 11 ust. 1 lit. b) rozporządzenia Nr 1215/2012 oznacza, że stosowanie ustanowionych przez te
przepisy zasad jurysdykcji szczególnej nie obejmuje osób, wobec których taka ochrona nie jest uzasadniona (wyroki:
GIE Réunion européenne i in., C-77/04, pkt 20; Vorarlberger Gebietskrankenkasse, pkt 41). W ocenie TS nie jest
uzasadniona szczególna ochrona w stosunkach pomiędzy profesjonalnymi uczestnikami obrotu w sektorze
ubezpieczeń, spośród których żaden nie może zostać uznany za znajdującego się w słabszej pozycji w stosunku do
drugiego (wyroki: GIE Réunion européenne i in., pkt 327; Vorarlberger Gebietskrankenkasse, pkt 42; SOVAG, pkt 30,
31). Wobec powyższego TS uznał, że osoba, taka jak P. Hofsoe, prowadząca działalność zawodową w dziedzinie
dochodzenia roszczeń odszkodowawczych od ubezpieczycieli w charakterze cesjonariusza umownego tych roszczeń
nie może korzystać ze szczególnej ochrony, jaką stanowi forum actoris. Zatem powództwo wytoczone
w postępowaniu głównym wpisuje się w stosunki między profesjonalistami i nie może ono mieć wpływu na pozycję
proceduralną strony uważanej za słabszą (wyrok SOVAG, pkt 29, 30). Trybunał uznał, że okoliczność, iż
profesjonalista, taki jak P. Hofsoe, prowadzi działalność w ramach małej struktury organizacyjnej, nie może
prowadzić do uznania, że chodzi o stronę uznawaną za słabszą niż ubezpieczyciel. Dokonywanie w każdym
przypadku oceny kwestii, czy taki profesjonalista może zostać uznany za „stronę słabszą”, co warunkuje uznanie go
za objętego zakresem pojęcia „poszkodowany” w rozumieniu art. 13 ust. 2 rozporządzenia Nr 1512/2012,
powodowałoby ryzyko podważenia pewności prawa i byłoby sprzeczne z celem ustanowionym w motywie 15 tego
rozporządzenia, zgodnie z którym przepisy o jurysdykcji powinny być w wysokim stopniu przewidywalne (wyrok MMA
IARD, pkt 34).
Trybunał orzekł, że art. 13 ust. 2 w zw. z art. 11 ust. 1 lit. b) rozporządzenia Nr 1215/2012 należy interpretować
w ten sposób, że nie może na niego powołać się osoba fizyczna, której działalność zawodowa polega m.in.
na dochodzeniu roszczeń odszkodowawczych od ubezpieczycieli, przywołująca umowne nabycie
wierzytelności od ofiary wypadku drogowego w celu wytoczenia przed sąd państwa członkowskiego miejsca
zamieszkania poszkodowanego powództwa z tytułu odpowiedzialności cywilnej przeciwko ubezpieczycielowi
sprawcy wypadku drogowego, który to ubezpieczyciel ma siedzibę na terytorium innego państwa
członkowskiego niż państwo miejsca zamieszkania poszkodowanego.
Autorka jest doktorem nauk prawnych, ekspertem ds. prawa gospodarczego, WPiA UKSW w Warszawie
Wyrok TS z 31.1.2018 r., Hofsoe, C-106/17