Szczególna ochrona działacza związkowego

Jak wynika z orzeczenia SN, ochrona szczególna działacza związkowego nie ma charakteru bezwzględnego. Sąd Najwyższy w uzasadnieniu wyroku podkreślił, iż możliwe jest zasądzenie odszkodowania w miejsce przywrócenia do pracy, zwłaszcza w sytuacji rzeczywistej likwidacji stanowiska pracy. Komentowany wyrok porusza ważną kwestię postępowania z pracownikami objętymi szczególną ochroną związkową.

Tematyka: działacz związkowy, ochrona związkowa, Sąd Najwyższy, odszkodowanie, trwałość zatrudnienia, nadużycie prawa

Jak wynika z orzeczenia SN, ochrona szczególna działacza związkowego nie ma charakteru bezwzględnego.
Z całokształtu okoliczności faktycznych, a w szczególności oceny przyczyn wypowiedzenia umowy i braku
związku z pełnioną funkcją związkową może wynikać dopuszczalność oddalenia roszczenia o przywrócenie
do pracy na podstawie art. 8 KP w zw. z art. 4771 KPC i zasądzenia w to miejsce odszkodowania.
Sąd Najwyższy w uzasadnieniu wyroku podkreślił, iż jest możliwe, wbrew żądaniu pracownika, zasądzenie
odszkodowania w miejsce dochodzonego przywrócenia do pracy, zwłaszcza mając na względzie społeczno-
gospodarcze przeznaczenie prawa i zasady współżycia społecznego. Ochrona związkowa nie może być
nieusprawiedliwionym społecznie i gospodarczo przywilejem, a w konsekwencji nie może mieć charakteru
bezwzględnego. Roszczenie o przywrócenie do pracy chronionego w sposób szczególny pracownika nie może być
uwzględniane automatycznie, bez uprzedniego zbadania konkretnego przypadku, w tym w szczególności przyczyny
zwolnienia. W rozpoznawanej sprawie taką przyczyną była rzeczywista likwidacja stanowiska pracy. Co więcej,
z okoliczności sprawy wynikało, że decyzja o wstąpieniu do związku zawodowego została podjęta przez pracownika
dopiero w chwili „zagrożenia” i miała na celu wyłącznie zapewnienie trwałości zatrudnienia. W takich okolicznościach
sprawy SN uznał, że przyznanie odszkodowania w miejsce dochodzonego przywrócenia do pracy było uzasadnione
i sprawiedliwe oraz znajdowało podstawę prawną w art. 8 KP w zw. z art. 4771 KPC.
Komentowany wyrok porusza bardzo ważną dla pracodawców kwestię postępowania z pracownikami objętymi
szczególną ochroną, w sytuacji gdy kontynuowanie zatrudnienia jest niemożliwe z przyczyn rzeczywistych.
Sąd Najwyższy już wielokrotnie podkreślał w swoich orzeczeniach, że celem ochrony związkowej jest
zagwarantowanie działaczowi związkowemu niezależności w wypełnianiu swojej funkcji. Działalność związkowa nie
może być bowiem pretekstem do nieuzasadnionego uprzywilejowania pracownika, zwłaszcza w zakresie trwałości
stosunku pracy. Z tego względu gdy korzystanie z ochrony związkowej jest sprzeczne ze społeczno-gospodarczym
przeznaczeniem prawa, ochrona ta może zostać „przełamana”.
Za nadużycie prawa można zwłaszcza uznać objęcie pracownika ochroną związkową, po podjęciu przez pracodawcę
działań zmierzających do jego zwolnienia z uzasadnionych przyczyn, wówczas gdy z okoliczności faktycznych danej
sprawy wynika, iż nastąpiło to wyłącznie w celu uzyskania ochrony przed rozwiązaniem umowy o pracę. Co istotne,
powołanie się na nadużycie prawa może nastąpić nie tyko w sytuacjach, w których pracownik dopuścił się ciężkich
naruszeń obowiązków pracowniczych uzasadniających rozwiązanie dyscyplinarne, ale również w przypadku
zaistnienia przyczyn uzasadniających rozwiązanie umowy za wypowiedzeniem.
Warto również pamiętać, iż organy związkowe, podejmując decyzję w przedmiocie wyrażenia zgody na rozwiązanie
stosunku pracy z chronionym działaczem związkowym, powinny wziąć pod uwagę wszelkie okoliczności konkretnego
przypadku. Jeżeli zarząd zakładowej organizacji związkowej nadużyje swoich uprawnień i weźmie w obronę
działacza związkowego, który na ochronę ze względu na okoliczności danego przypadku nie zasługuje, może to
również stanowić podstawę odmowy uwzględnienia roszczenia o przywrócenie do pracy z racji nadużycia prawa do
ochrony związkowej lub sprzeczności żądania przywrócenia do pracy ze społeczno-gospodarczym przeznaczeniem
prawa podmiotowego bądź zasadami współżycia społecznego (por. wyrok SN z 14.5.2014 r., II PK 202/13).
Wyrok SN z 19.4.2017 r., I PK 221/16

Wyrok SN z 19.4.2017 r., I PK 221/16, analizuje kwestię ochrony związkowej działacza związkowego. Orzeczenie podkreśla konieczność rozważenia okoliczności przypadku, aby uniknąć nadużyć prawa. W kontekście trwałości zatrudnienia, ochrona związkowa nie może stanowić pretekstu do nieuzasadnionego uprzywilejowania pracownika.