Niedopuszczalność odmowy powołania na stanowisko notariusza z uwagi na lokalizację kancelarii notarialnej

Naczelny Sąd Administracyjny podkreślił, że lokalizacja kancelarii notarialnej nie może być powodem odmowy powołania na stanowisko notariusza, jeśli wnioskodawca spełnia wymogi podmiotowe. Minister Sprawiedliwości uwzględnił wniosek Anny B. o powołanie na stanowisko notariusza wraz z wyznaczeniem siedziby kancelarii notarialnej w G., co poparł sąd. Decyzja o wyznaczeniu siedziby nie musi uwzględniać opinii izby notarialnej ani rentowności innych kancelarii. Wojewódzki Sąd Administracyjny w Warszawie potwierdził decyzję Ministerstwa, argumentując, że lokalizacja kancelarii nie jest podstawą do odmowy powołania, jeśli spełnione są przesłanki podmiotowe.

Tematyka: Naczelny Sąd Administracyjny, kancelaria notarialna, powołanie notariusza, lokalizacja kancelarii, Minister Sprawiedliwości, Izba Notarialna, Wojewódzki Sąd Administracyjny, rentowność kancelarii, przepisy PrNot, rozporządzenie

Naczelny Sąd Administracyjny podkreślił, że ustawodawca nie dopuszcza w żadnym przepisie ustawy
z 14.2.1991 r. – Prawo o notariacie (t. jedn.: Dz.U. z 2016 r. poz. 1796; dalej jako: PrNot), aby lokalizacja
kancelarii notarialnej mogła być podstawą decyzji odmownej w przedmiocie powołania na stanowisko
notariusza, jeżeli wnioskodawca spełni przesłanki podmiotowe.
Anna B. złożyła wniosek o powołanie na stanowisko notariusza i wyznaczenie siedziby kancelarii notarialnej w G.
Minister Sprawiedliwości uwzględnił wniosek, jednak Izba Notarialna w G. złożyła wniosek o ponowne rozpatrzenie
sprawy. Minister Sprawiedliwości utrzymał w mocy własną decyzję. W uzasadnieniu organ wskazał, że wydając
decyzję o powołaniu na stanowisko notariusza i wyznaczeniu siedziby kancelarii notarialnej nie jest związany treścią
opinii rady właściwej izby notarialnej, która stanowi jedynie część materiału dowodowego w sprawie i podlega
swobodnej ocenie organu na równi z pozostałymi dowodami. Dodatkowo wyjaśnił, że w zakresie umiejscowienia
siedziby kancelarii notarialnej jest związany treścią skierowanego do niego wniosku. Ponadto podkreślił, że w G.
działa ponad 70 tys. podmiotów gospodarczych, w tym ponad 10 tys. spółek handlowych, przy czym zauważalny był
wzrost ilości tych podmiotów, co zdaniem organu skutkuje zwiększeniem intensywności obrotu gospodarczego
i prawnego oraz zwiększonym zapotrzebowaniem na usługi notarialne. Zdaniem organu wyznaczenie w G. kolejnej
kancelarii notarialnej przyczyni się do zwiększenia dostępności usług notarialnych, co leży w interesie społecznym.
Organ wskazał także, że przepisy PrNot nie uzależniają możliwości utworzenia kolejnej kancelarii notarialnej od
nieprzekroczenia określonej liczby kancelarii w określonej miejscowości czy zapewnienia rentowności pozostałym
kancelariom. Liczba notariuszy i sporządzanych przez nich aktów notarialnych nie mogą stanowić podstawy do
odmowy wyznaczenia siedziby zgodnie z wnioskiem kandydata.
Wojewódzki Sąd Administracyjny w Warszawie oddalił skargę Izby Notarialnej w G. Jak wyjaśniono, poza sporem
było to, że Anna B. spełnia wymogi umożliwiające powołanie jej na stanowisko notariusza, określone w art. 11 PrNot,
zaś jej wniosek spełniał wymogi z art. 13 PrNot. Sąd podzielił stanowisko organu, że art. 10 § 3 PrNot pozwala na
odmowę powołania na stanowisko notariusza tylko wtedy, gdy nie są spełnione przesłanki podmiotowe. Nie
dopuszcza natomiast sytuacji, aby lokalizacja kancelarii notarialnej mogła być podstawą decyzji odmownej
w przedmiocie powołania na stanowisko notariusza, jeżeli spełnione zostaną przesłanki podmiotowe przez
wnioskodawcę. W ocenie sądu, ocena rentowności kancelarii notarialnych na terenie miasta G., zaspokojenia popytu
na usługi notarialne przez już funkcjonujących w tym mieście notariuszy, podnoszone przez skarżącą, nie były
przesłankami ustawowymi, które powinny decydować o pozytywnym rozstrzygnięciu wniosku kandydata na
notariusza. Sąd stwierdził, że podstawą ograniczania liczby kancelarii notarialnych nie mógł być przepis § 11 pkt 4
rozporządzenia Ministra Sprawiedliwości z 30.4.1991 r. w sprawie wykonywania nadzoru nad działalnością
notariuszy organów samorządu notarialnego (Dz.U. Nr 42, poz. 188; dalej jak: rozporządzenie), gdyż przepis ten nie
znajduje oparcia w uregulowaniach PrNot i dlatego nie może mieć charakteru bezwzględnie wiążącego w sprawie
powołania na stanowisko notariusza i wyznaczenia siedziby kancelarii.
Izba Notarialna w G. wniosła skargę kasacyjną zarzucając sądowi naruszenie art. 10 § 1 PrNot w zw. z § 11 pkt 4
rozporządzenia poprzez uznanie, że kwestia zapotrzebowania na usługi notarialne na danym terenie nie stanowi
przesłanki uzasadniającej wybór miejsca wyznaczenia siedziby kancelarii notarialnej.
Naczelny Sąd Administracyjny utrzymał w mocy zaskarżone orzeczenie wyjaśniając, że nie może być
podstawą oczekiwań Izby Notarialnej w G. co do ograniczania liczby kancelarii notarialnych § 11 pkt 4
rozporządzenia stanowiący, że w Ministerstwie Sprawiedliwości czynności z zakresu nadzoru nad notariatem
w szczególności polegają na ustalaniu siedzib kancelarii notarialnych. Przepis ten nie znajduje oparcia
w uregulowaniach PrNot. Takim przepisem nie jest też art. 10 § 1 PrNot, który tylko określa organ uprawniony
do powołania na stanowisko notariusza i wyznaczenia siedziby kancelarii oraz tryb postępowania.
Wyrok NSA z 17.11.2017 r., II GSK 845/16

Naczelny Sąd Administracyjny podtrzymał decyzję, że kwestia lokalizacji kancelarii notarialnej nie może być decydująca przy powołaniu na stanowisko notariusza. Przepisy nie ograniczają tworzenia nowych kancelarii ani uzależniają tego od liczby istniejących. Sąd uznał, że przesłanki skarżącej nie miały poparcia w prawie, a rozporządzenie dot. nadzoru nad notariatem nie jest wiążące w kontekście powołań notariuszy.