Termin na odwołanie się pracownika od wypowiedzenia umowy o pracę

Pracownik, który nie odwołał się od wypowiedzenia umowy o pracę w ustawowym terminie, musi udowodnić brak winy w niedochowaniu terminu. Sąd Najwyższy rozpatrzył sprawę Teresy K. przeciwko Szkole w P. dotyczącą przywrócenia do pracy. Wyrok SN z 3.10.2017 r. stanowi istotny precedens w zakresie przywracania terminu odwoławczego pracownikowi.

Tematyka: odwołanie, wypowiedzenie umowy o pracę, termin, sąd najwyższy, powódka, skarga kasacyjna, dowody, rozwiązanie umowy o pracę

Przyjęcie przez sąd, że pracownik nie odwołał się od wypowiedzenia umowy o pracę w ustawowym terminie
bez swojej winy (art. 265 § 1 KP), następuje w oparciu o ocenę zaoferowanych przez niego dowodów (art. 233
§ 1 KPC), w wyniku której sąd ustala okoliczności faktyczne sprawy.
Wyrok SN z 3.10.2017 r., II PK 242/16
Przewodniczący Sędzia SN Jerzy Kuźniar, Sędziowie SN: Krzysztof Rączka, Romualda Spyt (sprawozdawca).
Sąd Najwyższy po rozpoznaniu na posiedzeniu niejawnym w Izbie Pracy, Ubezpieczeń Społecznych i Spraw
Publicznych 3.20.2017 r. sprawy z powództwa Teresy K. przeciwko Szkole w P. o przywrócenie do pracy na
skutek skargi kasacyjnej powódki od wyroku SO w P. z 18.3.2016 r. […]; uchyla zaskarżony wyrok i sprawę
przekazuje SO w P. do ponownego rozpoznania i orzeczenia o kosztach postępowania kasacyjnego.

Uzasadnienie
Pozwem z 7.10.2014 r., skierowanym przeciwko Szkole w P., powódka Teresa K. domagała się przywrócenia do
pracy.
Wyrokiem z 2.10.2015 r. SR w P. oddalił powództwo.
Sąd I instancji ustalił następujący stan faktyczny:
Powódka Teresa K. od 1.9.2008 r. była zatrudniona w pozwanej Szkole w P. na podstawie umowy o pracę, w pełnym
wymiarze czasu pracy, na stanowisku nauczyciela na czas nieokreślony. W piśmie z 23.7.2014 r. strona pozwana
złożyła powódce oświadczenie o rozwiązaniu umowy o pracę z zachowaniem 3-miesięcznego okresu
wypowiedzenia.
Przesyłka zawierająca powyższe pismo została przekazana do doręczenia za pośrednictwem poczty 24.7.2014 r.
i w tym dniu, po nieudanej próbie doręczenia, pozostawiono pierwsze awizo dla powódki. Wobec braku odbioru
przesyłki przez powódkę 31.7.2014 r. pozostawiono dla powódki drugie awizo. Nieodebrana przesyłka została
zwrócona nadawcy – Szkole w P. Strona pozwana 27.7.2014 r. przesłała do powódki korespondencję z Kuratorium
Oświaty informującą o podtrzymaniu negatywnej oceny pracy powódki. Powyższe pismo zostało przekazane do
doręczenia 28.7.2014 r. i w tym dniu, po nieudanej próbie doręczenia, pozostawiono awizo dla powódki. Na
podstawie tego awiza przesyłka została odebrana osobiście przez powódkę w Urzędzie Pocztowym T. 31.7.2014 r.
W ocenie sądu I instancji doręczenie powódce pisma z 23.7.2014 r., zawierającego oświadczenie strony pozwanej
o rozwiązaniu umowy o pracę, nastąpiło 8.8.2014 r., a procedura związana z próbą doręczenia przesyłki w przypadku
nieobecności adresata została przeprowadzona prawidłowo. Powódka nie wykazała w toku postępowania, że nie
otrzymała informacji o przesyłce z 23.7.2014 r., a twierdzenia powódki w tym zakresie sąd uznał za gołosłowne
i niepoparte żadnymi dowodami.
Sąd I instancji w konsekwencji uznał, że niedochowanie przez pracownika terminu do zaskarżenia czynności prawnej
pracodawcy skutkującej rozwiązaniem umowy o pracę, o którym mowa w art. 264 KP, zawsze prowadzi do oddalenia
powództwa, bez względu na to, czy rozwiązanie umowy o pracę było (w rzeczywistości) zgodne z prawem lub
uzasadnione.
Wyrokiem z 18.3.2016 r. SO w P. oddalił apelację powódki od powyższego wyroku.
W ocenie sądu II instancji, sąd I instancji poczynił co do zasady prawidłowe ustalenia faktyczne, które sąd II instancji
w pełni podzielił i przyjął za własne bez konieczności ponownego, szczegółowego ich przytaczania. Sąd I instancji
jedynie błędnie przyjął, że za datę otrzymania przez powódkę Teresę K. przesyłki z oświadczeniem o wypowiedzeniu
jej stosunku pracy (w trybie doręczenia zastępczego) należy przyjąć 8.8.2014 r., a nie 7.8.2014 r. Zarzuty apelacji nie
zdołały podważyć twierdzeń powódki o braku awizowania spornej przesyłki. Sprowadzają się one do twierdzeń
powódki, że w spornym okresie przesyłki było doręczane przez niedoświadczone osoby, o czym powódka miała się
dowiedzieć z rozmów z listonoszami. Jednak ani w postępowaniu przed sądem I instancji, ani w postępowaniu
odwoławczym powódka nie przedstawiała żadnych dowodów na te okoliczności.
Powódka zaskarżyła ten wyrok skargą kasacyjną, zarzucając mu naruszenie przepisów prawa materialnego,
a mianowicie:
– art. 265 § 1 i 2 KP przez błędną jego wykładnię polegającą na przyjęciu przez sądy obu instancji, że przywrócenie
terminu do wniesienia odwołania od wypowiedzenia umowy o pracę wymaga od pracownika udowodnienia braku

winy w niedochowaniu tego terminu, podczas gdy art. 265 § 1 i 2 KP wymaga jedynie uprawdopodobnienia
okoliczności uzasadniających przywrócenie terminu, czemu powódka sprostała;
– art. 265 § 1 KP przez jego niezastosowanie – tj. odmowę przywrócenia powódce terminu do wniesienia odwołania
od wypowiedzenia umowy o pracę na skutek uznania, że powódka ponosi winę za przekroczenie terminu
określonego w art. 264 KP, pomimo że całokształt okoliczności sprawy potwierdza, iż powódka działała w dobrej
wierze, nieodebranie zaś przez nią korespondencji zawierającej oświadczenie o wypowiedzeniu umowy o pracę,
a w konsekwencji – opóźnienie we wniesieniu odwołania – nie było przez powódkę zawinione.
Skarżąca zarzuciła także naruszenie przepisów postępowania: art. 382 KPC, przez nieuwzględnienie przez sąd
całego materiału zgromadzonego w sprawie, tj. pominięcie przy dokonywaniu oceny zawinienia powódki
w przekroczeniu terminu do wniesienia odwołania od wypowiedzenia umowy o pracę niekwestionowanych przez
sądy obu instancji twierdzeń powódki odnoszących się do jej osobistej wizyty w placówce Poczty Polskiej 31.7.2014
r. celem odbioru innej awizowanej korespondencji (także nadanej przez stronę pozwaną) i uzyskania wówczas od
pracownika Poczty Polskiej nieprawdziwej informacji, że poza odbieraną wówczas korespondencją w placówce tej
nie znajdowała się żadna inna adresowana do powódki przesyłka, a także – pominięcie przez sąd postawy strony
pozwanej, która wiedząc, że powódka nie odebrała przesyłki zawierającej oświadczenie o wypowiedzeniu, nie
ponowiła wysyłki tego oświadczenia, pomimo że mogła liczyć się z nieodebraniem przez powódkę tej korespondencji
(co miało miejsce w okresie wakacyjnym, w którym nadto powódka borykała się z problemem depresji); przy czym
uwzględnienie i dokonanie przez sąd oceny ogółu tych okoliczności (czego sądy obu instancji zaniechały)
pozwoliłoby dokonać szerszej oceny staranności postawy powódki w kontekście art. 265 § 1 KP, co mogłoby istotnie
wpłynąć na wynik sprawy, oraz art. 386 § 4 KPC przez nieuchylenie wyroku sądu I instancji do ponownego
rozpoznania, pomimo że sąd I instancji błędnie odmówił powódce przywrócenia terminu do wniesienia odwołania, co
skutkowało nierozpoznaniem istoty sprawy, tj. zaniechaniem rozpoznania merytorycznie żądania pozwu – oceny
zasadności rozwiązania przez pozwaną umowy o pracę z powódką i zasadności żądania przywrócenia powódki do
pracy.
Sąd Najwyższy zważył, co następuje:
W myśl art. 382 KPC sąd II instancji orzeka na podstawie materiału zebranego w postępowaniu w I instancji oraz
w postępowaniu apelacyjnym. Ma on zatem charakter ogólnej dyrektywy określającej istotę postępowania
apelacyjnego jako kontynuację merytorycznego rozpoznania sprawy. Może zaś stanowić usprawiedliwioną podstawę
skargi kasacyjnej, jeżeli skarżący wykaże, że sąd II instancji bezpodstawnie pominął część zebranego materiału oraz
że uchybienie to mogło mieć wpływ na wynik sprawy (por. postanowienia SN: z 6.1.1999 r., II CKN 100/98, OSNC Nr
9/1999, poz. 146 i z 7.7.1999 r., I CKN 504/99, OSNC Nr 1/2000, poz. 17 oraz wyroki SN: z 22.2.2007 r., III CSK
337/06,
; z 9.6.2005 r., III CK 674/04,
; z 12.6.2013 r., II CSK 634/12,
). Materiałem zebranym
w rozumieniu art. 382 KPC są twierdzenia, wnioski i zarzuty stron oraz przeprowadzone dowody (wyroki SN:
z 5.11.2015 r., III UK 34/15,
; z 20.2.2014 r., I CSK 239/13,
).
W uzasadnieniu zaskarżonego wyroku sąd II instancji nie odniósł się do (podnoszonych w apelacji) twierdzeń
powódki dotyczących jej osobistej wizyty w placówce Poczty Polskiej 31.7.2014 r. celem odbioru innej awizowanej
korespondencji (także nadanej przez stronę pozwaną). Pominięcie to jest na tyle istotne, że może mieć wpływ na
wynik sprawy. Wystarczy bowiem zadać pytanie, jakie okoliczności mogą uzasadniać to, że powódka odebrała –
w okresie awizowania spornej przesyłki – inną korespondencję od strony pozwanej, szczególnie w sytuacji gdy znany
jest nadawca przesyłki, ale nie jest znana jej treść. W świetle tej okoliczności konieczne jest rozważenie dwóch
wersji, pierwszej, że powódka świadomie lub przez zaniedbanie uchyliła się od odbioru z placówki pocztowej jednego
z dwóch pism strony pozwanej (nie znając ich treści), i drugiej, że nie znalazła awiza w skrzynce pocztowej.
Zasadny jest zatem zarzut naruszenia art. 382 KPC i stanowi to dostateczną podstawę do uchylenia zaskarżonego
wyroku – bez konieczności badania zarzutów naruszenia prawa materialnego.
Niemniej jednak wskazać należy na nietrafność stanowiska skarżącej, że samo uprawdopodobnienie braku winy
w przekroczeniu terminu do wniesienia odwołania od rozwiązania umowy o pracę jest wystarczające do jego
przywrócenia.
Sąd Najwyższy jest zgodny w poglądach co do tego, że z art. 61 § 1 zd. 1 KC w zw. z art. 300 KP wynika, że
oświadczenie woli pracodawcy o rozwiązaniu z pracownikiem umowy o pracę wywiera skutek prawny w momencie,
w którym adresat tego oświadczenia woli (pracownik) mógł realnie zapoznać się z jego treścią (por. uchwałę
z 6.10.1998 r., III ZP 31/98, OSNAPiUS Nr 3/1999, poz. 80; uchwałę 7 SN z 9.9.1999 r., III ZP 5/99, OSNAPiUS Nr
4/2000, poz. 131; OSP Nr 7–8/2000, poz. 103, z glosą T. Liszcz oraz wyroki z 16.3.1995 r., I PRN 2/95, OSNAPiUS
Nr 18/1995, poz. 229; z 9.12.1999 r., I PKN 430/99, OSNAPiUS Nr 9/2001, poz. 309; z 26.11.2003 r., I PK 490/02,
OSNP Nr 20/2004, poz. 353 oraz z 16.12.2008 r., I PK 88/08, MoPr Nr 4/2009, s. 196). W sytuacji gdy pracownik,
mając realną możliwość zapoznania się z treścią oświadczenia woli, z własnej woli, celowo nie podejmuje przesyłki
zawierającej to oświadczenie, należy przyjąć, iż zostało mu ono skutecznie złożone (por. wyroki: z 11.12.1996 r.,
I PKN 36/96, OSNAPiUS Nr 14/1997, poz. 251; z 13.12.1996 r., I PKN 41/96, OSNAPiUS Nr 13/1997, poz. 268;

z 23.1.1998 r., I PKN 501/97, OSNAPiUS Nr 1/1999, poz. 15). Taką możliwość ma pracownik, któremu pismo
rozwiązujące umowę o pracę wysłano listem poleconym, jeśli nie wystąpiły okoliczności uniemożliwiające mu
odebranie przesyłki w urzędzie pocztowym, np. brak awiza w skrzynce pocztowej bądź dłuższa nieobecność
pracownika pod wskazanym pracodawcy adresem czy też inne, niezależne od pracownika przeszkody w podjęciu
przesyłki. Przykładowo w wyrokach z 5.10.2005 r. (I PK 37/05, OSNP Nr 17–18/2006, poz. 263) i z 18.1.2005 r. (II PK
124/04,
) SN przyjmuje, że dwukrotne awizowanie przesyłki poleconej zawierającej oświadczenie pracodawcy
o rozwiązaniu stosunku pracy stwarza domniemanie faktyczne, że pracownik miał możliwość zapoznania się z treścią
takiego oświadczenia, które może być obalone przez przeprowadzenie dowodu na okoliczność braku możliwości
zapoznania się z treścią oświadczenia pracodawcy przed upływem terminu na podjęcie przesyłki poleconej
zawierającej to oświadczenie (zob. wyroki SN z 5.10.2005 r., I PK 37/05, OSNP Nr 17–18/2006, poz. 263;
z 18.1.2005 r., II PK 124/04,
).
Przyjęcie przez sąd, że powód obalił domniemanie faktyczne wynikające z doręczenia zastępczego, następuje na
podstawie oceny (art. 233 § 1 KPC) zaoferowanych przez niego dowodów, w wyniku której sąd ustala okoliczności
faktyczne sprawy. Nie wystarczy zatem samo uprawdopodobnienie okoliczności uzasadniających przywrócenie
terminu. Już w wyroku z 6.8.1998 r. (I PKN 258/98, OSNP Nr 17/1999, poz. 547) SN podkreślił, że chociaż
orzecznictwo sądowe liberalnie podchodzi do kwestii sposobu (formy) złożenia przez pracownika wniosku
o przywrócenie terminu (por. uchwała (7) SN z 14.3.1986 r., III PZP 8/86, OSNCP Nr 12/1986, poz. 194), nie zmienia
to podstawowej zasady, zgodnie z którą pracownik musi w terminie siedmiu dni od ustania przyczyny
usprawiedliwiającej uchybienie terminu powołać się na okoliczności usprawiedliwiające opóźnienie
(uprawdopodobnić je), ale następnie powinien wykazać (udowodnić), że termin został przekroczony bez jego winy.
Pogląd ten nie uległ zmianie w nowszym orzecznictwie SN (zob. wyroki SN: z 7.8.2002 r., I PKN 480/0, OSNP Nr
8/2004, poz. 138; z 29.5.2007 r., II PK 316/06,
). Nie jest uzasadnione odwołanie się w tej kwestii do
uzasadnienia wyroku SN z 3.10.2012 r. (II PK 62/12,
). Wprawdzie znalazło się w nim zdanie, że:
„Przywrócenie terminu wymaga wykazania braku winy pracownika (art. 265 § 1 KP) poprzez uprawdopodobnienie
okoliczności uzasadniających przywrócenie terminu (art. 265 § 2 KP)”, ale pada ono w określonym kontekście, biorąc
pod uwagę kolejne zdanie: „Przepis art. 265 KP nie może być rozumiany w ten sposób, że pracownik, który wnosi
pozew o nawiązanie stosunku pracy ze znacznym przekroczeniem terminu określonego w art. 264 § 1 KP i nie
składa odrębnego wniosku o przywrócenie terminu, nie jest obowiązany do uprawdopodobnienia okoliczności
uzasadniających przywrócenie terminu”. Całość wypowiedzi wyjaśnia, że tylko wtedy można uznać, że pozew
zawiera implicite wniosek o przywrócenie terminu, jeśli pracownik uprawdopodobni w nim okoliczności uzasadniające
przywrócenie terminu. Jest to logiczne, jeśli weźmie się pod uwagę treść art. 265 § 2 KP, z którego wynika, że we
wniosku o przywrócenie terminu do wniesienia odwołania należy uprawdopodobnić okoliczności uzasadniające
przywrócenie terminu.
Mając na uwadze powyższe, SN orzekł na podstawie art. 398 15 § 1 KPC i art. 108 § 2 KPC w zw. z 39821 KPC.
Wyrok SN z 3.10.2017 r., II PK 242/16

Sąd Najwyższy uznał, że pominięcie przez sąd II instancji twierdzeń powódki o jej wizycie w placówce pocztowej w momencie doręczenia przesyłki, miało istotny wpływ na wynik sprawy. Powódka musi udowodnić brak winy w niedochowaniu terminu, a jedynie uprawdopodobnienie nie jest wystarczające.