Jurysdykcja szczególna

Trybunał orzekł, że art. 7 pkt 2 rozporządzenia Nr 1215/2012 dotyczący jurysdykcji szczególnej ma kluczowe znaczenie dla osób podnoszących naruszenia dóbr osobistych w kontekście publikacji nieprawdziwych informacji i komentarzy w internecie. Orzecznictwo TS wskazuje, że sąd właściwy do rozpatrzenia sprawy powinien być związany miejscem, w którym nastąpiło lub może nastąpić zdarzenie wywołujące szkodę, oraz centrum interesów poszkodowanej osoby, co zapewnia skuteczną ochronę praw oraz sprawiedliwość wymiaru sprawiedliwości.
Tematyka: Trybunał Sprawiedliwości, jurysdykcja szczególna, rozporządzenie 1215/2012, naruszenie dóbr osobistych, internet, publikacja, nieprawdziwe informacje, komentarze, odszkodowanie, zadośćuczynienie, sąd państwa członkowskiego, centrum interesów, TS, orzecznictwo
Trybunał orzekł, że art. 7 pkt 2 rozporządzenia Nr 1215/2012 należy interpretować w ten sposób, że osoba,
która podnosi naruszenie jej dóbr osobistych w następstwie opublikowania w internecie nieprawdziwej
informacji o niej oraz nieusunięcia skierowanych pod jej dresem komentarzy, nie może wytoczyć powództwa
o skorygowanie nieprawdziwej informacji i usunięcie naruszających jej prawa komentarzy przed sądem
każdego z państw członkowskich, na którego terytorium ta opublikowana w internecie informacja była lub
jest dostępna.
Spółka prawa estońskiego Bolagsupplysningen OÜ (daje jako: BOÜ) i zatrudniona w niej I. Ilsjan wniosły powództwo
przeciwko Svensk Handel AB (spółka prawa szwedzkiego; dalej jako: SH) do estońskiego sądu. Powódki wniosły
o nakazanie SH skorygowania opublikowanych, na należącej do tej spółki stronie internetowej, nieprawdziwych
informacji na temat BOÜ oraz usunięcia zamieszczonych tam komentarzy, a także zapłaty odszkodowania oraz
zadośćuczynienia. SH uznała, że BOÜ dopuszcza się nieuczciwości oraz oszustw, i umieściła ją na tzw. czarnej liście
opublikowanej na należącej do tego podmiotu stronie internetowej. Na znajdującym się na tej stronie forum
internetowym zarejestrowano ok. 1000 komentarzy obejmujących m.in. wezwania do aktów przemocy wobec BOÜ
i jej pracowników, w tym I. Ilsjan. SH odmówił usunięcia BOÜ z listy oraz usunięcia komentarzy, co sparaliżowało
działalność BOÜ w Szwecji.
Estoński sąd stwierdził niedopuszczalność powództwa. Uznał, że w niniejszej sprawie nie można zastosować art. 7
pkt 2 rozporządzenia Parlamentu Europejskiego i Rady (UE) Nr 1215/2012 z 12.12.2012 r. w sprawie jurysdykcji
i uznawania orzeczeń sądowych oraz ich wykonywania w sprawach cywilnych i handlowych, gdyż z pozwu nie
wynika, aby szkoda powstała w Estonii. Sąd wskazał, że sporne informacje i komentarze zostały sformułowane
w języku szwedzkim i bez ich przetłumaczenia nie są one zrozumiałe dla osób zamieszkujących w Estonii. Sąd
dodał, że okoliczność, iż ta strona internetowa była dostępna w Estonii, nie może automatycznie przesądzać o tym,
że właściwy do rozpatrzenia sprawy cywilnej jest sąd estoński. Powódki wniosły środek odwoławczy.
Poprzez pytania prejudycjalne sąd odsyłający dążył do ustalenia, czy art. 7 ust. 2 rozporządzenia Nr 1215/2012
należy interpretować w ten sposób, że osoba prawna, która podnosi naruszenie jej dóbr osobistych w następstwie
opublikowania w internecie nieprawdziwej informacji o niej oraz nieusunięcia skierowanych pod jej adresem
komentarzy, może wytoczyć powództwo o skorygowanie nieprawdziwej informacji, usunięcie komentarzy
i zasądzenie zadośćuczynienia, a także odszkodowania za doznane krzywdy i poniesione szkody przed sąd państwa
członkowskiego, w którym znajduje się centrum jej interesów?
W art. 7 ust. 2 przewidziano, że w sprawach dotyczących czynu niedozwolonego lub czynu podobnego do czynu
niedozwolonego osoba, która ma miejsce zamieszkania na terytorium państwa członkowskiego, może być pozwana
w innym państwie członkowskim przed sądy miejsca, w którym nastąpiło lub może nastąpić zdarzenie wywołujące
szkodę.
Trybunał przypomniał, że wykładnia art. 5 pkt 3 rozporządzenia Nr 44/2001 powinna być również stosowana do
równoważnego względem niego przepisu, jakim jest art. 7 pkt 2 rozporządzenia Nr 1215/2012 (wyrok Kareda, C-
249/16, pkt 27).
Zgodnie z orzecznictwem TS zasada jurysdykcji szczególnej w sprawach dotyczących czynów niedozwolonych lub
czynów podobnych do czynów niedozwolonych powinna być przedmiotem wykładni autonomicznej, w oparciu
o systematykę rozporządzenia, którego jest elementem, oraz o realizowane przez nie cele (wyrok eDate Advertising
i in., C-509/09 i C-161/10, pkt 38). Ta zasada jest oparta na występowaniu szczególnie ścisłego związku pomiędzy
sporem a sądami właściwymi dla miejsca, gdzie nastąpiło lub może nastąpić zdarzenie wywołujące szkodę. Związek
ten uzasadnia przyznanie jurysdykcji tym sądom ze względu na prawidłowe sprawowanie wymiaru sprawiedliwości
oraz sprawną organizację postępowania (wyrok Hejduk, C-441/13, pkt 19). Z orzecznictwa TS wynika, że jeżeli
przedmiotem postępowania jest czyn niedozwolony lub czyn podobny do czynu niedozwolonego, sąd właściwy dla
miejsca, gdzie nastąpiło lub może nastąpić zdarzenie wywołujące szkodę, jest zwykle w najlepszej sytuacji, aby
wydać rozstrzygnięcie w sprawie, w szczególności ze względu na bliskość w stosunku do przedmiotu sporu i łatwość
przeprowadzenia postępowania dowodowego (wyroki: Melzer, C-228/11, pkt 27; CDC Hydrogen Peroxide, C-352/13,
pkt 40).
Zgodnie z orzecznictwem TS sformułowanie „miejsce, gdzie nastąpiło lub może nastąpić zdarzenie wywołujące
szkodę” obejmuje zarówno miejsce wystąpienia zdarzenia powodującego powstanie szkody, jak i miejsce, w którym
szkoda się urzeczywistniła (wyrok eDate Advertising i in., pkt 41). Te dwa miejsca mogą – stosownie do okoliczności
konkretnej sprawy – dostarczyć szczególnie użytecznej wskazówki w kwestii dowodów i organizacji postępowania.




Trybunał uznał, że w przypadku powództw o odszkodowanie z tytułu krzywd wyrządzonych w wyniku opublikowania
zniesławiającego artykułu prasowego, iż osoby poszkodowane mogą wytaczać takie powództwa przeciwko wydawcy
przed sądem każdego państwa członkowskiego, w którym rozpowszechniany był artykuł i w którym według twierdzeń
poszkodowanego jego dobre imię zostało naruszone, ale tylko i wyłącznie w odniesieniu do szkód wyrządzonych
w państwie członkowskim siedziby sądu rozpatrującego sprawę (wyrok Shevill i in., C-68/93, pkt 33). Jednak
w kontekście internetu TS orzekł, w sprawie dotyczącej osoby fizycznej, że w przypadku naruszenia dóbr osobistych
za pośrednictwem treści opublikowanych na stronie internetowej, osoba, która uważa się za poszkodowaną, może
wytoczyć powództwo dotyczące odpowiedzialności za całość doznanych krzywd i poniesionych szkód przed sądami
państwa członkowskiego, w którym znajduje się centrum jej interesów życiowych (wyrok eDate Advertising i in., pkt
52). W przypadku tego rodzaju treści, podnoszona szkoda jest zwykle najbardziej odczuwalna w centrum interesów
życiowych poszkodowanej osoby i to ze względu na dobre imię, którym ta osoba się tam cieszy. Kryterium „centrum
interesów życiowych” poszkodowanego oznacza miejsce, w którym, co do zasady, szkoda spowodowana przez treść
opublikowaną w internecie urzeczywistnia się, w rozumieniu art. 7 pkt 2 rozporządzenia Nr 1215/2012, w najbardziej
znaczący sposób. W ocenie TS sądy państwa członkowskiego, w którym znajduje się centrum interesów życiowych
poszkodowanej osoby, są w związku z tym w najlepszej sytuacji, aby dokonać oceny wpływu tych treści na prawa
osoby poszkodowanej (wyrok eDate Advertising i in., pkt 48). Ponadto, to kryterium jest zgodne z celem
przewidywalności zasad regulujących jurysdykcję, ponieważ umożliwia powodowi zidentyfikowanie sądu, przed który
ma on wytoczyć powództwo, a jednocześnie umożliwia ono pozwanemu przewidzenie w racjonalny sposób sądu,
przed jaki może on zostać pozwany (wyrok eDate Advertising i in., pkt 50).
W świetle okoliczności rozpatrywanej sprawy TS uściślił, że poczynione powyżej spostrzeżenia dotyczą każdej
podnoszonej szkody, niezależnie od jej charakteru materialnego czy też niematerialnego.
Trybunał stwierdził, że w przypadku osoby fizycznej centrum interesów życiowych jest zasadniczo tożsame
z miejscem stałego pobytu. Jednak dana osoba może mieć centrum jej interesów życiowych w państwie
członkowskim, w którym nie ma miejsca stałego pobytu, o ile inne przesłanki, takie jak wykonywanie działalności
zawodowej, powodują powstanie szczególnie ścisłego związku z tym państwem (wyrok eDate Advertising i in., pkt
49).
Natomiast w odniesieniu do osoby prawnej prowadzącej działalność gospodarczą, taką jak powódka w postępowaniu
głównym, TS stwierdził, że centrum jej interesów musi oznaczać miejsce, w którym dobre imię w stosunkach
z partnerami handlowymi jest najbardziej ugruntowane i w związku z tym musi być ustalane stosownie do miejsca,
w którym wykonuje ona zasadniczą część jej działalności gospodarczej. O ile centrum interesów osoby prawnej może
być zbieżne z miejscem jej siedziby statutowej, gdy wykonuje ona w państwie członkowskim jej siedziby statutowej
całą swoją działalność gospodarczą, względnie jej zasadniczą część i gdy dobre imię, którym się w tym państwie
cieszy, ma w nim w konsekwencji większe znaczenie niż w innym państwie członkowskim, o tyle położenie siedziby
nie jest jednak, samo w sobie, decydujące dla wyniku tej analizy. I tak, jeśli osoba prawna – tak jak w postępowaniu
głównym – wykonuje przeważającą część jej działalności w innym państwie członkowskim niż państwo członkowskie
siedziby statutowej, zdaniem TS należy założyć, że dobre imię w stosunkach z partnerami handlowymi tej osoby,
które może ucierpieć na skutek spornej publikacji, ma w tym państwie większe znaczenie niż w dowolnym innym
państwie członkowskim i że w konsekwencji jego ewentualne naruszenie zostałoby przez nią w największym stopniu
doświadczone. W ocenie TS sądy tego państwa są w najlepszej sytuacji, aby dokonać oceny podnoszonego
naruszenia oraz jego ewentualnego zakresu, i to tym bardziej, że w rozpatrywanej sprawie źródłem naruszenia jest
publikacja informacji oraz komentarzy, które zgodnie z twierdzeniem powódki w postępowaniu głównym są
nieprawdziwe, względnie zniesławiające, na profesjonalnej stronie internetowej zarządzanej w jednym z państw
członkowskich, w którym ta osoba wykonuje przeważającą część działalności, a ich przeznaczeniem – biorąc pod
uwagę język, w którym zostały zredagowane – jest zasadniczo ich zrozumienie przez osoby zamieszkujące w tym
państwie.
Trybunał orzekł, że art. 7 ust. 2 rozporządzenia Nr 1215/2012 należy interpretować w ten sposób, iż osoba prawna,
która podnosi naruszenie jej dóbr osobistych w następstwie opublikowania w internecie nieprawdziwej informacji
o niej oraz nieusunięcia skierowanych pod jej adresem komentarzy, może wytoczyć powództwo o skorygowanie
nieprawdziwej informacji, usunięcie komentarzy i zasądzenie zadośćuczynienia i odszkodowania za całość
doznanych krzywd i poniesionych szkód przed sąd państwa członkowskiego, w którym znajduje się centrum jej
interesów. Jeśli osoba prawna wykonuje przeważającą część działalności w innym państwie członkowskim innym niż
państwo członkowskie jej siedziby statutowej, może ona pozwać potencjalnego sprawcę naruszenia jej praw na
podstawie łącznika miejsca urzeczywistnienia się szkody w tym innym państwie.
Poprzez kolejne pytanie sąd odsyłający dążył do ustalenia, czy art. 7 pkt 2 rozporządzenia Nr 1215/2012 należy
interpretować w ten sposób, że osoba, która podnosi naruszenie jej dóbr osobistych w następstwie opublikowania
w internecie nieprawdziwej o niej informacji oraz nieusunięcia skierowanych pod jej adresem komentarzy, może
wytoczyć powództwa o skorygowanie nieprawdziwej informacji i usunięcie naruszających jej prawa komentarzy przed
sądem każdego z państw członkowskich, na którego terytorium ta opublikowana w internecie informacja była lub jest
dostępna?



W pkt 51 i 52 wyroku w sprawie eDate Advertising i in. Trybunał orzekł, że osoba, która uważa się za poszkodowaną,
może również – zamiast powództwa dotyczącego odpowiedzialności za całość doznanych krzywd i poniesionych
szkód – wytoczyć powództwo przed sądami każdego państwa członkowskiego, na którego terytorium treść
umieszczona w sieci jest lub była dostępna. Sądy te są właściwe do rozpoznania jedynie krzywdy lub szkody
spowodowanych na terytorium państwa siedziby sądu, przed którym takie powództwo zostało wytoczone. Jednak,
mając na uwadze wszechobecność informacji i treści opublikowanych w internecie oraz fakt, iż co do zasady, są one
rozpowszechniane w skali ogólnoświatowej, żądanie skorygowania pierwszych i usunięcia drugich stanowi jedność
i jest niepodzielne. W związku z tym TS uznał, że może ono zostać podniesione wyłącznie przed sądem właściwym
do rozpoznania całego żądania naprawienia krzywdy oraz szkody (wyroki: Shevill i in., C-68/93, pkt 25, 26, 32; eDate
Advertising i in. (pkt 42, 48).
Trybunał orzekł, że art. 7 pkt 2 rozporządzenia Nr 1215/2012 należy interpretować w ten sposób, że osoba, która
podnosi naruszenie jej dóbr osobistych w następstwie opublikowania w internecie nieprawdziwej informacji o niej
oraz nieusunięcia skierowanych pod jej dresem komentarzy, nie może wytoczyć powództwa o skorygowanie
nieprawdziwej informacji i usunięcie naruszających jej prawa komentarzy przed sądem każdego z państw
członkowskich, na którego terytorium ta opublikowana w internecie informacja była lub jest dostępna.
Autorka jest doktorem nauk prawnych, ekspertem ds. prawa gospodarczego, WPiA UKSW w Warszawie
Wyrok TS z 17.10.2017 r., Bolagsupplysningen i Ilsjan, C-194/16
Trybunał stwierdził, że osoba podnosząca naruszenie swoich dóbr osobistych w związku z publikacją nieprawdziwych informacji i komentarzy w internecie nie może wytoczyć powództwa o skorygowanie informacji i usunięcie komentarzy przed sądem każdego z państw członkowskich, na których terytorium informacja była lub jest dostępna. Orzecznictwo TS podkreśliło konieczność uwzględnienia centrum interesów poszkodowanej osoby przy określaniu jurysdykcji w tego typu sprawach.