Skarga na wyrok sądu odwoławczego uchylający wyrok sądu I instancji i przekazujący sprawę do ponownego rozpoznania w postępowaniu dyscyplinarnym

Przepisy rozdziału 55a Kodeksu postępowania karnego dotyczące skargi na wyrok sądu odwoławczego, uchylającego wyrok sądu I instancji i przekazującego sprawę do ponownego rozpoznania w postępowaniu dyscyplinarnym. Sąd Najwyższy rozpoznaje wniesione skargi, a w orzecznictwie pojawiły się różne stanowiska dotyczące zastosowania tych przepisów w postępowaniu dyscyplinarnym uregulowanym w RadPrU.

Tematyka: skarga, wyrok sądu odwoławczego, postępowanie dyscyplinarne, Sąd Najwyższy, przepisy Kodeksu postępowania karnego, Radców Prawnych, aplikanci radcowscy

Przepisy rozdziału 55a Kodeksu postępowania karnego o skardze na wyrok sądu odwoławczego, uchylający
wyrok sądu I instancji i przekazujący sprawę do ponownego rozpoznania, znajdują odpowiednie
zastosowanie (art. 741 pkt 1 ustawy z 6.7.1982 r. o radcach prawnych, t. jedn.: Dz.U. z 2016 r. poz. 233 ze zm.;
dalej jako: RadPrU) w postępowaniu dyscyplinarnym uregulowanym przepisami ustawy o radcach prawnych,
a wniesioną skargę rozpoznaje Sąd Najwyższy – wynika z uchwały Sądu Najwyższego.
Pierwszy Prezes SN, wniósł o rozstrzygnięcie przez skład 7 sędziów SN rozbieżności w wykładni prawa w zakresie
zagadnienia prawnego: „Czy na podstawie art. 741 pkt 1 RadPrU dopuszczalne jest odpowiednie stosowanie
przepisów rozdziału 55a KPK w postępowaniu dyscyplinarnym uregulowanym w RadPrU?”.
W orzecznictwie SN zostały wyrażone dwa odmienne stanowiska. W jednym z nich podkreśla się, że zastosowanie,
poprzez art. 741 pkt 1 RadPrU, w prowadzonym na podstawie RadPrU postępowaniu dyscyplinarnym instytucji
normujących proces karny jest dopuszczalne jedynie wówczas, gdy brak danego unormowania podyktowany był
względami techniki prawodawczej, a specyfika postępowania dyscyplinarnego nie stoi na przeszkodzie zastosowaniu
unormowania zawartego w KPK. W przypadku regulacji dotyczących skargi na wyrok sądu odwoławczego taka
sytuacja natomiast nie zachodzi. Charakter wspomnianego środka zaskarżenia, w przeciwieństwie do wniosku
o wznowienie postępowania, sprawia, że dla ingerencji SN w funkcje orzecznicze samorządów zawodowych, poprzez
przyznanie mu kompetencji do rozpoznania tego środka, nie można znaleźć żadnego uzasadnienia aksjologicznego.
W szczególności nie przemawiają za tym względy gwarancyjne. Analizowana instytucja została zastrzeżona dla
rozstrzygnięć zapadających w formie wyroków, wydawanych przez sądy w imieniu RP, nie zaś w stosunku do
orzeczeń wydawanych w imieniu określonej korporacji zawodowej (zob. postanowienie SN z 21.4.2017 r., VI KS
1/17,
).
Drugi z prezentowanych poglądów opiera się na założeniu, że skoro w postępowaniu dyscyplinarnym stosuje się
odpowiednio regulacje dotyczące wznowienia postępowania, to nie może być wątpliwości, iż w postępowaniu tym
powinny być stosowane również przepisy dotyczące skargi na wyrok kasatoryjny sądu odwoławczego. Za trafnością
tego stanowiska przemawia ponadto fakt, że w postępowaniu dyscyplinarnym stosuje się przepisy KPK dotyczące
postępowania odwoławczego, w tym również i te, które przesądzają o jego nowym – zdecydowanie bardziej
reformatoryjnym – modelu, a których przestrzeganie ma zabezpieczać właśnie analizowany środek zaskarżenia.
Dlatego na podstawie odesłania zawartego w art. 741 pkt 1 RadPrU przepisy rozdziału 55a KPK powinny być
stosowane w postępowaniu dyscyplinarnym prowadzonym wobec radców prawnych lub aplikantów radcowskich
(zob. postanowienie SN z 8.6.2017 r., VI KS 2/17,
).
Sąd Najwyższy wskazał, że wprowadzając regulacje zawarte w rozdziale 55a KPK ustawodawca, miał na celu
zabezpieczenie nowego apelacyjno-reformatoryjnego modelu postępowania odwoławczego (zob.
postanowienie SN z 8.6.2017 r., VI KS 2/17,
). W związku z tym, że odesłanie zawarte w art. 741 pkt 1
RadPrU ma charakter zewnętrzny i dynamiczny, a w RadPrU brak jest regulacji, które inaczej kształtowałyby
model postępowania odwoławczego w sprawach dyscyplinarnych niż w postępowaniu karnym, należy
stwierdzić, że model ten będą wyznaczały niemal bez reszty przepisy KPK. Skoro zaś ustawodawca uznał, że
apelacyjno-reformatoryjny model postępowania odwoławczego wymaga dodatkowego zabezpieczenia
specjalnym środkiem zaskarżenia, to taka potrzeba aktualizuje się zarówno na gruncie procesu karnego, jak
i na gruncie postępowania dyscyplinarnego. Potrzeba zapewnienia należytej sprawności postępowania jest tym
większa w postępowaniu dyscyplinarnym, gdy zważy się, że okresy przedawnienia przewinień dyscyplinarnych są
krótsze niż okresy przedawnienia karalności przestępstw. Przy tym, nie są one aż tak krótkie, by uzasadniały obawy,
że stosowanie tej skargi w postępowaniu dyscyplinarnym miało prowadzić do przewlekłości postępowania,
skutkującej w skrajnych przypadkach nawet upływem terminu przedawnienia. Skarga z założenia ma przeciwdziałać
przewlekłości postępowania (chroniąc przed niezasadnym uchylaniem wyroków i przekazywaniem spraw do
ponownego rozpoznania), a nie prowadzić do jego niezasadnego wydłużania. Podkreślono też, że postępowanie
dyscyplinarne jest także rodzajem postępowania represyjnego, a w konsekwencji i na jego gruncie aktualne jest
stwierdzenie, że „spóźniona sprawiedliwość jest zaprzeczeniem sprawiedliwości”, a kara wymierzona po długim
czasie od popełnienia przewinienia traci swój walor tak z perspektywy prewencji indywidualnej, jak i generalnej.
W uzasadnieniu uchwały wyjaśniono też, że przyznanie SN uprawnienia do rozpoznania skargi na
kasatoryjne orzeczenie Wyższego Sądu Dyscyplinarnego, przy której to skardze zakres kognicji jest
ograniczony do zbadania, czy orzeczenie sądu korporacji zawodowej zostało dotknięte bezwzględną

przyczyną odwoławczą lub czy w istocie rzeczy wadliwie przyjmuje ono za występującą jedną z określonych
w art. 437 § 2 KPK podstaw uchylenia orzeczenia i przekazania sprawy do ponownego rozpoznania (art. 539a
§ 3 KPK), powinno być postrzegane jako urealnienie nadzoru judykacyjnego sprawowanego przez SN nad
postępowaniem dyscyplinarnym, związane z modyfikacją modelu postępowania odwoławczego w KPK, a nie
jako zwiększenie zakresu takiego nadzoru. Nie budzi bowiem wątpliwości, że zbyt pochopne, prowadzące do
przewlekłości postępowania, a w dalszej konsekwencji nawet do przedawnienia przewinienia dyscyplinarnego,
uchylanie przez sąd odwoławczy korporacji zawodowej orzeczeń pierwszoinstancyjnych, istotnie może skuteczność
tego nadzoru ograniczyć, a tym samym pozbawić strony ochrony wynikającej z istnienia owego nadzoru.
Uchwała SN(7) z 14.9.2017 r., I KZP 9/17

Uchwała Sądu Najwyższego zwraca uwagę na konieczność zabezpieczenia nowego modelu postępowania odwoławczego poprzez stosowanie przepisów dotyczących skargi na wyrok sądu odwoławczego w postępowaniu dyscyplinarnym. Skarga ma zapobiegać przewlekłości postępowania, chroniąc przed uchylaniem wyroków bez uzasadnienia.