Odszkodowanie otrzymane na podstawie ugody zawartej w formie aktu notarialnego – podatek dochodowy

Odszkodowanie otrzymane na podstawie ugody zawartej w formie aktu notarialnego podlega opodatkowaniu podatkiem dochodowym - potwierdził Naczelny Sąd Administracyjny w wyroku. Sprawa dotyczyła interpretacji przepisów podatkowych w kontekście otrzymania odszkodowania za szkody majątkowe i niemajątkowe w wyniku ugody pozasądowej. Minister Finansów uznał, że takie odszkodowanie nie korzysta ze zwolnienia od podatku, co potwierdził także Wojewódzki Sąd Administracyjny w Warszawie. Kwestia ta sprowadza się do definiowania pojęcia 'ugoda sądowa' i jego zastosowania w kontekście ugód zawartych przed notariuszem w trakcie toczącego się postępowania sądowego.

Tematyka: Odszkodowanie, ugoda zawarta przed notariuszem, podatek dochodowy, Naczelny Sąd Administracyjny, Minister Finansów, interpretacja przepisów, ugoda pozasądowa

Odszkodowanie otrzymane na podstawie, zawartej w toku procesów, ugody w formie aktu notarialnego
i zawierającej dyspozycje zmierzające do umorzenia postępowania procesowego (jak w przypadku ugody
sądowej) nie jest wolne od podatku dochodowego – wynika z wyroku Naczelnego Sądu Administracyjnego.
Teresa C. złożyła wniosek o udzielenie pisemnej interpretacji przepisów prawa podatkowego w indywidualnej sprawie
dotyczącej podatku dochodowego od osób fizycznych w zakresie skutków podatkowych otrzymania odszkodowania,
na podstawie ugody zawartej w formie aktu notarialnego. Jak wskazano, między stronami toczyły się procesy
sądowe, jeden cywilny, drugi karny, w trakcie których, w wyniku negocjacji doszło do podpisania pozasądowej ugody,
na mocy której jedna strona wypłaca drugiej stronie odszkodowanie za uszkodzenie jej mienia i bezprawne
wtargnięcie w sferę jej praw oraz spowodowanie analogicznych naruszeń praw przez inne osoby, oraz
zadośćuczynienie pieniężne za wyrządzoną krzywdę niematerialną, zobowiązując się jednocześnie do wycofania
wszystkich spraw sądowych. Wnioskodawczyni zaś wskazała, że stan napięcia emocjonalnego między stronami
i głębokie urazy wynikające ze stosunków sąsiedzkich uniemożliwiają realne odłożenie podpisania ugody, do
posiedzenia sądowego.
W związku z powyższym zwrócono się do organu o rozstrzygnięcie: „Czy odszkodowanie otrzymane na
podstawie zawartej w toku procesów ugody, sporządzonej w formie aktu notarialnego i zawierającej
dyspozycje zmierzające do umorzenia postępowania procesowego (jak w przypadku ugody sądowej) jest
wolne od podatku dochodowego na podstawie art. 21 ust. 1 pkt 3b PDOFizU?”.
Zdaniem wnioskodawczyni, już sam fakt sporządzenia ugody pozasądowej w formie aktu notarialnego, w sytuacji,
gdy w chwili podpisania ugody strony są w toku procesu sądowego, wypełnia cechy wiarygodności publicznoprawnej
zawartej ugody, a tym samym jest równoznaczny z ugodą sądową.
Minister Finansów wskazał, że nowelizacją z 21.6.2008 r. wprowadzoną na mocy art. 1 ustawy z 25.4.2008 r.
o zmianie ustawy o podatku dochodowym od osób fizycznych (Dz.U. Nr 97, poz. 623) wyłączono spod zwolnienia
z opodatkowania odszkodowania wynikające z zawartych umów i ugód innych niż pozasądowe. Organ uznał, że
w stosunku do odszkodowania otrzymanego na podstawie ugody zawartej przed notariuszem nie może mieć
zastosowania zwolnienie z art. 21 ust. 1 pkt 3 PDOFizU, bowiem sprzeciwia się temu literalne brzmienie przepisu.
Wynika z niego bowiem, że wolne od opodatkowania są inne (niż wymienione w art. 21 ust. 1 pkt 3 PDOFizU)
odszkodowania otrzymane na podstawie wyroku lub ugody sądowej. Zatem odszkodowanie otrzymane na podstawie
ugody zawartej przed notariuszem nie korzysta ze zwolnienia od podatku na podstawie art. 21 ust. 1 pkt 3b PDOFizU
i w związku z tym stanowi dla Teresy C. przychód z innych źródeł, o którym mowa w art. 10 ust. 1 pkt 9 w zw. z art.
20 ust. 1 PDOFizU, podlegający opodatkowaniu podatkiem dochodowym od osób fizycznych.
W odpowiedzi na wezwanie do usunięcia naruszenia prawa Minister Finansów stwierdził brak podstaw do zmiany
interpretacji indywidualnej.
Wojewódzki Sąd Administracyjny w Warszawie oddalił skargę. Zgodnie z art. 21 ust. 1 pkt 3 PDOFizU, wolne od
podatku dochodowego są otrzymane odszkodowania lub zadośćuczynienia, jeżeli ich wysokość lub zasady ustalania
wynikają wprost z przepisów odrębnych ustaw lub przepisów wykonawczych wydanych na podstawie tych ustaw,
z wyjątkiem m.in. odszkodowań wynikających z zawartych umów lub ugód innych niż ugody sądowe. Stosownie do
art. 21 ust. 1 pkt 3b PDOFizU wolne od podatku dochodowego są inne odszkodowania lub zadośćuczynienia
otrzymane na podstawie wyroku lub ugody sądowej do wysokości określonej w tym wyroku lub tej ugodzie,
z wyjątkiem odszkodowań lub zadośćuczynień: otrzymanych w związku z prowadzoną działalnością gospodarczą,
dotyczących korzyści, które podatnik mógłby osiągnąć, gdyby mu szkody nie wyrządzono. Spór w sprawie
sprowadza się do oceny czy użyty w art. 21 ust. 1 pkt 3b PDOFizU termin „ugoda sądowa” obejmuje swym
znaczeniem także ugodę zawartą przed notariuszem w czasie, gdy przed sądem toczy się spór dotyczący ustaleń
objętych tą ugodą.
Sąd podkreślił, że wszelkie zwolnienia podatkowe są wyjątkiem od zasady sprawiedliwości podatkowej określonej
w art. 84 Konstytucji RP. Z tego powodu wykładnia przepisów ustanawiających te zwolnienia, jako wyjątki od reguły
opodatkowania, musi być wykładnią ścisłą. Z uwagi na fakt, że wiele pojęć z katalogu zwolnień nie zostało
zdefiniowanych ani w PDOFizU, ani w innych ustawach, aby uniknąć dowolności i wykładni rozszerzającej, należy
przyjąć, że kryteria rozumienia tych pojęć muszą mieć w pierwszej kolejności charakter kryteriów ustawowych, a tylko
pomocniczo mogą odwoływać się do znaczeń pozaprawnych. Nie budzi wątpliwości sądu stanowisko, że ugoda

sądowa, o której stanowi art. 21 ust. 1 pkt 3b PDOFizU obejmuje jedynie taką ugodę, która została zawarta przed
sądem w toku postępowania sądowego, które w jej wyniku zostało umorzone.
Naczelny Sąd Administracyjny oddalił skargę kasacyjną podzielając stanowisko sądu I instancji, że za ugodę
sądową w rozumieniu art. 21 ust. 1 pkt 3b PDOFizU nie może zostać uznana ugoda zawarta przed
notariuszem, nawet w sytuacji gdy zostaje ona zawarta w czasie, gdy przed sądem toczy się postępowanie
w sprawie sporu objętego ugodą.
Wyrok NSA z 9.6.2017 r., II FSK 1302/15

Naczelny Sąd Administracyjny oraz Wojewódzki Sąd Administracyjny potwierdziły, że odszkodowanie otrzymane na podstawie ugody zawartej przed notariuszem nie jest zwolnione od podatku dochodowego. Decyzja ta opierała się na interpretacji przepisów podatkowych oraz definicji 'ugoda sądowa'. Minister Finansów stwierdził, że nie ma podstaw do zmiany tego stanowiska. Spór dotyczył kwestii interpretacyjnych, czy ugoda zawarta w formie aktu notarialnego w trakcie procesu sądowego może być traktowana jak ugoda sądowa.