Jak licytować ziemię rolną?

Sąd Najwyższy wydał ważną uchwałę dotyczącą obrotu nieruchomościami rolnymi, wyjaśniając, jak interpretować egzekucje komornicze rozpoczęte przed wejściem w życie nowelizacji ustawy o ustroju rolnym. Sprawa ta dotyczyła egzekucji 4 ha gruntów rolnych, gdzie po zmianie przepisów pojawiły się wątpliwości co do ich zastosowania. SN orzekł, że w przypadku egzekucji z nieruchomości rolnych rozpoczętych przed 30.4.2016 r. nie obowiązują ograniczenia wynikające z nowelizacji ustawy.

Tematyka: Sąd Najwyższy, egzekucje komornicze, ziemia rolna, uchwała, nieruchomości rolne, licytacja, ustawa o kształtowaniu ustroju rolnego, Sąd Okręgowy, SN, komornik, postępowanie, interpretacja przepisów

Sąd Najwyższy wydał ważną uchwałę w sprawie obrotu nieruchomościami rolnymi, który wyjaśnia, jak należy
traktować egzekucje komornicze rozpoczęte jeszcze przed wejściem w życie nowelizacji ustawy
o kształtowaniu ustroju rolnego, tj. przed 30.4.2016 r.
Z problemem tej natury zwrócił się do SN Sąd Okręgowy w Sieradzu. To właśnie przed tym sądem toczyła się
sprawa dotycząca egzekucji komorniczej 4 ha gruntów rolnych. Procedura w tym zakresie rozpoczęła się jeszcze
w 2015 r. według obowiązujących wówczas przepisów. Jednak, kiedy Sąd Rejonowy zdecydował o wygranej danego
licytanta, dłużnik zaskarżył tę decyzję do Sądu Okręgowego zarzucając sądowi popełnienie błędu. Z uwagi na brak
przepisów przejściowych przy wprowadzeniu w życie znowelizowanej ustawy o kształtowaniu ustroju rolnego, skład
orzekający nabrał wątpliwości, według których przepisów – obowiązujących w trakcie ogłoszenia licytacji, czy tych już
z momentu jej przybicia – powinien osądzać sprawę. W związku z powyższym zwrócił się do SN z prośbą o stosowne
wyjaśnienia. Sąd Okręgowy pytał nie tylko o to, do których regulacji powinien się zastosować, ale także, w przypadku
gdyby właściwe okazało się bazowanie na znowelizowanych przepisach, po czyjej stronie leży obowiązek
sprawdzenia, czy ewentualni nabywcy spełniają kryteria wskazane w nowej ustawie. Czy procedurę weryfikacji
uprawnień do nabycia ziemi rolnej powinien przeprowadzić komornik, który zajmuje się licytacją, czy jednak sąd
rejonowy podczas przysądzania wygranemu prawo do nieruchomości.
SN w uchwale z 18.5.2017 r. (III CZP 13/17) orzekł, że do egzekucji z nieruchomości rolnej wszczętej przed
30.4.2016 r. nie stosuje się ograniczeń w nabywaniu nieruchomości rolnych wynikających z art. 2a ustawy
z 11.4.2003 r. o kształtowaniu ustroju rolnego (tekst jedn. Dz.U. z 2012 r., poz. 803) w brzmieniu ustalonym przez art.
7 pkt 4 ustawy z 14.4.2016 r. o wstrzymaniu sprzedaży nieruchomości z Zasobu Własności Rolnej Skarbu Państwa
oraz zmianie niektórych ustaw (Dz.U. z 2016 r., poz. 585). W opinii SN zastosowanie znajdzie tu przepis z art. 12
ustawy z 14.4.2016 r. o wstrzymaniu sprzedaży nieruchomości z Zasobu Własności Rolnej Skarbu Państwa oraz
zmianie niektórych ustaw, według którego w omawianej sytuacji powinno się zastosować regulacje obowiązujące
wcześniej. Takie stanowisko jest zgodne z orzecznictwem TK, który w przypadku sporów na tle zmian z przepisach
przedkładał interesy osób toczących już różne postępowania ponad zgodność sytuacji prawnej ze znowelizowanymi
regulacjami.
Powyższa uchwała oznacza, że licytacje ziemi rolnej rozpoczęte przed 30.4.2016 r. może skutecznie wygrać osoba
niespełniająca kryteriów narzuconych przez zeszłoroczną nowelizację (tj. nie jest np. rolnikiem). Wydaje się, że SN
zakończył tym samym wieloletnie dywagacje i spory na tym tle. Choć Ministerstwo Sprawiedliwości twierdziło
dotychczas, że komornicy powinni stosować się do nowego brzmienia ustawy (samodzielnie weryfikując uprawnienia
licytantów do nabycia ziem rolnych), a następnie już po przysądzeniu prawa własności zwycięzcy sądy powinny
przesłać propozycję pierwokupu do ANR, w praktyce wyglądało to różnie. Po wydaniu przez SN majowego
orzeczenia w powyższym zakresie sprawa wydaje się być przesądzona.
III CZP 13/17

Uchwała Sądu Najwyższego wyjaśnia, że licytacje ziemi rolnej rozpoczęte przed 30.4.2016 r. mogą wygrywać osoby niespełniające kryteriów narzuconych przez zeszłoroczną nowelizację. Decyzja ta kończy wieloletnie spory, w których Ministerstwo Sprawiedliwości i SN mieli odmienne stanowiska co do interpretacji przepisów. Teraz to stanowisko SN jest obowiązujące.