Zawieszenie postępowania w sprawie podatkowej

W świetle obowiązujących przepisów OrdPU, pozew wniesiony do sądu powszechnego przez inny podmiot niż beneficjent należności podatkowej nie powoduje zawieszenia terminu przedawnienia we wszystkich zobowiązaniach podatkowych danego podatnika. Sprawa dotyczy umowy sprzedaży i leasingu zwrotnego kanalizacji kablowej na terenie wielu gmin, co skutkuje koniecznością rozstrzygnięcia zagadnienia wstępnego przez sąd. Organ podatkowy musi uwzględnić zgodny zamiar stron czynności prawnej, a nie tylko dosłowne oświadczenia woli, co jest istotne przy ocenie skutków podatkowych. Zagadnienie wstępne dotyczy sytuacji, gdy rozstrzygnięcie sprawy podatkowej zależy od wcześniejszego rozstrzygnięcia kwestii prawnej. Organ podatkowy może wystąpić do sądu tylko w toku postępowania podatkowego związane z czynnością prawną będącą przedmiotem sporu sądowego i decydującym o skutkach podatkowych.

Tematyka: zawieszenie postępowania, sprawa podatkowa, umowa sprzedaży i leasingu zwrotnego, zagadnienie wstępne, organ podatkowy, postępowanie sądowe, skutki podatkowe, czynność prawna, Naczelny Sąd Administracyjny

W każdej gminie powstaje odrębne zobowiązanie do zapłaty podatku na rzecz tej konkretnej gminy, jeżeli
zachodzą określone w ustawie przesłanki uzasadniające opodatkowanie. W konsekwencji, nie można więc
uznać, w świetle obowiązujących przepisów OrdPU, że pozew wniesiony do sądu powszechnego przez inny
podmiot, niż gmina, która jest beneficjentem należności podatkowej, rodzi na podstawie art. 70 § 6 pkt 3
OrdPU skutek w postaci zawieszenia biegu terminu przedawnienia we wszystkich zobowiązaniach
podatkowych danego podatnika – wyjaśnił Naczelny Sąd Administracyjny.
Wójt Gminy O. określił „O.” S.A. wysokość zobowiązania w podatku od nieruchomości za 2010 r. w kwocie ponad 12
tys. zł. Samorządowe Kolegium Odwoławcze w K. zawiesiło z urzędu postępowanie odwoławcze do czasu
rozstrzygnięcia przez sąd powszechny zagadnienia wstępnego w postaci ustalenia istnienia umowy sprzedaży
i leasingu zwrotnego zawartej pomiędzy poprzednikiem prawnym „O.” S.A. a „T.” sp. z o.o. Zgodnie z art. 201 § 1 pkt
2 OrdPU, organ podatkowy zawiesza postępowanie w razie, gdy rozstrzygnięcie sprawy i wydanie decyzji jest
uzależnione od rozstrzygnięcia zagadnienia wstępnego przez inny organ lub sąd. Na mocy umowy sprzedaży
i leasingu zwrotnego zawartą między poprzednikiem prawnym „O.” S.A. a „T.” sp. z o.o., „T.” sp. z o.o. nabyła
budowle sieciowe położone na terenie wszystkich gmin w Polsce. Organ wyjaśnił, że z urzędu jest mu wiadomym, że
Prezydent Miasta G. wystąpił do Sądu Okręgowego w W. z powództwem o ustalenie istnienia tej umowy.
Z podobnym powództwem wystąpił także Prezydent Miasta W. Organ odwoławczy stwierdził, że nie podziela
stanowiska Wójta Gminy O., jakoby umowa sprzedaży i leasingu zwrotnego była umową skuteczną. Zdaniem SKO
w K., umowa ta była umową pozorną i faktycznie nie doszło do przeniesienia własności kanalizacji kablowej. Zatem
rozstrzygnięcie sądu powszechnego stanowi zagadnienie wstępne istotne dla określenia spółce wysokości
zobowiązania podatkowego w podatku od nieruchomości za 2010 r., bowiem od rozstrzygnięcia tego zagadnienia
wstępnego zależy ustalenie przedmiotu opodatkowania. Organ odwoławczy podkreślił, że organom podatkowym nie
wolno badać istnienia stosunku zobowiązaniowego w postaci sprzedaży kanalizacji kablowej, gdyż w takim
przypadku organ podatkowy wypowiedziałby się w kwestii ważności umowy sprzedaży, której zawarcie doprowadziło
do powstania obowiązku podatkowego. Uznano, że ocena w tym zakresie została zastrzeżona wyłącznie dla sądów
powszechnych.
„O.” S.A. wniosła o uchylenie powyższego rozstrzygnięcia i umorzenie postępowania dowodząc, że złożenie przez
inne organy podatkowe – prezydentów miast pozwów o ustalenie ważności umowy cywilnoprawnej w żaden sposób
nie wpływa na postępowanie prowadzone w niniejszej sprawie. Postępowanie prowadzone w trybie art. 1891 KPC
wywiera jedynie wpływ na relacje stron tego postępowania. Ponadto, zgodnie z art. 366 KPC, wyrok prawomocny ma
powagę rzeczy osądzonej tylko co do tego, co w związku z podstawą sporu stanowiło przedmiot rozstrzygnięcia,
a ponadto tylko między tymi samymi stronami. Jednocześnie „O.” S.A., powołując się na art. 199a OrdPU, zwróciła
uwagę, że Wójt Gminy O. nie podjął w trakcie postępowania podatkowego żadnych działań, w wyniku których
stwierdzono pojawienie się wątpliwości, co do istnienia lub nieistnienia stosunku prawnego lub prawa.
Samorządowe Kolegium Odwoławcze w K. utrzymało w mocy postanowienie o zawieszeniu postępowania. Jak
wyjaśniono umowa sprzedaży i leasingu zwrotnego dotyczyła sprzedaży infrastruktury telekomunikacyjnej, co
oznacza, że przedmiotem tej umowy były budowle sieciowe, w tym kanalizacja kablowa, położone na terenie
wszystkich gmin w kraju, na terenie których spółka posiadała infrastrukturę telekomunikacyjną, w tym także budowle
położone na terenie Gminy O. Zdaniem organu, nie do zaakceptowania jest stanowisko, w świetle którego w razie
ustalenia przez sąd powszechny, w wyniku wniesienia pozwów przez Prezydentów Miast W. i G., nieistnienia
stosunku prawnego – umowy sprzedaży i leasingu zwrotnego – umowa ta wywoływałaby skutki prawne w odniesieniu
do innych organów podatkowych.
Wojewódzki Sąd Administracyjny w Poznaniu uwzględnił skargę „O.” S.A. i uchylił postanowienia SKO w K.
Zagadnienie wstępne w rozumieniu art. 201 § 1 pkt 2 OrdPU jest to pewna kwestia o charakterze otwartym, której
treścią może być wypowiedź odnośnie uprawnienia lub obowiązku, stosunku lub zdarzenia prawnego albo innych
jeszcze okoliczności mających znaczenie prawne. Zagadnienie wstępne wiąże się z sytuacją, gdy rozstrzygnięcie
sprawy podatkowej uwarunkowane jest uprzednim rozstrzygnięciem kwestii prawnej, tj. z sytuacją, w której wydanie
orzeczenia merytorycznego w sprawie będącej przedmiotem postępowania przed właściwym organem,
uwarunkowane jest uprzednim rozstrzygnięciem wstępnego zagadnienia prawnego, zaś ocena tego zagadnienia
wstępnego, gdyby ono samo w sobie mogło być przedmiotem odrębnego postępowania, należy ze względu na jego
przedmiot do kompetencji innego organu państwowego niż ten, przed którym toczy się postępowanie w głównej
sprawie (zob. wyrok NSA z 18.2.2015 r., II GSK 2315/13,
).
W ocenie Wojewódzkiego Sądu Administracyjnego w Poznaniu, kwestia ważności (nieistnienia) umowy leasingowej,
o której będzie orzekał Sąd Okręgowy w W., nie ma charakteru zagadnienia wstępnego dla niniejszej sprawy.

Stosownie do treści art. 199a § 1 OrdPU, organ podatkowy dokonując ustalenia treści czynności prawnej uwzględnia
zgodny zamiar stron i cel czynności, a nie tylko dosłowne brzmienie oświadczeń woli złożonych przez strony
czynności. Jeżeli pod pozorem dokonania czynności prawnej dokonano innej czynności prawnej, skutki podatkowe
wywodzi się z tej ukrytej czynności prawnej (art. 199a § 2 OrdPU). Jeżeli z dowodów zgromadzonych w toku
postępowania, w szczególności zeznań strony, chyba że strona odmawia składania zeznań, wynikają wątpliwości, co
do istnienia lub nieistnienia stosunku prawnego lub prawa, z którym związane są skutki podatkowe, organ podatkowy
występuje do sądu powszechnego o ustalenie istnienia lub nieistnienia tego stosunku prawnego lub prawa (art. 199a
§ 3 OrdPU). Ustalenie stanu faktycznego istotnego dla wymiaru podatku wymaga uprzedniego poznania treści
czynności prawnej, z którą ów stan się wiąże. Jakakolwiek klasyfikacja zdarzeń na gruncie prawa podatkowego nie
może mieć miejsca, jeżeli wcześniej nie ustali się statusu zachowania podatnika na gruncie prawa prywatnego oraz
skutków, jakie to zachowanie wywołało.
To, że czynności pozorne są pomijane przy ustalaniu stanu faktycznego dla celów podatkowych nie jest następstwem
ich nieważności z mocy prawa (art. 83 § 1 KC). Ustawodawca podatkowy, nie odwołując się do kwestii nieważności
na gruncie prawa prywatnego, wyraźnie nakazał wywodzenie skutków tylko z czynności ukrytej. Skuteczności
czynności prawnej na gruncie prawa podatkowego nie można oceniać miarą ważności, czy też skuteczności tej
czynności na gruncie innych gałęzi prawa, w tym prawa cywilnego. O znaczeniu tych zachowań, na gruncie prawa
podatkowego, zawsze decyduje ustawodawca podatkowy. Powyższy przepis ma zastosowanie do wszelkich
przypadków pozorności czynności prawnych. Organ podatkowy wywodzi skutki z ukrytej czynności prawnej zarówno
wówczas, gdy motywem działania stron była chęć ukrycia przed fiskusem rzeczywiście realizowanej czynności, jak
również w każdym innym przypadku.
Przywołana regulacja zawiera swoisty środek dowodowy. Przepis ten odnosi się wyłącznie do kwestii ustaleń
w zakresie istnienia prawa lub stosunku prawnego, nie dotyczy natomiast ustalenia przez sąd powszechny stanu
faktycznego lub faktów, w tym np. oświadczeń woli. Poza zakresem normy z art. 199a § 3 OrdPU, pozostają zatem
okoliczności faktyczne sprawy. Przesłanką wystąpienia do sądu powszechnego jest stwierdzenie wątpliwości, co do
istnienia lub nieistnienia stosunku prawnego lub prawa, z którym związane są skutki podatkowe. O tym, czy
w konkretnej sprawie wystąpiła przesłanka wystąpienia do sądu, czyli pojawiły się „wątpliwości”, decyduje organ
podatkowy.
Z powództwem, o jakim mowa w art. 1891 KPC, organ podatkowy może wystąpić tylko w toku prowadzonego
postępowania podatkowego powiązanego bezpośrednio z czynnością prawną będącą przedmiotem sporu sądowego,
jeżeli jest to niezbędne dla oceny jej skutków podatkowych. Wystąpienie przez organ podatkowy do sądu
z powództwem na podstawie art. 1891 KPC skutkuje zawieszeniem biegu terminu przedawnienia zobowiązania
podatkowego z dniem wniesienia żądania ustalenia przez sąd powszechny istnienia lub nieistnienia stosunku
prawnego lub prawa zgodnie z art. 70 § 6 pkt 3 OrdPU. Termin przedawnienia biegnie dalej dopiero od dnia
następującego po dniu uprawomocnienia się orzeczenia sądu powszechnego w sprawie ustalenia istnienia lub
nieistnienia stosunku prawnego lub prawa stosownie do art. 70 § 7 pkt 3 OrdPU. W rozpoznawanej sprawie SKO
w K., nie wystąpiło z powództwem na podstawie art. 199a § 3 OrdPU do sądu powszechnego, nie doszło więc do
zawieszenia biegu terminu przedawnienia przedmiotowego zobowiązania podatkowego na podstawie art. 70 § 6 pkt
3 OrdPU. Okoliczność, że inny organ podatkowy z takim powództwem wystąpił nie miała znaczenia dla
rozstrzygnięcia rozpoznawanej sprawy. Tym samym, wystąpienie z powództwem przez inny organ podatkowy nie
miało wpływu na bieg terminu przedawnienia przedmiotowego zobowiązania podatkowego.
Dodać przy tym należy, że zgodnie z art. 5 OrdPU, zobowiązaniem podatkowym jest wynikające z obowiązku
podatkowego zobowiązanie podatnika do zapłacenia na rzecz Skarbu Państwa, województwa, powiatu albo gminy
podatku w wysokości, w terminie oraz w miejscu określonych w przepisach prawa podatkowego. Zobowiązanie
podatkowe jest skonkretyzowane zarówno po stronie podmiotowej, jak i przedmiotowej. Oznacza to, że podatnik ma
uiścić podatek na rzecz danego związku publicznoprawnego – w zakresie podatku od nieruchomości, danej gminy.
W polskim prawie podatkowym nie przewidziano bowiem konstrukcji zbiorczego zobowiązania podatkowego, która
pozwalałaby uznać, że istnieje jedno zobowiązanie podatkowe podatnika do zapłaty podatku od nieruchomości za
dany rok na rzecz wszystkich gmin, w których podatnik ten posiada nieruchomości.
Między prowadzonym postępowaniem podatkowym, a wyrokami jakie zapadną przed Sądem Okręgowym w W., nie
występuje zależność uniemożliwiająca procedowanie przez organ podatkowy i jednocześnie uzależniająca
(warunkująca) rozpatrzenie sprawy i wydanie decyzji w sprawie opodatkowania strony podatkiem od nieruchomości
przez organ podatkowy prowadzący przedmiotową sprawę. Wyroki jakie zapadną w postępowaniach przed Sądem
Okręgowym w W. z powództwa Prezydentów Miast: G. i W., będą miały wpływ wyłącznie na postępowania
podatkowe prowadzone przez tych prezydentów. Wyroki zapadłe w procesie opartym na powództwie przeciwko
spółce, wytoczone na podstawie art. 1891 KPC, nie będą korzystały z rozszerzonej prawomocności i nie będą
wiążące dla organów podatkowych rozstrzygających w niniejszej sprawie. Niewątpliwie stanowisko zawarte w tych
wyrokach może być przydatne organowi podatkowemu w prowadzonym postępowaniu, jednak wynik tamtych
postępowań nie determinuje prowadzenia przez organ postępowania podatkowego w niniejszej sprawie.

Naczelny Sąd Administracyjny oddalił skargę kasacyjną organu podkreślając, że z zagadnieniem wstępnym
mamy do czynienia tylko wtedy, gdy organ właściwy dla danej sprawy sam złoży wniosek o ustalenie
stosunku prawnego, a nie wówczas, gdy ustali, że takie powództwo zostało złożone przez inny podmiot,
nawet jeśli byłby to inny organ podatkowy, a rozstrzygnięcie mogło być pomocne – wyjaśnił NSA.
Wyrok NSA z 10.3.2017 r., II FSK 2369/16

Naczelny Sąd Administracyjny oddalił skargę kasacyjną organu, podkreślając, że zagadnienie wstępne występuje tylko wtedy, gdy organ właściwy sam złoży wniosek o ustalenie stosunku prawnego, a nie gdy ustali, że powództwo zostało złożone przez inny podmiot. Wyroki Sądu Okręgowego w W. będą miały wpływ tylko na postępowania podatkowe prowadzone przez Prezydentów Miast, nie będą wiążące dla innych organów. Stanowisko zawarte w tych wyrokach może być pomocne, ale nie determinuje postępowania podatkowego w danej sprawie.