Pracodawca sędziego sądu powszechnego

Publikacja omawia wyrok Sądu Najwyższego z 2017 roku dotyczący zatrudnienia sędziego sądu powszechnego. Sprawa toczyła się między Sławomirem R. a SR w T. Wyrok SN stwierdził, że wyrok SO we W. z 2013 r. był niezgodny z prawem, analizując zarzuty apelacji i procesowe błędy. Centralnym punktem była kwestia reprezentacji sądu jako pracodawcy sędziego. Publikacja wnikliwie analizuje argumentację stron i uzasadnienie wyroku SN.

Tematyka: Sąd Najwyższy, wyrok, sędzia, sąd powszechny, praca, delegowanie, pracodawca, reprezentacja, apelacja, pełnomocnik, niezgodność z prawem, kompetencje sądów, postępowanie procesowe

Publikacja omawia wyrok Sądu Najwyższego z 2017 roku dotyczący zatrudnienia sędziego sądu powszechnego. Sprawa toczyła się między Sławomirem R. a SR w T. Wyrok SN stwierdził, że wyrok SO we W. z 2013 r. był niezgodny z prawem, analizując zarzuty apelacji i procesowe błędy. Centralnym punktem była kwestia reprezentacji sądu jako pracodawcy sędziego. Publikacja wnikliwie analizuje argumentację stron i uzasadnienie wyroku SN.

W postępowaniu z zakresu prawa pracy z powództwa sędziego legitymowany biernie jest sąd, który go
faktycznie zatrudniał.
Wyrok SN z 31.1.2017 r., II BP 10/15
Przewodniczący Sędzia SN Romualda Spyt, Sędzia SN Beata Gudowska, Sędzia SA Marek Procek
(sprawozdawca).
Sąd Najwyższy po rozpoznaniu na posiedzeniu niejawnym w Izbie Pracy, Ubezpieczeń Społecznych i Spraw
Publicznych 31.1.2017 r. sprawy z powództwa Sławomira R. przeciwko SR w T. o wynagrodzenie za pracę na
skutek skargi powoda o stwierdzenie niezgodności z prawem prawomocnego wyroku SO we W. z 8.8.2013 r.
[…]; stwierdza, iż wyrok SO we W. z 8.8.2013 r. jest niezgodny z prawem.

Uzasadnienie
Wyrokiem z 18.3.2013 r. SR we W. zasądził od strony pozwanej SR w T. na rzecz powoda Sławomira R. kwotę 2397
zł z ustawowymi odsetkami za opóźnienie w płatności, oddalając powództwo w pozostałym zakresie.
W motywach przedstawionego rozstrzygnięcia sąd I instancji wskazał, iż roszczenie powoda, będącego sędzią SR
w T. delegowanym przez Prezesa SO we W. do orzekania w SR we W., znajduje oparcie w dyspozycji normy art. 77
ustawy z 27.7.2001 r. – Prawo o ustroju sądów powszechnych (Dz.U. Nr 98, poz. 1070 ze zm.; dalej jako: PrUSP)
oraz usprawiedliwienie do najniższej wysokości dodatku funkcyjnego z tytułu delegowania do sądu równorzędnego
za maj 2011 r., lipiec 2011 r. oraz październik 2011 r.
Na skutek apelacji strony pozwanej SO we W. w wyroku z 8.8.2013 r. zmienił przedstawione wyżej orzeczenie
i oddalił powództwo.
W uzasadnieniu sąd II instancji – odnosząc się do twierdzenia powoda, iż apelacja została złożona przez osobę
nieuprawnioną – wskazał, że apelacja została założona przez radcę prawnego, który wystąpił jako pełnomocnik
strony pozwanej, czyli SR w T., na co jednoznacznie wskazuje oznaczenie apelacji oraz jej treść. Jak następnie
podniósł sąd II instancji, nie ulegało wątpliwości, że stroną postępowania od początku był SR w T. i to w jego imieniu
i na jego rzecz została wywiedziona apelacja, zatem – w ocenie sądu II instancji – wniosła ją strona do tego
uprawniona. Kwestia użycia niewłaściwego sformułowania nie mogła – zdaniem tegoż sądu – powodować
odrzucenia apelacji, zwłaszcza w sytuacji późniejszego złożenia pełnomocnictwa przez prezesa SR i oświadczenia
o zatwierdzeniu wszystkich czynności, które zostały podjęte do tej pory przez pełnomocnika. Odnosząc się natomiast
do zarzutów apelacji, sąd II instancji uznał, że sąd I instancji nie uwzględnił wykładni celowościowej przepisu art. 77
PrUSP w kontekście art. 95 PrUSP, zatem zasądzenie spornego dodatku funkcyjnego, wobec zamieszkiwania
powoda we W., było sprzeczne z poczuciem sprawiedliwości społecznej.
W skardze o stwierdzenie niezgodności z prawem – zaprezentowanego wyżej – prawomocnego wyroku SO we W.
z 8.8.2013 r. powód Sławomir R., zaskarżając wyrok w całości, powołał zarzuty naruszenia:
– art. 373 zd. 1 KPC w zw. z art. 370 KPC polegającego na zaniechaniu przez sąd II instancji odrzucenia apelacji
wniesionej przez osobę nieuprawnioną, niebędącą stroną procesu,
– art. 22 § 1 PrUSP w zakresie, w jakim określa kompetencje prezesów sądów poprzez przyjęcie do rozpoznania
apelacji wniesionej przez prezesa SO we W. w sprawie przeciwko pracodawcy – SR w T. – podczas gdy prezes SO
takich kompetencji wobec sądów rejonowych nie posiada,
– art. 67 § 2 KPC w zw. z art. 373 zd. 1 KPC poprzez przyjęcie apelacji (zaniechanie jej odrzucenia) w sprawie ze
stosunku pracy przeciwko SR w T. sporządzonej przez prezesa SO we W., jako organu nadrzędnej jednostki Skarbu
Państwa,
– art. 87 § 2 KPC w zw. z art. 373 zd. 1 KPC poprzez przyjęcie apelacji (zaniechanie jej odrzucenia) przez prezesa
SO we W., który nie miał i nie mógł mieć pełnomocnictwa do reprezentowania SR w T.,
– art. 373 zd. 1 KPC w zw. z art. 369 § 1 i art. 97 § 1 KPC poprzez zaniechanie odrzucenia apelacji, którą SO we W.
(sąd orzekający) określił jako apelację SR w T., a co do wniesienia której pełnomocnictwo zostało udzielone blisko 4
miesiące po upływie terminu do zaskarżenia wyroku sądu I instancji oraz bezpodstawne przyjęcie dopuszczalności
zatwierdzenia czynności dokonanych w sprawie przez pełnomocnika działającego bez umocowania,
– art. 368 § 1 KPC w zw. z art. 126 § 3 KPC, art. 89 § 1 i art. 373 KPC poprzez niewzywanie pełnomocnika strony
wnoszącej apelację do przedłożenia odpisu pełnomocnictwa dla powoda,



– art. 77 § 7 i art. 95 § 1 PrUSP poprzez przyjęcie, że dodatek funkcyjny, o którym mowa w art. 77 § 7 PrUSP nie
przysługuje sędziemu delegowanemu do sądu równorzędnego, jeżeli sąd ten znajduje się w miejscowości, w której
sędzia zamieszkuje, gdyż stanowi to zrekompensowanie trudów dojazdu do sądu, który ma siedzibę poza miejscem
zamieszkania sędziego.
W wyniku wydania zaskarżonego orzeczenia powód poniósł szkodę w wysokości 3017, 95 zł.
Sąd Najwyższy zważył, co następuje:
Skarżący Sławomir R. wykazał, iż prawomocny wyrok SO we W. z 8.8.2013 r. jest niezgodny z prawem.
Zgodnie z normą art. 4244 KPC skargę można oprzeć na podstawie naruszenia prawa materialnego lub przepisów
postępowania, które spowodowały niezgodność orzeczenia z prawem. W orzecznictwie SN przyjmuje się, że
niezgodność z prawem, rodząca odpowiedzialność odszkodowawczą Skarbu Państwa, musi mieć charakter
kwalifikowany, elementarny i oczywisty, tylko bowiem w takim przypadku orzeczeniu sądu można przypisać cechy
bezprawności. Traktowanie, jako niezgodnego z prawem, w rozumieniu art. 4244 KPC, każdego orzeczenia
sądowego ocenionego jako wadliwe, niesie zagrożenia dla porządku prawnego, stabilności obrotu prawnego,
swobody sądu w stosowaniu prawa. Już w wyroku z 4.12.2001 r., SK 18/2, TK podkreślił, że stan prawny wynikający
z wykładni art. 77 ust. 1 Konstytucji RP nie może być interpretowany jako stworzenie podstawy prawnej do
dochodzenia roszczeń odszkodowawczych w odniesieniu do każdego wadliwego orzeczenia sądowego. Dlatego, za
niezgodne z prawem, w ujęciu art. 4244 KPC, a przez to pociągające za sobą obowiązek naprawienia przez Skarb
Państwa wyrządzonej szkody, uważa się orzeczenie krzywdzące stronę przez rozstrzygnięcie sprzeczne
z rozumianym jednoznacznie przepisem prawa regulującym określone uprawnienie (por. wyroki SN: z 10.5.2006 r., III
BP 2/06, OSNP Nr 9–10/2007, poz. 127 i z 18.5.2007 r., I BU 13/06, OSNP Nr 13–14/2008, poz. 20) lub orzeczenie
wydane w następstwie oczywistych błędów sądu spowodowanych rażącym naruszeniem zasad wykładni lub
stosowania prawa (por. wyrok SN z 31.3.2006 r., IV CNP 25/05, OSNC Nr 1/2007, poz. 17). Nie jest natomiast
niezgodne z prawem orzeczenie oparte na wyborze jednej z możliwych interpretacji przepisów prawa,
w szczególności gdy są to przepisy nowe, niejasne, rzadko stosowane, nieskonfrontowane z realiami i potrzebami
życia społecznego (por. wyrok SN z 6.6.2007 r., II BP 16/05, niepubl.). Z tych wszystkich względów prawomocne
orzeczenie jest niezgodne z prawem, gdy jest sprzeczne z niepodlegającymi różnej wykładni przepisami i z ogólnie
przyjętymi standardami rozstrzygnięć (por. wyroki SN z 7.7.2006 r., I CNP 33/06, OSNC Nr 2/2007, poz. 35;
z 31.3.2006 r., IV CNP 25/05, OSNC Nr 1/2007, poz. 17; z 14.12.2006 r., I BP 13/06, MoPr Nr 5/2007, s. 253).
Odnosząc się do – stawianego przez skarżącego prawomocnemu wyrokowi SO we W. z 8.8.2013 r. – zarzutu
naruszenia prawa procesowego, wskazać należy, iż na posiedzeniu wyznaczonym na rozprawę przed sądem
I instancji 11.2.2013 r. powód Sławomir R. (sędzia SR w T.) podał, że pozwanym jest SR w T. Pozwany SR w T.
w piśmie procesowym z 20.2.2013 r. (podpisanym przez Prezesa wymienionego SR) wniósł o oddalenie powództwa.
Wyrokiem z 18.3.2013 r. sąd I instancji zasądził od pozwanego SR w T. na rzecz powoda kwotę 2397 zł tytułem
dodatku funkcyjnego za maj 2011 r., lipiec 2011 r. oraz październik 2011 r. wraz z ustawowymi odsetkami. Strona
pozwana 20.3.2013 r. złożyła (podpisany przez Prezesa SR w T.) wniosek o wyrok z uzasadnieniem. W piśmie
z 10.4.2013 r. Prezes SR w T. zwrócił się do Prezesa SO we W. o ustanowienie pełnomocnika w osobie radcy
prawnego. W apelacji z 23.4.2013 r. wskazano, że wnoszona jest przez pozwanego: SR w T., zastępowany przez
Prezesa SO we W., reprezentowany przez radcę prawnego Marię K. Do apelacji dołączono pełnomocnictwo
z 22.4.2013 r. udzielone przez Wiceprezesa SO we W. do wniesienia apelacji od wyroku sądu I instancji. Po
doręczeniu apelacji powód w odpowiedzi na apelację z 28.5.2013 r. wniósł o odrzucenie apelacji jako wniesionej
przez podmiot niebędący strona procesu. Następnie w piśmie z 11.7.2013 r. radca prawny Maria K. powołała się na
przepis art. 67 § 2 KPC. W kolejnym piśmie z 31.7.2013 r. radca prawny Maria K. powtórzyła prezentowaną
wcześniej argumentację, dołączając pełnomocnictwo z 31.7.2013 r. do występowania w imieniu i na rzecz Prezesa
SO we W. w sprawie z powództwa Sławomira R. przeciwko SR w T. Ostatecznie złożyła pełnomocnictwo z 6.8.2013
r. podpisane przez Prezesa SR w T., a upoważniające Marię K. – radcę prawnego SO we W. – do wniesienia apelacji
i reprezentowania przed sądem II instancji w imieniu i na rzecz Prezesa SR w T. w sprawie z powództwa Sławomira
R. przeciwko SR w T. o zapłatę. Jednocześnie w piśmie tym zawarto oświadczenie o zatwierdzeniu wszystkich
czynności dokonanych przez pełnomocnika w sprawie.
Rację ma zatem skarżący, twierdząc, że apelację w niniejszej sprawie wywiódł Prezes SO we W., jako podmiot
nieuprawniony oraz niebędący stroną procesu. Nieodrzucenie apelacji przez sąd II instancji stanowiło zaś naruszenie
art. 373 zd. 1 w zw. z art. 370 KPC.
Otóż bowiem Prezes SO we W., jako organ SO (art. 21 § 1 pkt 2 PrUSP), nie posiadał uprawnień procesowych
strony, w sądowym sporze pracowniczym zakończonym wyrokiem SR we W. z 18.3.2013 r. Nie budzi przy tym
wątpliwości, że w sporze o dodatek funkcyjny, będący składnikiem wynagrodzenia za pracę sędziego SR, stroną
pozwaną jest – zgodnie z normą art. 460 § 1 KPC – zatrudniający sędziego sąd rejonowy – jako jego pracodawca
(por. uchwała SN z 23.7.1993 r., I PZP 30/93, OSNCP Nr 6/1994, poz. 123). Inaczej mówiąc, w postępowaniu
odrębnym z zakresu prawa pracy, wszczętym z powództwa sędziego zatrudnionego w sądzie na podstawie stosunku
mianowania, legitymowany biernie jest sąd, który go faktycznie zatrudnia jako pracodawca. W szczególności



pracodawcą sędziów sądu rejonowego nie jest ani prezes tegoż sądu, ani Skarb Państwa, ani też sąd okręgowy lub
prezes sądu okręgowego, lecz jedynie sąd, w którym pełnią oni służbę (por. postanowienie SN z 27.10.2005 r., I PK
138/05, 
). Skoro zaś w takim postępowaniu (a dotyczy to również niniejszego sporu) nie występuje jako
pozwany Skarb Państwa, to nie można wykorzystać normy art. 67 § 2 KPC, stanowiącej, iż za Skarb Państwa
podejmuje czynności procesowe organ państwowej jednostki organizacyjnej, z której działalnością wiąże się
dochodzone roszczenie lub organ jednostki nadrzędnej. Zatem w tak opisanej sprawie – ze stosunku pracy sędziego
sądu rejonowego – prezes SO nie może podejmować czynności procesowych, nawet przy założeniu, iż jest organem
jednostki nadrzędnej (art. 22 § 2 PrUSP).
Prezes SO we W. nie mógł również reprezentować (na co powołał się w apelacji) w tym sporze SR w T. Po pierwsze,
nie przedstawił pełnomocnictwa procesowego udzielonego przez stronę pozwaną. Po drugie, co wynika z treści art.
87 § 2 KPC, występując w roli organu SO we W., nie mógłby zostać pełnomocnikiem procesowym SR w T., jako
odrębnej jednostki organizacyjnej Skarbu Państwa.
Zauważyć również trzeba, iż 6.8.2013 r. złożone zostało pełnomocnictwo procesowe upoważniające radcę prawnego
Marię K. do działania w imieniu i na rzecz Prezesa SR w T. oraz oświadczenie o zatwierdzeniu wszystkich czynności
dokonanych przez pełnomocnika w sprawie. Tymczasem Prezes SR w T. nie był stroną pozwaną w niniejszym
sporze, co zauważyły sądy obu instancji, trafnie określając, iż stroną pozwaną był SR w T.
W końcu, nawet gdyby założyć, że 6.8.2013 r. złożone zostało pełnomocnictwo procesowe upoważniające radcę
prawnego Marię K. do działania w imieniu SR w T. oraz oświadczenie o zatwierdzeniu wszystkich czynności
dokonanych przez pełnomocnika w sprawie, to nie należy zapominać, że z dokumentu pełnomocnictwa wynika, że
w chwili wniesienia apelacji pełnomocnik nie był umocowany do dokonania tej czynności procesowej. Dokument
pełnomocnictwa został bowiem opatrzony datą późniejszą niż data sporządzenia i wniesienia apelacji.
Sąd Najwyższy w wielu orzeczeniach przyjmował dopuszczalność następczego potwierdzenia przez stronę
czynności procesowych dokonanych przez osobę działającą bez należytego umocowania (por. uchwała SN
z 18.9.1992 r., III CZP 112/92, OSNCP Nr 5/1993, poz. 75), jednakże nie w przypadku braku pełnomocnictwa przy
wnoszeniu środka odwoławczego.
Wykazanie pełnomocnictwa przed sądem stanowi jeden z warunków jego skuteczności. Zgodnie z art. 89 § 1 zd. 1
KPC pełnomocnik obowiązany jest przy pierwszej czynności procesowej dołączyć do akt sprawy pełnomocnictwo,
rozumiane jako dokument stwierdzający umocowanie, z podpisem mocodawcy, lub wierzytelny odpis
pełnomocnictwa. Pomijając wyjątki wskazane w art. 89 § 2 KPC i art. 118 KPC, za pełnomocnika działającego
z odpowiednim umocowaniem, może wobec sądu uchodzić tylko taka osoba, która wykazała swe umocowanie
odpowiednim dokumentem pełnomocnictwa. Jedyna norma dopuszczająca następcze potwierdzenie czynności
procesowych zdziałanych bez pełnomocnictwa zawarta jest w art. 97 KPC. Zgodnie zaś z powołanym przepisem
strona może potwierdzić następczo czynności procesowe osoby działającej w postępowaniu w jej imieniu bez
pełnomocnictwa przy kumulatywnym spełnieniu kilku warunków – po pierwsze, musi nastąpić dopuszczenie przez
sąd takiej osoby do działania, po drugie, czynność procesowa dokonywana przez tę osobę musi być nagląca, po
trzecie, tymczasowe dopuszczenie do działania bez pełnomocnictwa może dotyczyć tylko osoby, która może być
pełnomocnikiem strony, a jedynie na razie nie może przedstawić dokumentu pełnomocnictwa. Istotna jest tu
konieczność wyraźnego dopuszczenia do działania w imieniu strony bez pełnomocnictwa przez sąd. Skuteczne
potwierdzenie wniesienia apelacji przez stronę wchodziłoby w grę wówczas tylko, gdyby uprzednio osoba wnosząca
ten środek odwoławczy bez pełnomocnictwa została dopuszczona do dokonania czynności procesowej przez sąd,
zgodnie z art. 97 § 1 KPC. Wobec powyższego przy braku przesłanek wymienionych w art. 97 § 1 KPC – a z taką
sytuacją mieliśmy do czynienia w badanym przypadku – apelacja wniesiona przez osobę podającą się za
pełnomocnika, a niemającą w chwili wniesienia tego środka należytego umocowania, podlega odrzuceniu na
podstawie art. 373 KPC w zw. z art. 370 KPC, jako niedopuszczalna z innych przyczyn. Nie budzi przy tym
wątpliwości, że brak należytego umocowania pełnomocnika strony dotyczy sytuacji, gdy w tym charakterze
występowała osoba, która mogła być pełnomocnikiem, lecz nie została umocowana do działania w imieniu strony,
bądź istniały braki w udzieleniu pełnomocnictwa (a nie w samym wydaniu dokumentu potwierdzającego umocowanie)
między innymi przez organ powołany do reprezentowania w procesie strony będącej osobą prawną (por. wyrok SN
z 27.2.2001 r., I PKN 266/00, OSNP Nr 22/2002, poz. 544) oraz sytuacji gdy w charakterze pełnomocnika
występowała osoba, która w ogóle pełnomocnikiem być nie mogła (por. uchwałę SN z 28.7.2004 r., III CZP 32/04,
OSNC Nr 1/2006, poz. 2).
Wypada też przypomnieć, że w orzecznictwie SN przeważa stanowisko, że brak uwierzytelnienia kopii
pełnomocnictwa nie oznacza nienależytego umocowania pełnomocnika strony w rozumieniu art. 379 pkt 2 KPC (por.
wyrok z 13.2.2013 r., I UK 494/12, OSNP Nr 23–24/2013, poz. 285).
Oceniając zaś – stawiany przez skarżącego prawomocnemu wyrokowi SO we W. z 8.8.2013 r. – zarzut naruszenia
prawa materialnego, wskazać należy, iż najprawdopodobniej (bo nie zostało to wyartykułowane w sposób
bezpośredni), sąd II instancji, na podstawie normy art. 8 KP, ocenił żądanie powoda jako nadużycie prawa. Trzeba
przy tym wskazać, że kontrola kwestii nadużycia prawa podmiotowego w ramach postępowania o stwierdzenie



niezgodności z prawem prawomocnego orzeczenia może wystąpić tylko w przypadku szczególnie rażącego
i oczywistego naruszenia (por. wyrok SN z 22.6.2016 r., III BP 9/15, 
). Przyjęta w treści art. 8 KP norma
obejmuje przypadki, w których zachowanie określonego podmiotu spełnia formalnie wszystkie wymagania
przewidziane przepisem prawa, natomiast z innych – pozaprawnych – względów zachowanie to nie zasługuje na
ochronę prawną (por. wyrok SN z 20.1.2011 r., I PK 135/10, MoPr Nr 9/2011, s. 475 oraz postanowienie z 20.6.2011
r., I PK 43/11, 
). W zaskarżonym wyroku, sąd II instancji wskazał, że żądanie pozwu, z uwagi na
zamieszkiwanie powoda w miejscowości, w której ma siedzibę sąd, do którego został delegowany, narusza „poczucie
sprawiedliwości społecznej”. Sąd ten zatem wskazał pewne okoliczności usprawiedliwiające wykorzystanie normy art.
8 KP, jak również podjął próbę sformułowania zasady współżycia społecznego, określając ją w powyższy sposób.
W świetle przedstawionych okoliczności nie można zasadnie twierdzić, że w sposób kwalifikowany i elementarny
wykroczył poza granice swobodnego uznania sędziowskiego.
Skoro jednak, co zostało wyżej wykazane, w postępowaniu przed SO we W. występowała osoba, której ustawa nie
przyznaje zdolności postulacyjnej, SN – na mocy art. 42411 § 2 KPC – orzekł jak w sentencji.
Wyrok SN z 31.1.2017 r., II BP 10/15







Analiza wyroku SN z 2017 roku dotyczącego zatrudnienia sędziego sądu powszechnego pokazuje kompleksowość sporu i istotność kwestii reprezentacji sądu jako pracodawcy. Wyrok ten stanowi istotne źródło w dyskusji o kompetencjach organów sądowych i procesowych błędach. Publikacja podsumowuje zawiłości sprawy Sławomira R. vs. SR w T. i konsekwencje wynikające z niezgodności z prawem wyroku SO we W. z 2013 r.