Opłata od skargi kasacyjnej bez wezwania

W publikacji omawiana jest kwestia opłaty od skargi kasacyjnej bez wezwania do jej uiszczenia. Autor przedstawia sytuację, w której strona składająca skargę kasacyjną nie uiściła opłaty w terminie, co skutkuje odrzuceniem skargi. Przedstawione są także przeciwstawne stanowiska dotyczące obowiązku wezwania do uiszczenia opłaty oraz interpretacja przepisów dotyczących kosztów sądowych.

Tematyka: Opłata od skargi kasacyjnej, skarga kasacyjna, opłata sądowa, koszty sądowe, Sąd Najwyższy, interpretacja przepisów, profesjonalny pełnomocnik

W razie wniesienia przez stronę zastępowaną przez radcę prawnego (adwokata, rzecznika patentowego)
skargi kasacyjnej, od której – stosownie do wskazanej wartości przedmiotu zaskarżenia – pobiera się opłatę
stałą lub stosunkową, sąd II instancji, po doręczeniu postanowienia oddalającego w całości lub w części
wniosek o zwolnienie skarżącego od kosztów sądowych oraz bezskutecznym upływie terminu
przewidzianego w art. 112 ust. 3 ustawy z 28.7.2005 r. o kosztach sądowych w sprawach cywilnych (t. jedn.:
Dz.U. z 2016 r. poz. 623; dalej jako: KSCU), odrzuca skargę kasacyjną na podstawie art. 398 6 § 2 KPC – orzekł
Sąd Najwyższy postanawiając nadać uchwale moc zasady prawnej.
„A.” sp. z o.o., reprezentowana przez radcę prawnego, wniosła skargę kasacyjną od wyroku Sądu Okręgowego wraz
z wnioskiem o zwolnienie od kosztów sądowych. Opłata należna od skargi kasacyjnej miała charakter opłaty
stosunkowej obliczonej od wskazanej wartości przedmiotu zaskarżenia i wynosiła 2,5 tys. zł. Po doręczeniu
pełnomocnikowi postanowienia o oddaleniu wniosku o zwolnienie „A.” sp. z o.o. od kosztów sądowych, strona
powodowa wniosła zażalenie. Sąd Okręgowy odrzucił to zażalenie oraz skargę kasacyjną ze względu na
nieuiszczenie w terminie opłaty sądowej. Sąd wskazał, że powódka była reprezentowana przez profesjonalnego
pełnomocnika procesowego wobec czego, stosownie do treści art. 112 ust. 3 KSCU, realizacja obowiązku fiskalnego
spoczywająca na stronie powodowej w związku z wniesieniem skargi kasacyjnej powinna nastąpić w terminie
tygodnia od dnia doręczenia postanowienia rozstrzygającego co do wniosku o zwolnienie od opłaty sądowej.
Rozpoznając zażalenie w zakresie dotyczącym odrzucenia skargi kasacyjnej, SN powziął wątpliwości i przedstawił do
rozstrzygnięcia składowi 7 sędziów SN zagadnienie prawne: „Czy art. 112 ust. 3 KSCU uchyla obowiązek
wezwania do uiszczenia w terminie tygodniowym opłaty w wysokości stałej lub stosunkowej, obliczonej od
wskazanej przez stronę wartości przedmiotu zaskarżenia od nieopłaconej skargi kasacyjnej pod rygorem jej
odrzucenia (art. 3986 § 2 w zw. z art. 130 § 1 KPC), wniesionej przez radcę prawnego w razie doręczenia
stronie postanowienia sądu II instancji oddalającego jej wniosek o zwolnienie od kosztów sądowych?”.
W orzecznictwie prezentowane są dwa przeciwstawne kierunki interpretacyjne. Pierwsze stanowisko zakłada, że gdy
skarga kasacyjna, od której należna jest opłata w wysokości stałej lub stosunkowej obliczonej od wskazanej przez
stronę wartości przedmiotu zaskarżenia, została wniesiona wraz z wnioskiem o zwolnienie strony od kosztów
sądowych, doręczenie odpisu postanowienia sądu II instancji oddalającego ten wniosek, nie uchyla obowiązku
przewodniczącego sądu II instancji do wezwania pełnomocnika strony do uiszczenia w terminie tygodniowym
należnej opłaty od skargi kasacyjnej. W konsekwencji za niezasadne uznano odrzucenie skarg kasacyjnych, gdy po
doręczeniu odpisu postanowienia o oddaleniu wniosku o zwolnienie od kosztów sądowych przewodniczący sądu nie
wydał zarządzenia wzywającego skarżącego do uiszczenia opłaty od skargi kasacyjnej (zob. postanowienie SN
z 24.4.2015 r., II CZ 15/15,
oraz postanowienie SN z 12.4.2013 r., IV CZ 25/13,
). Stanowisko o braku
możliwości odrzucenia skargi kasacyjnej z powodu uchybień związanych z realizacją obowiązków fiskalnych od
wniesionego środka zaskarżenia uzasadniano zmianami normatywnymi wprowadzonymi ustawą z 5.12.2008 r.
o zmianie ustawy – Kodeks postępowania cywilnego oraz niektórych innych ustaw (Dz.U. Nr 234, poz. 1571), która
weszła w życie 1.7.2009 r. Na mocy tej ustawy uchylono m.in. art. 130 2 § 3 KPC. W wyniku uchylenia tego przepisu
do uchybień skargi kasacyjnej związanych z realizacją obowiązku fiskalnego odpowiednie zastosowanie ma art. 130
§ 1 KPC kreujący obowiązek wezwania strony przez przewodniczącego sądu do usunięcia uchybień pisma
procesowego w terminie tygodnia, w tym do uiszczenia opłaty, jeżeli od pisma nie uiszczono należnej opłaty.
W uchwale SN wyrażono pogląd, że nieopłacona skarga kasacyjna złożona przez adwokata lub radcę prawnego po
wejściu w życie ustawy z 5.12.2008 r. podlega odrzuceniu w razie niewykonania zarządzenia wzywającego do
opłacenia skargi – art. 3986 § 2 w zw. z art. 130 § 1 KPC (zob. uchwała SN(7) 15.6.2010 r., II UZP 4/10,
).
W uzasadnieniu tej uchwały wskazano, że wskutek uchylenia art. 130 2 § 3 KPC przez ustawę nowelizującą
z 5.12.2008 r. do skargi kasacyjnej wniesionej przez profesjonalnego pełnomocnika odpowiednie zastosowanie ma
art. 130 § 1 KPC, a nie art. 1302 § 1 i 2 KPC wskazujący na obowiązek zwrócenia przez przewodniczącego
nieopłaconej skargi kasacyjnej wniesionej przez adwokata, radcę prawnego lub rzecznika patentowego bez
wezwania do uiszczenia należnej opłaty.
Według drugiego stanowiska, zasada przyjęta w powołanej wyżej uchwale SN nie dotyczy sytuacji uregulowanej
w art. 112 ust. 3 KSCU w brzmieniu nadanym ustawą z 17.12.2009 r. o zmianie ustawy – Kodeks postępowania
cywilnego oraz niektórych innych ustaw (Dz.U. z 2010 r. Nr 7, poz. 45). Artykuł 112 ust. 3 KSCU zawiera przepis
szczególny, który wyłącza możliwość wdrożenia postępowania naprawczego określonego w art. 130 § 1 KPC.
W razie oddalenia wniosku strony o zwolnienie jej od opłaty sądowej, gdy jest ona reprezentowana przez
profesjonalnego pełnomocnika, na przewodniczącym nie spoczywa obowiązek wezwania strony do uzupełnienia
braku pisma procesowego (w tym skargi kasacyjnej) poprzez uiszczenie należnej opłaty sądowej podlegającej

opłacie stałej lub stosunkowej obliczonej od wskazanej przez stronę wartości przedmiotu sporu lub wartości
przedmiotu zaskarżenia (zob. postanowienie SN z 8.4.2016 r., I CZ 14/16, niepubl.; postanowienie SN z 11.2.2016 r.,
II PZ 19/15 oraz postanowienie SN z 28.1.2016 r., I CZ 108/15,
). Przyjmuje się bowiem, że istota rozwiązania
zawartego w art. 112 ust. 3 KSCU polega na tym, że w sytuacjach objętych zakresem tego przepisu czynność
doręczenia wskazanego w nim postanowienia sądu oddalającego wniosek strony o zwolnienie od kosztów sądowych
zastępuje czynność przewodniczącego przewidzianą w art. 130 § 1 KPC w zw. z art. 112 ust. 2 KSCU. Przepis ten
ma zastosowanie także do środków odwoławczych i zaskarżenia.
Wskazuje się, że regulacja zawarta w znowelizowanym art. 112 KSCU – która weszła w życie 19.4.2010 r. –
uchwalona została, gdy nie obowiązywał już art. 130 2 § 3 KPC. Celem nowelizacji art. 112 KSCU było całościowe
uregulowanie problematyki związanej z wzywaniem do opłacenia pism procesowych po złożeniu i rozpoznaniu
wniosku o zwolnienie od kosztów sądowych.
Sąd Najwyższy uznał, że uchwała składu siedmiu sędziów SN z 15.6.2010 r., której nadano moc zasady
prawnej nie stanowi formalnej przeszkody; uchwała dotyczy innej materii. Sąd Najwyższy stwierdził, że
rygoryzm wcześniej obowiązującego przepisu art. 1302 § 3 KPC nie wzbudził wątpliwości i nie został
zakwestionowany przez TK. Rozwiązanie przyjęte w tym przepisie mogło być uznane za zbyt surowe, gdyż
strona nie miała żadnej informacji o stanie sprawy; sąd odrzucał bez wezwania o uiszczenie opłaty pismo
(środki odwoławcze lub środki zaskarżenia) wniesione przez zawodowego pełnomocnika podlegające opłacie
w wysokości stałej lub stosunkowej. Podczas gdy, zgodnie z art. 112 KSCU, tygodniowy termin do opłacenia
pisma biegnie od dnia doręczenia stronie postanowienia oddalającego wniosek o zwolnienie od kosztów
sądowych. Przypomniał także cel nowelizacji przepisu art. 112 ust. 3 KSCU, którym było całościowe
uregulowanie problematyki kosztów sądowych. Sąd Najwyższy podkreślił również, że zasada prawna nie
będzie miała zastosowania, gdy strona sama składa np. apelację i na podstawie art. 130 § 1 KPC będzie
wezwana do uiszczenia należnej opłaty.
Uchwała SN (7) z 16.3.2017 r., III CZP 82/16

Publikacja podsumowuje, że zgodnie z uchwałą Sądu Najwyższego, nieopłacona skarga kasacyjna składana przez profesjonalnego pełnomocnika podlega odrzuceniu w razie niewykonania zarządzenia wzywającego do opłacenia skargi. Wskazuje się na zmiany normatywne wprowadzone w celu uregulowania problematyki związanej z kosztami sądowymi.