Wynagrodzenie pełnomocnika z urzędu

Rozporządzenie Ministra Sprawiedliwości reguluje kwestie zwrotu kosztów nieopłaconej pomocy prawnej udzielonej adwokatowi z urzędu. Sąd I instancji zasądził niższe wynagrodzenie niż ustalone, co skłoniło sąd II instancji do zwrócenia się do SN o wyjaśnienie zagadnień dotyczących przyznania wynagrodzenia pełnomocnikowi z urzędu. Spór dotyczy również kwestii ponoszenia kosztów postępowania zażaleniowego przez Skarb Państwa.

Tematyka: wynagrodzenie pełnomocnika z urzędu, zwrot kosztów, rozporządzenie Minister Sprawiedliwości, sąd, postępowanie zażaleniowe, Sąd Najwyższy, stawki minimalne, stawki maksymalne, pomoc prawna

Rozporządzenie Ministra Sprawiedliwości reguluje kwestie zwrotu kosztów nieopłaconej pomocy prawnej udzielonej adwokatowi z urzędu. Sąd I instancji zasądził niższe wynagrodzenie niż ustalone, co skłoniło sąd II instancji do zwrócenia się do SN o wyjaśnienie zagadnień dotyczących przyznania wynagrodzenia pełnomocnikowi z urzędu. Spór dotyczy również kwestii ponoszenia kosztów postępowania zażaleniowego przez Skarb Państwa.

 

1) Na podstawie rozporządzenia Ministra Sprawiedliwości z 22.10.2015 r. w sprawie ponoszenia przez Skarb
Państwa kosztów nieopłaconej pomocy prawnej udzielonej przez adwokata z urzędu (Dz.U. z 2015 r. poz.
1801; dalej jako: rozporządzenie) sąd przyznawał te koszty w wysokości nie mniejszej niż 1/2 opłaty
maksymalnej określonej w rozdziałach 2–4 rozporządzenia, nieprzekraczającej – z zastrzeżeniem § 4 ust. 2
rozporządzenia – wartości przedmiotu sprawy, podwyższonej o odpowiednią kwotę podatku od towarów
i usług.
2) Adwokatowi ustanowionemu z urzędu należy się od Skarbu Państwa zwrot kosztów postępowania
zażaleniowego w razie uwzględnienia jego zażalenia na postanowienie w przedmiocie wniosku o przyznanie
mu kosztów nieopłaconej pomocy prawnej udzielonej z urzędu
- wynika z uchwały Sądu Najwyższego.

Adwokat Paweł D. był pełnomocnikiem z urzędu w sprawie, w której wynagrodzenie przysługujące mu na podstawie
rozporządzenia wynosiło 1200 zł. Sąd I instancji uznał jednak, że z uwagi na mały nakład pracy pełnomocnika
zasądzi jedynie 738 zł. Jako podstawę prawną rozstrzygnięcia sąd wskazał art. 109 § 2 KPC, zgodnie z którym, przy
ustalaniu wysokości kosztów poniesionych przez stronę reprezentowaną przez pełnomocnika będącego adwokatem,
radcą prawnym lub rzecznikiem patentowym, sąd bierze pod uwagę niezbędny nakład pracy pełnomocnika oraz
czynności podjęte przez niego w sprawie, w tym czynności podjęte w celu polubownego rozwiązania sporu, również
przed wniesieniem pozwu, a także charakter sprawy i wkład pełnomocnika w przyczynienie się do jej wyjaśnienia
i rozstrzygnięcia.
Natomiast sąd II instancji zwrócił się do SN w celu wyjaśnienia:
„1. Czy wynagrodzenie na rzecz adwokata ustanowionego z urzędu, może zostać przyznane od Skarbu Państwa
w wysokości niższej niż 1/2 stawki maksymalnej określonej w § 4 ust. 1 rozporządzenia? oraz
2. Czy sąd odwoławczy rozstrzygając zażalenie na wysokość przyznanych pełnomocnikowi z urzędu kosztów
pomocy prawnej władny jest zasądzić zwrot kosztów poniesionych przez tego pełnomocnika w postępowaniu
zażaleniowym od Skarbu Państwa?”.
Sąd II instancji jako dominujący wskazał pogląd, zgodnie z którym sąd, dokonując oceny wysokości wynagrodzenia
pełnomocnika, nie może ustalić go na poziome niższym niż stawka minimalna, chyba że następuje to na wniosek
pełnomocnika. Przy czym uwzględnienie niezbędnego nakładu pracy pełnomocnika, charakteru sprawy i wkładu
pracy w wyjaśnienie i rozstrzygnięcie sprawy dokonywane jest wyłącznie w granicach rozporządzenia. Sąd II instancji
wskazał, że wynagrodzenie pełnomocnika nie jest zależne od tego, czy podjął jakiekolwiek czynności procesowe.
Dlatego prezentowane jest także stanowisko o określeniu stawek w rozporządzeniu, jako minimalnych, również
w celu uniemożliwienia przyznania niższej kwoty niż wynikająca z rozporządzenia.
Zwolennicy stanowiska przeciwnego powołują się na uprawnienie do zasądzenia opłaty w niższej wysokości niż
określona jako stawka minimalna, z uwagi na niezbędny nakład pracy, charakter sprawy i wkład pracy w wyjaśnienie
i rozstrzygnięcie sprawy. Dopuszcza się nawet oddalenie wniosku o przyznanie wynagrodzenia pełnomocnikowi
ustanowionemu z urzędu, gdy jego czynności nie mogą zostać uznane za udzielenie pomocy prawnej, tj. w razie
rażącej niestaranności i braku profesjonalizmu.
Sąd podkreślił, że aktualne rozporządzenia nie operują pojęciem stawki minimalnej, lecz stawki maksymalnej,
a mimo zmiany nazewnictwa połowa stawki maksymalnej odpowiada kwotowo stawce minimalnej z poprzednio
obowiązujących przepisów. Ponadto zapowiadane są prace legislacyjne, których celem jest przywrócenie poprzednio
obowiązujących stawek minimalnych.
Sąd zwrócił również uwagę na rozbieżność poglądów co do tego, kto powinien ponieść koszty postępowania
zażaleniowego, gdy zażalenie składa pełnomocnik ustanowiony przez sąd z urzędu we własnym imieniu, a nie
w imieniu reprezentowanej strony. Spór o wysokość kosztów pełnomocnika z urzędu istnieje w relacji pełnomocnik –
Skarb Państwa, więc zasądzenie ich od strony przeciwnej nie byłoby właściwe.
Sąd Najwyższy stwierdził, że koszty nieopłaconej pomocy prawnej udzielonej przez pełnomocnika z urzędu
nie są elementem kosztów procesu, więc nie ma do nich zastosowania art. 109 KPC, natomiast są one
określone w rozporządzeniu, które stanowi, że nie mogą być one mniejsze niż 1/2 stawki maksymalnej. Sąd
może odmówić zasądzenia tych kosztów, tylko jeżeli pomoc nie została udzielona lub została udzielona
nieprofesjonalnie. Jeżeli natomiast sąd stwierdzi, że koszty się należą, to muszą być one nie niższe niż
wynika to z rozporządzenia. Relacja, która zachodzi pomiędzy Skarbem Państwa i pełnomocnikiem, który



udzielał pomocy prawnej w ramach publicznoprawnego obowiązku, sprawia, że stosowanie ogólnych reguł
przewidzianych w art. 98 i nast. KPC nie jest możliwe. Nie ma też możliwości, aby przenieść te koszty na
strony postępowania.
Uchwała SN z 13.1.2016 r., III CZP 87/16







 

Sąd Najwyższy potwierdził, że koszty nieopłaconej pomocy prawnej udzielonej przez pełnomocnika z urzędu nie są elementem kosztów procesu, lecz regulowane są przez rozporządzenie. Stawki minimalne oraz maksymalne wynagrodzenia pełnomocników budzą spory interpretacyjne, jednak obecne przepisy stanowią, że wynagrodzenie nie może być niższe niż ustalone w rozporządzeniu.