Powstanie obowiązku podatkowego po wydaniu przez sąd postanowienia stwierdzającego nabycie spadku

W publikacji omawiane jest powstanie obowiązku podatkowego po wydaniu postanowienia sądu stwierdzającego nabycie spadku. Autorzy przytaczają przykład, w którym podatnik zgłosił nabycie spadku dopiero po wydaniu postanowienia, co skutkowało powtórnym powstaniem obowiązku podatkowego. Analizowane są także decyzje organów podatkowych oraz sądowych w sprawie przedawnienia obowiązku podatkowego i terminów wydania decyzji wymiarowej.

Tematyka: obowiązek podatkowy, nabycie spadku, sąd, postanowienie, przedawnienie, decyzja wymiarowa, Naczelny Sąd Administracyjny, wyrok NSA

W publikacji omawiane jest powstanie obowiązku podatkowego po wydaniu postanowienia sądu stwierdzającego nabycie spadku. Autorzy przytaczają przykład, w którym podatnik zgłosił nabycie spadku dopiero po wydaniu postanowienia, co skutkowało powtórnym powstaniem obowiązku podatkowego. Analizowane są także decyzje organów podatkowych oraz sądowych w sprawie przedawnienia obowiązku podatkowego i terminów wydania decyzji wymiarowej.

W razie nabycia w drodze dziedziczenia obowiązek podatkowy powstaje z chwilą przyjęcia spadku, dlatego
podatnik powinien zgłosić nabycie spadku po śmierci spadkodawcy. Brak takiego działania podatnika
powoduje, że obowiązek podatkowy powstanie powtórnie, po wydaniu przez sąd postanowienia
stwierdzającego nabycie spadku – stwierdził w wyroku Naczelny Sąd Administracyjny.
W 2002 r. zmarł Zdzisław P., zaś w 2003 r. Kazimiera P., rodzice Michała P. Postanowienia o stwierdzeniu nabycia
spadku po zmarłych zostały wydane 24.8.2012 r. Po 2 miesiącach zostało złożone zeznanie podatkowe o nabyciu
rzeczy lub praw majątkowych tytułem spadku. Naczelnik Urzędu Skarbowego w O. ustalił w stosunku do Michała P.
wysokość zobowiązania podatkowego w podatku od spadków i darowizn z tytułu dziedziczenia po matce w kwocie
ponad 4,5 tys. zł oraz po ojcu w kwocie 400 zł.
Michał P. wniósł odwołanie twierdząc, że jego obowiązek podatkowy wygasł wskutek przedawnienia, gdyż powstał
z chwilą otwarcia spadku.
Dyrektor Izby Skarbowej w K. utrzymał w mocy decyzje organu I instancji. Jak wyjaśnił, w sprawie ze względu na
chwilę otwarcia spadku mają zastosowanie przepisy ustawy z 28.7.1983 r. o podatku od spadków i darowizn (t. jedn.:
Dz.U. z 2004 r. Nr 142, poz. 1514; dalej jako: PSpDarU) w brzmieniu obowiązującym do 31.12.2006 r. Zgodnie z art.
6 ust. 1 pkt 1 PSpDarU, przy nabyciu w drodze dziedziczenia obowiązek podatkowy powstaje z chwilą przyjęcia
spadku, zaś na mocy art. 6 ust. 4 zd. 1 PSpDarU, jeżeli nabycie niezgłoszone do opodatkowania stwierdzono
pismem, którym jest orzeczenie sądu, obowiązek podatkowy powstaje z chwilą uprawomocnienia się orzeczenia.
W ocenie organu, regulacje te uzupełniają się, zatem obowiązek podatkowy powstał w dniu 18.9.2012 r., czyli w dniu
uprawomocnienia się postanowienia Sądu Rejonowego w O. Organ stwierdził, że jeżeli nabycie spadku nie zostało
zgłoszone do opodatkowania, ale zostało stwierdzone postanowieniem sądu to obowiązek podatkowy powstaje nie
z chwilą przyjęcia spadku, lecz z chwilą uprawomocnienia się postanowienia sądu o stwierdzeniu nabycia spadku.
Wojewódzki Sąd Administracyjny w Krakowie oddalił skargi na obie decyzje. W ocenie sądu, treść art. 6 ust. 1 pkt 1
w zw. z art. 6 ust. 4 PSpDarU jest jednoznaczna, co związane jest z charakterem przedmiotu opodatkowania.
Z porównania ust. 4 i ust. 1 pkt 1 art. 6 PSpDarU wynika, że niezależnie od tego jaki czas upłynął od przyjęcia
spadku, czyli pierwotnej daty powstania obowiązku podatkowego wynikającego z dziedziczenia, a spadkobierca tego
obowiązku nie wykonał, dochodzi do nowego stanu prawnego, jeżeli nabycie spadku zostanie potwierdzone pismem
– w szczególności postanowieniem sądu stwierdzającym nabycie spadku. W dacie uprawomocnienia się orzeczenia
sądu powstaje obowiązek podatkowy. Natomiast termin do wydania decyzji wymiarowej liczy się od końca roku
kalendarzowego, w którym powstał ten obowiązek, co wynika z art. 68 § 1 OrdPodU. Na mocy tej regulacji,
zobowiązanie podatkowe, o którym mowa w art. 21 § 1 pkt 2 OrdPodU, powstające z dniem doręczenia decyzji
organu podatkowego, ustalającej wysokość tego zobowiązania nie powstaje, jeżeli decyzja ustalająca to
zobowiązanie została doręczona po upływie 3 lat, licząc od końca roku kalendarzowego, w którym powstał
obowiązek podatkowy. Obowiązek podatkowy skarżącego powstał z chwilą uprawomocnienia się orzeczenia sądu
stwierdzającego nabycie spadku w 2012 r. W konsekwencji nieuzasadnione jest twierdzenie o przedawnieniu
wymiaru podatku, skoro decyzje ustalające zobowiązanie zostały wydane i doręczone w 2013 r.
Naczelny Sąd Administracyjny oddalił skargę kasacyjną podatnika. W ocenie sądu, z treści art. 6 ust. 4
PSpDarU, jasno i precyzyjnie wynika powtórne powstanie obowiązku podatkowego.
Wyrok NSA z 1.12.2016 r., II FSK 3296/14







Naczelny Sąd Administracyjny potwierdził, że obowiązek podatkowy powstaje po uprawomocnieniu się postanowienia sądu stwierdzającego nabycie spadku. Wyrok NSA stanowił, że brak zgłoszenia nabycia spadku przed uprawomocnieniem postanowienia sądu nie powoduje przedawnienia obowiązku podatkowego. Kontekst prawny oraz konsekwencje dla podatników są omówione w szczegółowy sposób.